به گزارش خبرنگار خبرگزاری«حوزه»، حجت‌الاسلام علی راد، طی سخنانی در نشست علمی کرسی ترویجی « فقه عفاف، حلقه مفقوده درتبویب فقه» که به همت نمایندگی قم بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و جمعی از محققان و پژوهشگران حوزه و دانشگاه برگزار شد، اظهارداشت: مسئله عفاف جنسی یکی از معقولات بین اخلاق و فقه است که نه می‌توان گفت صد درصد اخلاقی و نه فقهی صرف است و مانند مرزی میان فقه و اخلاق عمل می‌کند.
بعد از 1400 سال هنوز جایگاه عفاف را در علم فقه و اخلاق نیافته ایم
مسئول نمایندگی قم بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی افزود: از بیان حجت الاسلام و المسلمین سید منذرحکیم می‌خواهم بهره بگیرم که بعد از 40 سال، نه بعد از 1400 سال که از ظهور اسلام عزیز می‌گذرد، هنوز میان این مسئله که عفاف موضوعی فقهی یا اخلاقی است، اختلاف داریم؛ اینکه حجت‌الاسلام‌والمسلمین بُستان –ارائه‌دهنده موضوع جلسه– در آن جهت که نگاه ما را توجه می‌دهد، به یک چالش و مسئله جدی در مناسبات بین دو دانش فقه و اخلاق بسیار ارزشمند و ستودنی است.
نویسنده کتاب دوجلدی «جریان‌شناسی تفسیرنگاری‌های فقهی» ادامه داد: این تنزل دادن مفهوم عفاف به سطح اخلاقی به این معنا نیست که رفتارهای فقهی کم‌اهمیت است. به نظر من، عکس این موضوع وجود دارد؛ یعنی اگر مسئله‌ای اخلاقی است، همان‌طور که فقه هم اگربخواهد در جامعه نهادینه شود، به یک رشد اخلاقی نیاز است. فقه می‌گوید ربا نخورید یا معامله ربوی انجام ندهید، اما انجام می‌دهیم. چرا؟ چون آن بستر و زمینه اخلاقی لازم یا تبیین و معرفتی لازم وجود ندارد؛ از این جهت، حتی اگر بپذیریم که عفاف جنسی یک مفهوم اخلاقی است، به معنای کم‌اهمیت بودن آن نیست.
حجت‌الاسلام راد بیان داشت: متأسفانه اخلاق ما و علمای اخلاق و کتب اخلاقی ما خیلی ناظر بر چالش‌های اجتماعی، فرهنگی جامعه شکل نگرفته است؛ البته آن علت خودش را دارد. درگذشته جامعه روحانیت به ویژه عالمان شیعی، چون موقعیت اجتماعی، سیاسی و فرهنگی خاصی نداشتند، خیلی درگیر این مسئله نبودند؛ لذا شاید با اخلاق فردمحور و فضیلت‌گرای محض که خیلی به مسئله آسیب‌ها و چالش‌های اخلاقی جامعه در سطح کلان توجه ندارد، نتوان مسئله عفاف را حل کرد.
ستیز با عفاف امروز در کشور شکل گرفته است
استادیار و مدیر گروه تفسیر دانشگاه قرآن و حدیث اذعان داشت: مسئله اخلاق نیازمند یک ورود جدی است. حجت‌الاسلام‌والمسلمین بُستان در این ارائه به دنبال آن هستند که چالش اجتماعی و آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی را که با آن مواجه هستیم، تببین کنند. از نظر وی برمی‌آید که یک شخص در جامعه شیعی یا عفیف است یا نیست! مسئله اصلی آن است که ما در جامعه شیعی و اسلامی خودمان یا در سطح کلان و جهانی با جریانی تحت عنوان «ستیز با عفاف» روبه‌رو هستیم؛ یعنی به صورت جدی با آموزه عفاف به ستیز و جنگ برخاسته و عفت‌زدایی را در دستور کار جدّی خود قرار داده است.
نویسنده کتاب «مبانی كلامی امامیه در تفسیر» تصریح کرد: سؤال اصلی ما از حوزه علمیه قم این است که آیا با توجه به شرایط موجود، برای مواجهه با این جریانِ ستیز، وظیفه فقیه است یا علم اخلاق؟ هر کدام باید ورود پیدا کند؛ البته می‌پذیریم که بایستی میان ساحت‌ها و وظایف علوم تفکیک کرده و اینکه نباید وظایف را در یکدیگر خلط کنیم.
مسئول نمایندگی قم بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی به دیدگاه و نگاه مقام معظم رهبری در خصوص عفاف اشاره کرد و گفت: این کرسی‌ها واقعاً مدیون دقت نظر و نگاه بلند مقام معظم رهبری است. ایشان فضایی را در کشور ایجاد کردند و حوزه را به کرسی‌های نظریه‌پردازی، ترویجی و هم‌اندیشی دعوت کردند که این نشست علمی نیز از همین مصادیق است.
به گفته مقام معظم رهبری، عفاف یکی از عوامل اقتدارملی نظام اسلامی است
حجت‌الاسلام‌راد تصریح کرد: معظم له از عفاف به عنوان یکی از عوامل مهم اقتدار ملی یاد می‌کنند. ایشان در جایگاه یک فقیه برجسته که در رأس نظام اسلامی و شیعی قرار دارند، به عفاف همانند من وامثال من نگاه نمی‌کنند و نقل به معنا، از عفاف به عنوان یکی از عوامل مهم اقتدار ملی نظام اسلامی یاد می‌کنند.
نویسنده مقاله علمی « حدیث‌پژوهی در نگاشته‌های مستشرقان علمی- پژوهشی» تأکید کرد: "رهبری معظم انقلاب اشاره می‌کنند که غرب فکری و فرهنگی به دنبال تزلزل در این عامل اقتدار ملی است". به هر حال، ما باید تکلیفمان را روشن کنیم. عفاف جنسی به نظرمی‌آید یک از مقولات بین اخلاق و فقه است؛ یعنی نمی‌توان گفت صد درصد اخلاقی است، نه صد درصد فقهی؛ یعنی یک مرز است. لذا شاید حجت‌الاسلام‌والمسلمین بُستان، اگر به دو روش فقهی و اخلاقی توأمان بپردازد، می‌تواند به حل مسئله کمک کند.
با دلایل تاریخی و تراثی نمی توان عفاف را از دایره فقه بیرون راند
استاد دانشگاه تهران به چهارمین نکته نظر خود پیرامون موضوع فقه عفاف پرداخت و گفت: در فقه امروز اگر عفاف باب ندارد یا عنوان کتاب العفافی نداریم، درست! یا اگر در دوره فقه میانی ما چنین عنوان و بابی نبوده است، درست! اما اینها دلایل کافی اغنایی برای بیرون راندن بحث عفاف از مقوله فقه نیست. نقض آن، این ست که مسئله آیات العفاف، یعنی آیاتی که مسئله آنها عفاف است، شما در احکام القرآن‌های کهن ما می‌بینید که ورود کردند. احکام القرآن به استخراج آموزه‌های فقهی و حُکمی قرآن می‌پردازد، چرا آنها ورود پیدا کردند؟ آقای بُستان باید به این نکته بپردازد که از یک مقطع تاریخی آیات العفاف، آیاتی که دارای بار حُکمی بودند، دیگر در کتاب‌های فقه استدلالی و اجتهادی ما رها شدند.
نویسنده کتاب «راز امامت در قرآن، ترجمه فلسفة المیثاق و الولایة، علامه شرف‌الدین» اظهار داشت: با این دلایل می‌توانیم مورد نقض بیان کنیم که در برخی آثار که فقها نوشته‌اند، به فقهی بودن آیات عفاف هم پرداخته‌اند؛ لذا دلیل تاریخی و تراثی نمی‌تواند پاسخگوی محکمی برای بیرون راندن عفاف از مسئله فقهی باشد، چون مورد نقض تاریخی هم در این زمینه دارد.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: بنده تمامی احکام القرآن‌ها و تفاسیر فقهی را از مذاهب خمسه کار کرده ام، آنجا ورود دارد و بحث کاملاً جدی است؛ جالب اینجاست که از فقه امامیه نبوده و این مسئله در فقه شافعی و مالکی بحث می‌شود. این به ذهن آن فقیه برمی گردد که در این خصوص بحث کنم یا خیر! سبک آنها متفاوت‌تر از علمای ما بوده، اینکه چرا فقه معاصر ما و فقه میانی ما این‌گونه شده، محل اشکال ما همین جاست.
مسئول نمایندگی قم بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی اذعان داشت: باید به این بیندیشم که ورود شارع به مسئله عفاف در منظومه و هندسه آیات و روایات آیا آمرانه و به عنوان بحث شریعت بود که فرمودید. این جنس بحث را باید مشخص کرد؛ البته همان‌طور که از نظرات آیات عظام هم برمی‌آید، بحث عفاف جزء اصول بنیادین شریعت اسلامی، زیرساخت‌ها، بنیادها و همان مقاصد اولیاست و ناگزیر باید فقیه در همه ابوابی که مرتبط به عفاف جنسی است، نگاهی هم به مسئله عفاف داشته باشد. عفاف در فقه حضور دارد، اما چگونگی حضور و سهم آن باید بازخوانی شود.
با تلفیق فقه و اخلاق می توان چالش های پیش روی عفاف جنسی را حل کرد
استاد حوزه و دانشگاه تأکید کرد: عصر معاصر، عصرمطالعات بین رشته‌ای است. امروز مسائل همانند قدیم از وساطت برخوردار نیست؛ الآن مسائل واقعاً ذوابعاد و چندوجهی هستند، به‌ویژه مسائلی که جنبه اجتماعی و فرهنگی دارد. مسئله عفاف جنسی در حوزه اجتماعی هم این‌گونه است. حال این نزاع را بگوییم یا فقهی یا اخلاقی است، باز تأثیری در گشودن این مسئله نخواهد داشت. شاید ما به سمت این برویم که با تلفیق فقه واخلاق، چالش‌های پیش روی عفاف جنسی را حل کنیم.
خبرنگار: اکبر پوست‌چیان
