مرتضی مزینانی صفابین از کارشناسان حوزه ادبیات کودک و نوجوان در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری «حوزه» در سمنان، به ابعاد مختلف ادبیات و آثار کودک و نوجوان، ضعف‌ها و نقاط قوت این ادبیات و چالش‌های پیش رو در این حوزه، نقش و جایگاه سبک زندگی ایرانی – اسلامی در آثار کودک و نوجوان پرداخته که حاصل این گفتگو را در ادامه می‌خوانید:
* ضمن تشکر از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید، برخی معتقدند که در سال‌های اخیر بازار کتاب کودک در تمام حوزه‌ها، ازجمله حوزه کتاب دین، شاهد کتاب‌هایی شده است که نتوانسته نیاز امروز مخاطب را بشناسند و نسبت به آن کاری را ارائه دهد. شما حوزه کتاب دینی کودکان در سطح کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
باید اعتراف کنیم که در حوزه ادبیات کودک و نوجوان، سبک زندگی ایرانی – اسلامی یعنی درواقع آن چیزی که مدنظر رهبر معظم انقلاب بوده است و بر آن تاکید فرموده اند، در کتاب‌های ما به‌طور دقیق جای نگرفته و به معنای واقعی آن نمود پیدا نکرده است.
سبک زندگی ایرانی – اسلامی در کتاب‌های علوم انسانی که به شخصیت و روان و شناخت مربوط می‌شود بسیار ضعیف و کم دیده می‌شود و در آن حدی که باید در کتاب‌ها به‌ویژه در حوزه ادبیات کودک و نوجوانان در نظر گرفته شود نیست و ضعیف کارشده است.
باید در جامعه امروزی مفاهیم اساسی سبک زندگی ایرانی – اسلامی نظیر صرفه‌جویی، فرهنگ باارزش ایثار و شهادت و هر مفاهیمی که برای کودک و نوجوان لازم است که کودک و نوجوان امروزی در آینده به عمق حقیقت و معنای آن برسد در حوزه ادبیات به آن پرداخته شود.
* در سال‌های اخیر شمار کارهای ترجمه در حوزه ادبیات کودک و نوجوان، سبب شده تا بسیاری از کارشناسان این حوزه نسبت به رشد این آثار اظهار نگرانی کنند. به نظر شما افزایش تعداد کارهای ترجمه‌ای بر روند و کیفیت کارهای تألیفی تأثیر گذاشته است؟ این تأثیر مثبت بوده یا منفی؟
انقلاب شکوهمند اسلامی تولدی دیگر در مردم ایران اسلامی و ادبیات این مرزوبوم ایجاد کرده است، اما این تولد را در حوزه ادبیات و کتاب‌های کودک و نوجوان به‌طور محسوس شاهد نبوده‌ایم؛ عمده کتاب‌های ویژه کودک و نوجوان موجود در بازار کتاب کشور ما ترجمه یا بازتولید کتاب‌های غربی است که این امر به دلیل عدم تناسب با فرهنگ بومی و محلی مردم جامعه ما چندان نمی‌تواند مفید معنای پرورش ذهنی کودکان و نوجوانان و تربیت سالم آن‌ها باشد.
به‌عنوان‌مثال آرمان‌های انقلاب اسلامی به‌طور دقیق در ادبیات کودک و نوجوانان پا نگرفته است، زیرا کارهای ترجمه‌ای در حوزه ادبیات و بازتولید آثار ادبیات غربی برای ادبیات کودکان و نوجوانان ایرانی نمی‌تواند آنان را مفاهیم و آثار و فرهنگ درونی نظام آشنا سازد و با ادبیات غربی نمی‌توان مفهوم و معنای درستی را از انقلاب اسلامی برای کودکان و نوجوانان کشور داشت و در این کتاب‌ها سبک زندگی ایرانی – اسلامی معنا پیدا نمی‌کند و هرچه که غربی‌ها مدنظرشان بوده است را ترجمه کردیم، اما به لحاظ جذابیت داستانی که وجود دارد قاعدتاً خانواده‌ها هم از آن استقبال می‌کنند.
* به نظر شما چه چیزی باعث شده کسانی که در حوزه ادبیات کودکان و نوجوانان قلم می‌زنند از ادامه نشر آثار خود در این حوزه دلسرد شوند و یا کسانی که می‌خواهند وارد حوزه ادبیات کودکان و نوجوانان شوند از همان ابتدا پشیمان می‌شوند. موانع پیش روی نویسندگان ادبیات به‌ویژه در حوزه ادبیات کودک و نوجوان چیست؟
با توجه به سؤال شما بنده می‌خواهم بگویم که متأسفانه در جامعه امروزی نه‌تنها در حوزه ادبیات کودک و نوجوان قوی نیستیم، بلکه مشکلات اساسی ساختاری و زیربنایی داریم و نویسندگان و ناشران معذوریت‌هایی در حوزه‌های مختلف نظیر چاپ، نشر و مجوزهای انتشار از سوی ارشاد دارند و سخت‌گیری‌هایی که در این حوزه وجود دارد کار را سخت‌تر می‌کند به همین جهت هرکسی حاضر نیست در این حوزه قلم بزند و مطلبی را بنویسد.
* یعنی نهادهای حمایتی نظیر دستگاه‌های دولتی به‌غیراز بخش‌های خصوصی حمایتی از آثار ادبیات کودک و نوجوان ندارند؟
دولت‌ها در حوزه ادبیات کودک و نوجوان کمتر حمایتی را از نویسندگان داشته‌اند و سیاست دولت‌ها در حوزه کتاب و ادبیات کلی است و باید برای دولت‌ها این مسئله جا بیفتد که در حوزه ادبیات کودک و نوجوان به‌صورت ویژه حمایت کنند و اگر در حوزه ادبیات کودک و نوجوان به‌صورت خاص و در حوزه‌های دیگر به‌صورت عام حمایت‌های دولت‌ها را داشته باشیم و مشکلات صنفی نویسندگان و ناشرین برطرف شود قاعدتاً وضعیت بهتر از شرایط امروزی می‌شود.
دولت حتماً باید به حوزه ادبیات کودک و نوجوان توجه ویژه داشته باشد و بسیاری از آفت‌های امروز جامعه و هزینه‌هایی که دولت‌ها ممکن است در سال‌های آینده داشته باشند به علت بی‌توجهی و یا کم‌توجهی به حوزه ادبیات کودکی و نوجوانی داشته است و هرچه آموزش‌ها در دوران کودکی و نوجوانی بیشتر شکل بگیرد در دوران بزرگ‌سالی هزینه‌هایی که دولت‌ها برای جبران این معضلات می‌کنند کمتر خواهد بود.
* نکته پایانی
انقلابی که در ادبیات کشور ما به‌طور عام و در حوزه ادبیات کودک و نوجوان به‌طور خاص‌تری در سال‌های اخیر رخ‌داده است، گام‌های زیادی تا تکامل آن دارد و ادبیات بیان حال یک جامعه است و ادبیات کودک و نوجوان نیز باید بیانگر حال امروز کودکان و نوجوانان ایران اسلامی باشد.
بهتر این است نویسندگانی که در حوزه ادبیات کودک و نوجوان فعال هستند به‌صورت بومی ورود پیدا کنند و با توجه به فرهنگ ناب ایرانی اسلامی، کتاب‌هایی به زبان‌های مختلف شهرها ارائه شود.
* از فرصتی که در اختیار خبرگزاری حوزه قرار دادید، تشکر می‌کنیم.
متشکرم، موفق باشید.
گفت‌وگو: ناصر مؤمنیان
