حجت الاسلام و المسلمین حسن رضایی مهر رئیس مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم در گفت و گو با  خبرگزاری حوزه، به تشریح فعالیت های این مرکز پرداخته است، متن کام آن  تقدیم مخاطبان می شود:

بفرمائید مرکز از چه زمانی فعالیت خود را آغاز کرده است؟

مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه  قم، نزدیک به ۲۰ سال است  طبق اساس نامه مصوبه شورای عالی حوزه های علمیه و سیاست ها و اهداف اساس نامه فعالیت می کند.

هدف اصلی مرکز، پاسخ گوئی به شبهات و سوالات اقشار مختلف مردم در عرصه های گوناگون و در حوزه اندیشه علمی است

هدف اصلی مرکز مطالعات و پاسخگوئی به شبهات حوزه علمیه قم چیست؟

هدف اصلی و ماهیتی مرکز، پاسخ گوئی به شبهات و سوالات اقشار مختلف مردم در عرصه های گوناگون و در حوزه اندیشه علمی است در این بیست سال، فعالیت های متعددی در راستای اهداف و سیاست ها انجام شده و همه فعالیت ها در مرکز در جهت پاسخ به سوالات و شبهات مردم بوده است.

بیش از ۷۰ کتاب علمی و ۷۲ اثر پژوهشی در پاسخ گوئی به شبهات منتشر کرده ایم

چه دستاوردهایی در طول این مدت به دست آمده است؟

بیش از ۷۰ کتاب علمی و ۷۲ اثر پژوهشی در پاسخ گوئی به شبهات منتشر کرده ایم که کتاب های علمی و پژوهشی با موضوعات مختلفی است که بیشتر نیازسنجی از مردم گرفته شده و طبق آن موضوعات و پژوهش ها جمع آوری شده است این تعداد کتاب ها برای جامعه هدف جوانان است.

 هدف نیازسنجی چه قشری چیست؟

ما مطالب را بر اساس نیازسنجی و موضوعات دسته بندی شده جهت تدوین آماده می کنیم این ۷۲ عنوان کتاب برای جامعه هدف بین سنین جوانی است که دانش لیسانس و فوق لیسانس و بیشتر دارند که البته در حوزه کتب پژوهشی است.

آیا مرکز در حوزه نرم افزار نیز فعالیت دارد؟

در حوزه نرم افزاری فعالیت های گسترده ای داریم و نرم افزارهای متعددی با محدویت پاسخ به شبهه در این مرکز تولید شده است که این نرم افزارها عمدتا برگرفته از بانک ملی و پژوهشی مرکز مطالعات است نرم افزار پاسخ ۱، نرم افزار جامعی در ۱۴ رشته علمی و دینی با محتوای ۸ هزار سوال و شبهه و پاسخ علمی به سوالات مربوطه است که این پاسخ ها سه صفحه و به صورت پژوهشی است و از اتقان کافی برخوردار است.

چه نوع ارزیابی هایی بر روی پاسخ ها و سوالات انجام می شود؟

این مرکز حوزوی است و ارزیابی پاسخ ها بسیار دقیق انجام می شود و گاهی مطالب ۲ تا ۳ بار ارزیابی علمی می شود و گاهی برای نرم افزار شدن ۴ بار ارزیابی علمی شده است.

نرم افزار "پاسخ ۱ " با محتوای ۱۴ هزار سوال و شبهه و پاسخ به آن ها در اختیار مردم است

این نرم افزارها دارای چه قابلیت هایی است؟

نرم افزار پاسخ دارای قابلیت سرچ موضوعی به سوال شبهه است در تمام رشته هایی که سوالات درج شده است نرم افزار پاسخ ۲، نسخه دوم همین نرم افزار است که نرم افزار پاسخ ۱ با محتوای ۱۴ هزار سوال و شبهه و پاسخ به آن ها در اختیار مردم است که در قالب ۱۴ رشته علمی و دینی است و پاسخ دومی و نسخه سوم اش نیز قابلیت های دیگری دارد که بر نرم افزار جامع افزوده شده و در اختیار طلاب و مردم قرارگرفته است و برای اقشار مختلف مردم قابل استفاده است.

نرم افزار تخصصی قرآن که چند رسانه ای است نیز بخش های مختلف شامل کتابخانه قرآنی و شبهات قرآنی و پرسش و پاسخ تفاسیر قرآن است.

آیا نرم افزارهای تخصصی نیز در مرکز تولید می شود؟

بله، در کنار نرم افزارهای جامع، نرم افزارهای تخصصی و موضوعی در مرکز تهیه و تولید شده است، این ها را در هر گروه علمی مثلا گروه علمی کلام و یا تمام اطلاعات و فرآورده های علمی در طول ۲۰ سال در قالب یک نرم افزار تخصصی کلام جای داده است و این به عنوان نرم افزار پاسخ ویژه کلام و چند رسانه ای است که در اختیار مردم است نرم افزار تخصصی قرآن که چند رسانه ای است نیز بخش های مختلف شامل کتابخانه قرآنی و شبهات قرآنی و پرسش و پاسخ تفاسیر قرآن و کلیپ ها و سخنرانی ها و فیلم های قرآنی در اختیار مردم قرار گرفته است.

چه نوع نرم افزارهایی در مجموعه تولید کرده اید؟ بیشتر در محوریت چه موضوعاتی کار شده است؟

برخی از نرم افزارهای موضوعی هم در مرکز رونمایی شده از جمله نرم افزار ولایت فقیه است که تمامی آن چه مربوط به بحث ولایت فقیه است در این نرم افزار بخشی به صورت پرسش و پاسخ شبهه و نقد و کلیپ های صوتی و سخنرانی های مرتبط تهیه شده است بخشی از نرم افزارها در مرکز تولید شده مورد استقبال است نرم افزارهای مناسبی است یک گونه نرم افزارهایی است که به مناسبت موضوع خاصی تهیه می شود و در اختیار مردم قرار می گیرد مثلا مناسبت محرم و شهادت حضرت فاطمه(س) و انتخابات و سالروز جنگ تحمیلی و غدیر و ...مناسبتهای مختلف و کلیدی با این هدف که با نگاه علمی به مناسبت پرداخته شود این نرم افزارهای مناسبتی مربوط به مناسبت خاصی است و هجم زیادی ندارد کل آن چه مروبط است به حضرت صدیقه طاهره در نرم افزار کوثر آمده که در قالب پرسش و پاسخ است و هجم سبکی دارند و در چند ثانیه به صورت رایگان قابل دانلود است و همه می توانند با وجود سایت اندیشه قم این نرم ازفارهای مناسبتی را بهره برداری کنند.

در خصوص بخش پاسخگوئی به شبهات توضیحات بیشتری دهید.

بخشی از فعالیت های مرکز شبهات بحث پاسخگوئی است که منبع اصلی فعالیت های بعدی است ازسراسر کشور و خارج از کشور سوال و شبهه در سنین و رده های علمی مختلف با جنسیت مختلف ارائه می شود سوالات معمولا قبلا از طریق پست می آمد و وقتی پست منسوخ شد، سوالات و مشکلات از طریق درگاه سایت اندیشه قمwww.andisheqom.com و درگاه کانال های ارتباطی به مرکز داده می شود و پاسخ ها برای کاربران ارسال می شود در حدود ۲۵۰ هزار سوال و شبهه در این مدت از طریق مرکز حوزوی پاسخ داده شده که عمده این ها متمرکز بر پاسخ گوئی مکتوب است و الویت با مکتوب است.

چه فعالیت های دیگری در قالب پاسخگوئی به شبهات در مرکز وجود دارد؟

از دیگر فعالیت های اساسی و به روز مرکز حوزوی برگزاری نشست های علمی و تخصصی است که در قالب کانون گفتمان دینی انجام می شده و در حال انجام است کانون گفتمان دینی برنامه ای است که موضوعات جدی و اساسی و محوری روز را با توجه به نیازسنجی از سوالاتی که به دست می رسید با استفاده از اساتید معتبر حوزه  و شخصیت های بزرگ حوزوی در این موضوع مورد بحث قرار می گیرد و تا ۴۰ دقیقه پاسخ به سوالات و شبهات حاضر در جلسه پرداخته می شود حدود ۱۱۳ نشست علمی در مدرسه فیضیه قم در سالهای گذشته انجام شد که با حضور شخصیت های بزرگ حوزه چون حضرت آیت الله سبحانی، جوادی آملی و مصباح یزدی و سایر بزرگان انجام شد، این جلسات بسیار مورد استقبال قرار گرفت، بعدها اصرار شد و مراکز دیگر ورود پیدا کردند و در حوزه علمیه قم نظر سنجی انجام شد و این نشست ها به نوعی منتقل به مراکز شهرستان ها و دانشگاه ها و حوزه ها به سراسر کشور شد، این ها دایره اجرای کانون دینی و نشست ها توسعه یافت.

بیش از ۳۰۰ نشست علمی در حوزه علمیه قم و کشور انجام شد

تاکنون چه تعداد نشست علمی در مجموعه داشته اید؟

بیش از ۳۰۰ نشست علمی در حوزه علمیه قم و کشور انجام شد و می تواند منبع علمی قابل توجهی در موضوع شناسی و موضوعات دینی و پاسخ گوئی به شبهات باشد امید است خداوند کمک کند در این مسیر قدم های جدی تر و نوین برداریم.

آیا در جهت پاسخ به شبهات در نمایشگاه ها نیز حضوری مستمر داشته اید؟

یکی دیگر از فعالیت های مرکز شرکت در نمایشگاه های بین المللی و استانی و شهرستانی با موضوعات مختلف است در واقع مرکز مطالعات یکی از با سابقه ترین مراکز است که در نمایشگاه بین المللی قرآن در ماه رمضان در تهران شرکت کردیم ۱۵ سال شرکت جدی و برجسته داشته ایم در طول یک ماه در نمایشگاه حضور علمی قرآنی خود را نشان داده و با اعزام کارشناسان مختلف از جمله قرآن شناسی به شرکت کننده گان در نمایشگاه مشاوره می دهند که مورد استقبال واقع شده است. یکی از نمایشگاههای بین المللی که مرکز حضور تام در آن دارد نمایشگاه های بین المللی کتاب است که اردیبهشت ماه  هر سال درتهران برگزار می شود، مرکز با پیگیری متعدد و راه اندازی غرفه ای بزرگ با حضور ۱۰ کارشناس علمی در موضوعات مختلف با رده علمی و موضوعات مختلف پاسخ و مشاوره می دهند در برخی ساعات در نمایشگاه کتاب در طول یک سال ۱۸ هزار مشاوره ارائه و در برخی از موضوعات ۱۸ هزار پاسخ داده شد.

استقبال مردم از این پاسخ گوئی ها چگونه است؟

وقتی مردم نحوه پاسخ دهی ها را می بینند تشکر می کنند که ای کاش در مناسبت های دیگر نیز پاسخ دهیم اگر در جلسات و برنامه های استانی در نمایشگاه های دفاع مقدس در حوزه احساس نیاز و خدمت رسانی علمی و دینی داشته باشیم حضور پیدا می کنیم.

توضیحی در مورد گروههای علمی و کارشناسان و فعالیت آن ها بدهید.

مرکز مطالعات از دو گروه علمی آغاز کرد و حالا ۱۰ گروه علمی داریم که بعدها گروه شبهه شناسی نیز به آن اضافه شد و فعالیت ها را انجام می دهد گروه قرآن و حدیث و فلسفه و کلام و دین پژوهی ادیان و مذاهب تاریخ و سیره اخلاق و تربیت و گزوه حقوق است و شیعه شناسی با توجه به وظایفی که در اساس نامه دارند فعالیت هایی در پاسخ گوئی در حوزه های مختلف هر گروه ۲۰ محقق متخصص در رشته مربوطه دارای جمعیت است به صورت علمی در خدمت گروه هستند و حضور فیزیکی در مرکز ندارند حضور در مرکز بر عهده مدیر و دبیر گروه است محققین بیرون از مجموعه هستند و به پاسخ دهی می پردازند و در فرآیندی دقیق و جدی پاسخ را مورد ارزیابی قرار می دهند جمع بندی و گروه بندی می شود اگر کثرت سوال و شبهه باشد بررسی می شود و موضوعی برای تدوین کتاب در مورد راز مبتلا بودنش کاری جدی تر است.

بیشترین شبهات در چه زمینه ای است؟

در موضوعات مختلف است، قالب شبهات مباحث اعتقادی و کلامی است سوالات و شبهاتی که فرستاده می شود و یا در سایت ها و کانال های مجازی مطرح می شود بیشتر مشکلات تربیتی و شبهات تربیتی است سوالات و شبهات قرآنی و فقه و حقوق شهروندی و بیشتر روی اعتقادات است آن هایی که می خواهند کار شبهه پراکنی را انجام بدهند حتی علیه نظام جمهوری اسلامی شبهه پراکنی می کنند و اعتقاد مردم را مورد هدف قرار می دهند اگر اعتقاد در مورد مشروعیت نظام متزلزل شد دیگر نیاز نیست زیر سوال ببرد خود به خود بی مهر نسبت به نظام می شود.

به نظر شما شبهات با چه اهدافی از سوی دشمن طرح می شود؟

دشمن اعتقاد مردم را مورد هدف قرار می دهد در حوزه اندیشه اسلامی و سیاسی شبهات زیاد است در مورد مسائل تاریخی و سیره شبهات زیادی وجود دارد.

آیا توانسته اید پاسخ های خوبی را به شبهات ارائه دهید؟

به لطف خدا و مسئولان و محقین حوزه های علمیه شبهات پاسخ داده می شود و پاسخ می دهیم و چون این مرکز به نوعی تنها مرکز تخصصی است یکی از تنها مرکز هاست که تخصصی به پاسخ شبهات می پردازیم و نگاهی جدی به پاسخگوئی داریم.

شبهات در این مرکز چگونه ارزیابی و پاسخ داده می شود؟

شبهات در این مرکز طبقه مندی می شود شبهات بنیادین و عادی و ژورنالی که هر یک در پاسخگوئی سیاست خاص خود را دارد شبهات عادی و ژورنالی داریم برخی شبهات در روزنامه ای و رسانه ای مطرح شده اما جواب سریع می خواهد و نیاز به جواب علمی ندارد و باید در اسرع وقت پاسخ داد برخی شبهات معمولی است و می توان وقت گذاشت و پاسخ داد شبهات بنیادین هم که بسیار جدی است چن هفته می ماند و کار می برد و سخت است همه این شبهات در این مرکز پاسخ داده می شود.

دشمن عقیدتی از فعالیت باز نمی ایستد

پاسخ گوئی به شبهات را تا چه حد ضوروری می دانید؟

به لحاظ اینکه دشمن عقیدتی از فعالیت باز نمی ایستد من نیز نباید از فعالیت بازایستم وقتی دشمن بیدار است به این جهت چون دشمن فعال است و شروع به مسموم سازی می کند گاهی در ذهن فرد متدینی سوالی پیش می آید و جلوی سوال را نمی توان گرفت از طرفی دشمن در پراکندن شبهه بیکار نمی نشیند و از سوی دیگر جوانان با سوالات و شبهات زیادی مواجه اند پس این مراکز باید باشند و اقتدار با طرح های به روز و نوین روش های پاسخگوئی باید به میدان آمد برهان و توجیه عقلانی ضرورت وجود چنین مراکزی در حوزه علمیه است البته من معتقدم در کل حوزه های علمیه باید این مراکز تقویت شود، وقتی به این معنا رسیدیم چنین تشکیلاتی ضرورت دارد تا پاسخگوی مردم باشیم در حوزه سوال و نقل شبهه از طرف حوزه باشد مردم اعتماد داشته باشند ما نیز باید در پی ارتقای آن باشیم یک سری طرح های جدیدی است ان شاءالله این ها عملیاتی می شود در مرحله تصویب است و در جلسات بعدی ارزیابی می گردد.

اهمیت پاسخ گوئی به شبهه چیست؟

سوال و شبهه را نباید بدون پاسخ رها کرد به ویژه شبهه که تاثیری به مراتب بدتر از سوال دارد، سوال این است شخص در مقام استفهام از شما مسئله ای را می پرسد و شما پاسخ می دهید و او قدردانی می کند، زیرا وی در مقام استفهام است و می خواهد چیزی را یاد بگیرد، اما پاسخگوئی به شبهه سخت است، زیرا او پرسشگر نیست و نمی خواهد چیزی را از شما یاد بگیرد، بلکه می خواهد بنیان های عقیدتی شما را تخریب و عقاید شما را متزلزل کند، لذا نقل شده است که جنگ با شبهه گر است کسی که جنگ می رود باید از تجهیزات جنگی به روز برخوردار باشد، اگر در میدان نبرد تجهیزات نظامی قوی باشد شکست نخواهیم خورد، این بدان معناست تمامی اهالی اندیشه و علم و متدینین نسبت به شبهات حساس باشند و روش های نوین پاسخگوئی را مطالعه و بررسی کنند و ورود یابند و پاسخ به شبهه ضرورت مهمی دارد و لو فردی در یکی از جنگ ها از توحید سوال کرد از معصوم(ع) به او گفتند چه وقت سوال کردن است، معصوم(ع) گفت جنگ را رها کنید تا پاسخ دهیم ما برای توحید می جنگیم و اگر شبهه پیش آمده باید پاسخ داده شود در میان جنگ به او پاسخ داد و وی قوی تر شمشیر زد، زیرا به یقین رسید، لذا پاسخ به شبهه اهمیت زیادی دارد و امید است خدا به ما توفیق بدهد این رسالت را در حد توان و در رضایت خدا و بقیه الله و رفع نیاز مردم انجام دهیم

گفت وگو  و تنظیم: محمد باقر محجوب و علی اکبر پوست چیان