به گزارش خبرگزاری حوزه، در اولین نشست از سلسله نشست های روایت حجره با حضور حجت الاسلام والمسلمین محسن اکبری شاهرودی زندگی، فعالیت ها، افکار و تجربیات آیت الله العظمی لطف الله صافی گلپایگانی بررسی شد.

آیت الله صافی گلپایگانی، از خاندان علم و فضیلت

حجت الاسلام والمسلمین محسن اکبری شاهرودی در این نشست به تبیین زندگی و افکار آیت الله العظمی لطف الله صافی گلپایگانی پرداخت و با اشاره به اینکه آیت الله صافی گلپایگانی در خانواده ای ریشه دار و روحانی به دنیا آمده است، گفت: خاندان آیت الله صافی گلپایگانی از ابتدا، شجره مبارکه روحانیت بوده اند و علم و فضیلت و اخلاق و ادب و شعر و خط خوب در این خاندان از ابتدا تاکنون بوده است.

وی افزود: جدّ پدری آیت الله صافی گلپایگانی، آخوند ملاعباس از فقهای بزرگ زمان خودشان بوده است و جدّ مادری ایشان نیز آخوند ملا محمدعلی هم حجره میرزا شیرازی بزرگ صاحب فتوای تنباکو بوده است.

حجت الاسلام اکبری شاهرودی به خاطره ای که اخیراً آیت الله صافی گلپایگانی در دیدار با آیت الله وحید خراسانی نقل کرده اند، اشاره کرد و اظهار داشت: آخوند محمدعلی و میرزای شیرازی به فقر شدیدی دچار شده بودند و برای خلاصی از این فقر تصمیم به نوشتن فقه گرفتند که در همان دو سه روز اول یکی از تجار عبای گران قیمتی را به آنها هدیه داد و مخارج چندین سال زندگی شان را تأمین کرد.

وی افزود: در یکی از دیدارهای مردم گلپایگان با میرزای شیرازی در سامرا، هنگامی که میرزای شیرازی از نابینایی آخوند ملا محمدعلی جد مادری آیت الله صافی گلپایگانی خبردار می شود، خود را نابینا خوانده و آخوند ملا محمدعلی را بینا خطاب می کند که این تعبیر نشان از مرتبه بالای علمی جد مادری آیت الله صافی گلپایگانی دارد.

استکبارستیزی، ویژگی برجسته پدر آیت الله صافی گلپایگانی

حجت الاسلام اکبری شاهرودی با اشاره به جایگاه والای آخوند ملا عباس جد پدری آیت الله صافی گلپایگانی، عنوان کرد: حاج آقا سید جمال گلپایگانی از بزرگان فقه و عرفان مکتب اهل بیت(علیهم السلام) در دوران خلع لباس روحانیت باقی ماندن آیت الله لطف الله صافی گلپایگانی و برادر ایشان آیت الله علی صافی گلپایگانی در این کسوت را از برکات آخوند ملا عباس دانسته بود.

وی با بیان اینکه پدر آیت الله صافی گلپایگانی آخوند ملا محمدجواد هم مباحثه شیخ فضل الله نوری بوده است، اظهار داشت: آخرین خاطره ای که شیخ فضل الله نوری نقل شده است را آخوند ملا محمدجواد صافی نقل کرده است که بنابر آن نقل پدر آیت الله صافی گلپایگانی به شیخ فضل الله نوری می گویند که فلانی که پرچم روس را بر سر در خانه خود نصب کرده است در امان مانده، و شیخ فضل الله نوری می‌فرماید تا زمانی که مردم من را به عنوان رهبر و زعیم اسلام می شناسند زیر بار کفر نمی روم که فردای همان روز شیخ فضل الله نوری به شهادت می رسد.

حجت الاسلام والمسلمین اکبری شاهرودی حاج آقا نورالله نجفی استاد پدر آیت الله صافی گلپایگانی را یکی از علمای انقلابی و استکبارستیزی دانست که شخصیت ایشان مغفول مانده است و افزود: حاج آقا نورالله نجفی در حال احتضار، خبر شهادت فضل الله نوری را از زبان پدر آیت الله صافی گلپایگانی شنید و به شدت گریه کردند.

وی با بیان اینکه آخوند ملا محمدجواد هم بحث آیت الله بروجردی و مورد اعتنا و اعتماد امام خمینی بوده است، ابراز کرد: استکبارستیزی و ظلم ستیزی آخوند ملا محمدجواد در گلپایگان و مبارزه با حکّام جور و ظلم از ویژگی های برجسته پدر آیت الله صافی گلپایگانی بوده است که همین خصیصه در ایشان و مادر گرامی شان هم وجود داشته  و دارد.

 دستور امام خمینی برای چاپ کتاب «کلمه الحق» پدر آیت الله صافی گلپایگانی

وی گفت: دو دایی آیت الله صافی گلپایگانی به نام های شیخ محمد سعید و میرزا محمدباقر از دوستان مورد اعتماد آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حائری بوده اند و شیخ محمد سعید از شاگردان میرزای شیرازی بوده است.

حجت الاسلام اکبری شاهرودی با اشاره به شخصیت علمی میرزا محمدباقر دایی آیت الله صافی گلپایگانی، گفت: آیت الله صافی گلپایگانی از امام خمینی(ره) نقل می کند که ایشان و چند نفر دیگر در مسیر خمین تا گلپایگان در حالی میرزا محمدباقر سواره بود از افاضات ایشان به صورت پیاده استفاده می کردند.

وی با بیان اینکه پدر و خانواده آیت الله صافی گلپایگانی به اعلی درجه، ظلم های پهلوی را حس کرده اند، عنوان کرد: یکی از بهترین کتاب ها در خصوص دوران پهلوی کتاب پدر آیت الله صافی گلپایگانی است که آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب نیز دغدغه چاپ مجدد آن را داشته اند.

حجت الاسلام اکبری شاهرودی دیدار آیت الله علی صافی برادر بزرگ آیت الله لطف الله صافی گلپایگانی با امام خمینی در نوفل نوشاتو برای رساندن پیام آیت الله گلپایگانی را یادآور شد و افزود: بعد از این دیدار آیت الله علی صافی گلپایگانی به دستور امام خمینی(ره) کتاب «کلمه الحق» پدرشان چاپ کردند که بعدها برای بار دوم نیز چاپ شد.

وی افزود: برای آشنایی نسل جوان با تاریخ منظوم پهلوی کتاب «کلمه الحق» از بهترین آثار است.

در جوانی مشاور سیاسی و علمی آیت الله بروجردی شد

حجت الاسلام اکبری شاهرودی با اشاره به کتاب اشعار شیوا در ردّ باب و بها به قلم پدر آیت الله صافی گلپایگانی، اظهار داشت: اولین کتاب آیت الله صافی گلپایگانی شرح بر این کتاب پدر بوده است که مورد تمجید علمای آن زمان قرار گرفته است.

این پژوهشگر حوزه علمیه قم افزود: آیت الله صافی گلپایگانی پس از ورود به قم در حدود ۳۳ سالگی به عنوان مشاور سیاسی و علمی آیت الله بروجردی انتخاب می شوند.

وی با اشاره به هدیه کتاب «امام علی صوت العداله الانسانیه» توسط جرج جرداق به آیت الله بروجردی، گفت: آیت الله بروجردی از آیت الله صافی گلپایگانی می خواهد تا این کتاب را مطالعه کنند که ایشان پس از مطالعه ۱۹ اشکال از این کتاب می گیرند اما در عین حال آن را از بهترین کتاب‌ها در میان آثار مستشرقین در معرفی حضرت علی(ع) می دانند.

حجت الاسلام اکبری شاهرودی با بیان اینکه یک فصل از کتاب «امام علی(ع) صوت العداله الانسانیه» بر علیه پادشاهان است، افزود: آیت الله صافی در کتاب «فخر دوران» به یکی از علمای مشهور اشاره می کند که به درخواست دربار پس از ترجمه کتاب امام علی صوت العداله الانسانیه یک باب دیگر در مدح پادشاهان به آن افزوده است!

جوابیه های آیت الله صافی گلپایگانی به مقاله های الازهر مصر

وی به مقاله دکتر عبدالحسین زرین کوب در خصوص برگرفته شدن اسلام از بودا در مجله «روابط ایران و هند» اشاره کرد و گفت: آیت الله بروجردی از آیت الله صافی گلپایگانی می خواهند که جوابیه ای در مورد این مقاله بنویسند که ایشان نیز جوابیه اثرگذاری را آماده می کنند و در آن مجله به طبع می رسد.

حجت الاسلام اکبری شاهرودی افزود: آیت الله صافی گلپایگانی به دستور آیت الله بروجردی به مقاله هایی که در الازهر مصر چاپ می شد، جواب می دادند و برای آنها ارسال می کردند.

وی عنوان کرد: در سال های بعد آیت الله صافی گلپایگانی داماد و مشاور اصلی سیاسی و علمی آیت الله گلپایگانی شدند.

حجت الاسلام اکبری شاهرودی با اینکه مکتب تقریب که از مکتب هایی که توسط آیت الله بروجردی ایجاد شده است، اظهار داشت: در وحدت به معنای تقریب که مدنظر بزرگان نظام اسلامی است تفکر شیعه در تئوری و عملی مسلط است و در شرایط حضور دشمن این تئوری دنبال می شود.

وی اظهار داشت: هنگامی شیخ محمدتقی قمی دارالتقریب را در مصر بنیان گذاشت مورد تمجید آیت الله بروجردی قرار گرفت.

حجت الاسلام اکبری شاهرودی به نقل خاطره ای از نوه آیت الله بروجردی پرداخت و ابراز کرد: در یکی از سفر ها به عمان، نوه آیت الله بروجردی مورد محبت و احترام شیخ طنطاوی قرار گرفته و طنطاوی در آن جلسه به ایشان می گوید اگر ارتباط حوزه علمیه قم با الازهر ادامه پیدا می کرد تفکر حوزه قم مسلط بر جهان اسلام می شد.

آیت الله صافی گلپایگانی، خواستار برقراری رابطه با مصر و الازهر است

وی افزود: رابطه با مصر برای آیت الله العظمی صافی گلپایگانی از اهمیت خاصی برخوردار است و ایشان در دیدار با مسوولان خواستار ایجاد و برقراری رابط مصر و الازهر است.

حجت الاسلام اکبری شاهرودی با اشاره به اینکه تفکر آیت الله صافی گلپایگانی در مورد رابطه با اهل سنت تقریبی است، گفت: شیخ محمدتقی قمی با توجه به تفکر تقریبی آیت الله صافی گلپایگانی از ایشان دعوت می کند که نماینده ایران در دارالتقریب باشند که البته ایشان به جهاتی قبول نمی کنند. آیت الله صافی گلپایگانی در کتاب «سفرنامه حج» چند طرح وحدت اسلامی را مطرح می کنند که به تازگی از سوی مجمع تقریب به عنوان کتابچه ای تجدید چاپ شده است. حتما توصیه می کنم این مطالب را محققان بخوانند.

پیش نویس آیت الله صافی گلپایگانی برای قانون اساسی با پیش بینی۵ قوه

حجت الاسلام اکبری شاهرودی با اشاره به اینکه آیت الله العظمی صافی گلپایگانی پیش نویسی را برای قانون اساسی نوشته اند، گفت: در این پیش نویس ۵ قوه برای اداره حکومت پیش بینی شده بود که مواد این پیش نویس بسیار خواندنی و مورد توجه است.

وی افزود: آیت الله صافی گلپایگانی به همراه آیت الله مرتضی حائری به عنوان نمایندگان قم و اراک به مجلس خبرگان رهبری راه یافتند.

حجت الاسلام اکبری شاهرودی با بیان اینکه مجلس خبرگان در زمان ورود آیت الله صافی گلپایگانی در هجمه توده ای ها بوده است، اظهار کرد: آیت الله صافی گلپایگانی پایبندی فراوانی به سنت های عالمای سلف حوزه علمیه دارند و از همین جهت بعد از ورود به مجلس خبرگان در مواجه با توده ای ها و روشنفکران در تضاد کامل بود به گونه ای که مورد فشار و تهدید این تفکرات واقع می شدند ولی با اهتمام و جدیت، در مقابل حرف های باطل آنان می ایستادند.

نقش آیت الله صافی گلپایگانی در تدوین قانون اساسی

وی با اشاره به نقش آیت الله العظمی صافی در تدوین قانون اساسی، گفت: ایشان و چند نفر دیگر از فقها با وجود فشارهای توده ای ها و روشنفکرنماها، اهتمام نمودند و جلوی بسیاری از مطالب باطل مخالفان را گرفتند و نیز توانستند اصل ولایت فقیه و حکومت شرعی فقیه را در قانون اساسی بگنجانند.

حجت الاسلام اکبری شاهرودی خاطر نشان کرد: همچنین لفظ جلاله الله به پیشنهاد آیت الله صافی و میرزا جواد آقای تهرانی در پرچم جمهوری اسلامی قرار داده شد. البته اگر کسی به مشروح مذاکرات مجلس خبرگان اول مراجعه کند به میزان تأثیرگذاری ایشان در دفاع از حدود الهی در تدوین قانون اساسی بیشتر پی خواهد برد.

نظر امام خمینی تصریح بر کلمه مرد در معنای رجل سیاسی بود

حجت الاسلام اکبری شاهرودی با بیان اینکه آیت الله العظمی صافی گلپایگانی برای روشن ساختن معنای رجل سیاسی در قانون اساسی تلاش فراوانی کردند، تصریح کرد: طبق نقل ایشان، نظر امام خمینی(ره) تصریح بر کلمه مرد در معنای رجل سیاسی بوده است اما به دلیل فشارهای وارده همان لفظ رجل سیاسی در قانون اساسی نوشته شد.

حجت الاسلام اکبری شاهرودی ابراز کرد: با توجه به تسلط فقهی آیت الله صافی گلپایگانی از سوی امام خمینی(ره) در شورای نگهبان منصوب و دو دوره اول دبیر این شورا شدند.

وی به نقل قولی از آیت الله مومن پرداخت و گفت: آیت الله مومن می فرمودند که تا زمانی آیت الله صافی گلپایگانی در شورای نگهبان بودند خیال ما از عدم تصویب قوانین مغایر با اسلام راحت بود.

حجت الاسلام اکبری شاهرودی عنوان کرد: از نظر آیت الله مومن، امام خمینی(ره) و آیت الله صافی گلپایگانی نمونه های اسلام مُجسّد در دوران معاصر هستند.

رابطه آیت الله صافی و مقام معظم رهبری

وی افزود: دیدارهای مکرّر بین مقام معظم رهبری و آیت الله صافی گلپایگانی برقرار می‌شود که مسائل حوزه و جهان اسلام در آن مطرح می‌گردد.

وی خاطر نشان کرد: آیت الله اعرافی نقل کردند که مقام معظم رهبری در هنگام اعطای حکم مدیریت حوزه به ایشان، وی و حوزه های علمیه را به حفظ احترام مراجع تقلید به خصوص آیت الله العظمی صافی گلپایگانی توصیه کردند.

حجت الاسلام اکبری شاهرودی گفت: در کنگره فقیه آگاه که برای تجلیل از شخصیت آیت الله گلپایگانی برگزار شد، هنگامی که آیت الله صافی گلپایگانی از حضور حجت الاسلام و المسلمین آقای محمدی گلپایگانی برای خواندن پیام رهبری آگاه شدند، سخنرانی خود را پس از خواندن پیام رهبری انجام دادند.

اعتراض‌های ایشان به سبب حفظ دین است، نه اغراض شخصی

حجت الاسلام اکبری شاهرودی با اشاره به اینکه آیت الله العظمی صافی گلپایگانی دغدغه دین و ترویج دین و مقابله با دین زدایی در جامعه دارد، از این منظر منتقد سیاست های فرهنگی دولت های مختلف هستند. از کارهای خوبشان تقدیر می کند و از کارهای بد و اشتباهشان انتقاد می کند و خیلی از این انتقاداتشون، غیرعلنی هست. تقطه مشترک در همه تعریف ها و انتقادها، بحث حفظ دین و احکام الهی است.

دغدغه های پررنگ دینی آیت الله صافی

وی به تشکر آیت الله صافی گلپایگانی از خانم هاجر مهرعلیان اشاره کرد و افزود: خانم هاجر مهرعلیان که در یک مسابقه قرآنی در کشور اردن شرکت کرده بودند قرائت خود را به شرط خالی شدن از سالن از آقایان انجام دادند که این اقدام مورد تحسین آیت الله صافی گلپایگانی قرار گرفت.

حجت الاسلام والمسلمین اکبری شاهرودی با بیان اینکه مبنای آیت الله صافی گلپایگانی در تذکر دادن به مسئولان دغدغه دینی ایشان است، گفت: پس از سخنرانی امام جمعه ماهشهر علیه برگزاری کنسرت، آیت الله صافی گلپایگانی با ایشان تماس گرفت و تشکر کرد.

وی با اشاره به اینکه آیت الله صافی گلپایگانی در بین مراجع تقلید از مطلع ترین مراجع در مسائل سیاسی هستند، ابراز کرد: ایشان روزانه روزنامه های کشور را تورق و بولتن های محرمانه و غیرمحرمانه را مطالعه می کنند. همچنین گزارش‌های خبرگزاری‌ها و شفاهی را با دقت کامل پیگیری می نمایند.

حجت الاسلام والمسلمین اکبری شاهرودی با بیان اینکه برخی مهمانان خارجی و سفرای کشورهای مختلف از میزان اطلاع آیت الله صافی گلپایگانی تعجب می کنند، گفت: آیت الله صافی گلپایگانی در خصوص ماجرای قسم خوردن خانم ایلهان عمر به قرآن کریم در پارلمان آمریکا پیامی را صادر کردند یا در قضیه ای به تاجر فرانسوی آقای رشید نقار پیامی دادند که خیلی مورد توجه قرار گرفت و البته از این موارد از ایشان بسیار مشاهده شده است که نشانگر تسلط ایشان بر اوضاع جهان است.

کتاب نقد های آیت الله صافی گلپایگانی

حجت الاسلام اکبری شاهرودی افزود: آیت الله صافی گلپایگانی نقدهای جدی را به کتاب «شهید جاوید» داشت و حتی در اوایل، صالحی نجف آبادی نویسنده کتاب را از چاپ آن منصرف می کند اما چند روز بعد با فشار هایی که روی صالحی نجف آبادی بوده است، این کتاب چاپ می شود.

حجت الاسلام اکبری شاهرودی ابراز کرد: یکی از آثار آیت الله صافی گلپایگانی کتاب «منتخب الاثر» در مقابله با بهائیت است که برخلاف برداشت عمومی صرفاً جمع آوری روایات نیست، بلکه بیش از نیمی از کتاب شرح و تفسیر روایات است که مورد استفاده همه پژوهشگران عرصه مهدویت می‌باشد.

ایشان گفت: کتاب «مع الخطیب فی خطوطه العریضة» و نیز «ایران تسمع فتجیب» از بهترین کتاب ها در پاسخ به شبهات علیه شیعه می باشد.

آیت الله صافی گلپایگانی با عمومی شدن فلسفه مخالف هستند

حجت الاسلام اکبری شاهرودی با بیان اینکه آیت الله صافی گلپایگانی بر مباحث فلسفی تسلط کامل دارند، عنوان کرد: آیت الله صافی گلپایگانی با عمومی شدن فلسفه مخالف هستند و اعتقاد دارند قبل از به دست آوردن مبانی دین و تسلط به معارف قرآن و اهل بیت علیهم السلام هر کس وارد این وادی شود در معرض گمراهی است و اگر عده‌ای بخواهند این را از باب آگاهی از شبهات و پاسخ به آنها فرابگیرند باید مسلط بر مبانی قرآن و روایات شوند و سپس وارد این وادی گردند.

وی افزود: آیت الله صافی گلپایگانی، قرآن کریم و روایات را برای شناخت دین کافی می دانند و فلسفه را به عنوان یکی از ابزار شناخت اسلام قبول ندارند. کتاب «نگرشی بر فلسفه و عرفان» ایشان دارای مطالب بسیار عمیق و محکمی در این رابطه است.

رابطه آیت الله صافی با شعرا و علما

حجت الاسلام اکبری شاهرودی اظهار کرد: آیت الله صافی خودشان اهل شعر و دارای قریحه و ذوق شعری والایی هستند و بسیاری از اشعار فردوسی، سعدی، سنائی و شاعران دیگر را حفظ هستند.

وی با اشاره به اینکه آیت الله صافی گلپایگانی به محدود نشدن جامعه مدرسین و شورای عالی حوزه علمیه در داخل کشور تأکید دارند، عنوان کرد: آیت الله از مسوولان جامعه مدرسین و شورای عالی حوزه علمیه خواسته اند تا با علمای تراز اول عراق، افغانستان، لبنان و سایر کشور ها تعامل داشته باشند. نظر آیت الله صافی گلپایگانی در خصوص مسایل عراق، پیروی از آیت الله سیستانی است.

ارتباط با کشور های غیر اسلامی با ملاک حفظ عزّت و هویت اسلامی اشکالی ندارد

وی با بیان اینکه آیت الله صافی گلپایگانی دیدگاه وسیعی در ارتباط با جهان دارند، خاطر نشان کرد: از نظر آیت الله صافی گلپایگانی ارتباط با کشورهای غیراسلامی با ملاک حفظ عزت و هویت اسلامی اشکالی ندارد.

حجت الاسلام اکبری شاهرودی بابیان اینکه آیت الله صافی گلپایگانی به بعد بین المللی اسلام بسیار اهمیت می دهند، ابراز کرد: آیت الله صافی گلپایگانی ابراز محبت خاصی را به طلبه های خارجی دارند و یک بار دست یک طلبه خارجی را  بوسید که بازتاب زیادی در رسانه های جهان داشت.

سیاست کنترل جمعیت از اساس، اشتباه بود

حجت الاسلام اکبری شاهرودی افزود: آیت الله صافی گلپایگانی در بحث کنترل جمعیت سیاست تشویق خانواده ها برای داشتن فرزند کمتر از اساس اشتباه و مخالف مبانی اسلامی می دانستند و از همان ابتدا این مطلب را بیان می فرمودند.

بیانیه آیت الله صافی گلپایگانی در مخالفت با افزایش قیمت بنزین

وی با اشاره به اینکه در قضیه افزایش قیمت بنزین اولین مرجع تقلیدی که بیانیه دادند آیت الله صافی گلپایگانی بود، تصریح کرد: ایشان همیشه به فکر ضعفا و اقشار کم درآمد هستند و در دیدار با مسئولان و مدیران کشوری همیشه حرف اولشان این است که در برنامه ها طوری رفتار کنید که ضفعا و محرومان در رفاه باشند و مشکلاتشان حل شود. بسیاری از انتقادات آیت الله صافی غیرعلنی و در قالب نامه یا تلفن به مسئولان انتقال می یابد.

گفتنی است سلسله نشست های «روایت حجره» به همت انتشارات راه یار و واحد تاریخ شفاهی دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی با هدف آشنایی با زندگی، فعالیت ها، افکار و تجربیات علما و شخصیت های حوزوی معاصر در حسینیه هنر قم برگزار می شود.

در دومین نشست از سلسله نشست های روایت حجره در حسینیه هنر قم  زندگی، فعالیت ها، افکار و تجربیات شهید صدر بررسی شد.

(بخش اول)

 این نشست با حضور حجت الاسلام والمسلمین سید امید موذنی، معاون پژوهشی پژوهشگاه شهید صدر برگزار شد که وی زندگی، فعالیت ها، افکار و تجربیات متفکر شهید آیت الله سید محمدباقر صدر بررسی کرد.

 آنچه می خوانید مشروح بخش اول  از نشست دوم است.

اجداد شهید صدر همگی مجتهد بوده اند

حجت الاسلام موذنی اظهار داشت: شهید صدر در دوره پایان حکومت عثمانی و مستقل شدن عراق در ۱۰ اسفند ۱۳۱۳ در کاظمین متولد شد و تحصیلات خود را در این شهر آغاز کرد.

وی با بیان اینکه شهید صدر فرزند سید حیدر صدر و نوه سید اسماعیل صدر است، ابراز کرد: سید اسماعیل صدر از برجستگان شیعه است و آیت الله بهجت(ره) او را در طراز بالاترین زهّاد و اهل سلوک شیعه می‌داند.

حجت الاسلام موذنی با اشاره به اینکه مشاهیر مختلفی از جمله خاندان شهید بهشتی به خاندان صدر برمی‌گردند، بیان کرد: تمام اجداد شهید صدر از سید حیدر تا امام موسی بن جعفر(ع) همگی مجتهد و برخی مرجع تقلید و از علمای طراز اول زمان خودشان بوده اند.

این پژوهشگر به وفات پدر شهید صدر در سه سالگی او اشاره کرد و افزود: شهید صدر تحصیلات خود را قبل از مدرسه نزد برادرش آغاز کرد و دو سال نیز در مدرسه مُنتدی النشر که مرحوم مظفر بنیان گذارده بود، درس خواند که در این دوسال، چهارسال تحصیلی را پشت سر گذاشت.

بازخوانی شهید صدر روشنگر گام‌های نرفته انقلاب اسلامی

حجت الاسلام موذنی با اشاره به اهمیت توجه به ابعاد مختلف حیات شهید صدر و پژوهش در خصوص زندگی ایشان، گفت: شهید صدر از جهات مختلف از چهره‌های نادر تاریخ معاصر شیعه و اسلام است.

معاون پژوهشی پژوهشگاه شهید صدر بازخوانی حیات شهید صدر را روشنگر بسیاری از گام های نرفته انقلاب اسلامی دانست و افزود: شهید صدر در خصوص مسائل مختلفی که امروز جمهوری اسلامی با آن مواجه است، اندیشه‌ورزی کرده و تجربه‌هایی را رقم زده است.

این پژوهشگر عنوان کرد: شخصیت شهید صدر با دانش و تجربه هایی که دارد کم نظیر و بلکه به تعبیر برخی بی نظیر است در حالی که نسبت به گستره علمی و اقدامات ایشان متأسفانه توجه کافی صورت نگرفته است.

تجربه شهید صدر در تشکیل جماعة العلما

حجت الاسلام موذنی با بیان اینکه یکی از تجربه های شهید صدر تشکیل جماعة ‌العلماست، اظهار داشت: فعالیت جماعة العلما گروهی شبیه جامعه مدرسین است که البته پیش از آن تأسیس می‌شود و کارکرد آن سازماندهی رابطه حوزه علمیه با مردم بوده است.

معاون پژوهشی پژوهشگاه شهید صدر با اشاره به اینکه جماعة‌ العلما ذیل مرجعیت آیت الله سید محسن حکیم تشکیل شد، اظهار داشت: ایده‌پردازی و جهت‌دهی اصلی جریان جماعة العلما به تصریح شهید سید محمدباقر حکیم، از سوی شهید صدر بوده است.

وی بیان کرد: شهید صدر در حدود ۲۲ سالگی جماعة ‌العلما را ایده‌پردازی و هدایت کرد در حالی که بدنه اصلی جماعة العلما که علمای تراز بعد از مرجعیت بودند همگی سنین بالای شصت سال داشتند.

شهید ابومهدی تربیت یافته مستقیم شهید صدر

این پژوهشگر با اشاره به اینکه شهید صدر در مسیر مبارزه همزمان با استبداد و استعمار از جهات مختلف بی‌نظیر است، گفت: همه گروه‌های مقاومت امروز در عراق شاگردان مستقیم یا باواسطه شهید صدر هستند و مثلاً شهید ابومهدی المهندس که اخیراً به شهادت رسید از تربیت‌شدگان مستقیم شهید صدر است.

حوزه علمیه نجف در زمان شهید صدر 

وی به تحلیل وضعیت حوزه علمیه نجف در زمان شهید صدر پرداخت و افزود: بافت حوزه علمیه نجف در زمان شهید صدر یک حوزه ایرانی بود که حدود ۸۰ درصد جمعیت حوزه نجف از طلاب ایرانی تشکیل می‌شد.

حجت الاسلام موذنی گفت: به جز آیت الله حکیم همه مراجع و نیز بیشتر فضلا و علمای نجف در زمان شهید صدر، ایرانی بوده‌اند.

معاون پژوهشی پژوهشگاه شهید صدر عنوان کرد: به علت عدم ارتباط زبانی عموم حوزه نجف با جامعه و مردم عراق در شهرهای مختلف، وضع دینداری مردم در زمان شهید صدر به شدت عوامانه و متأثر از جریان‌های مختلف بود، البته ارتباط کلی مردم با حوزه نجف و مراجع وجود داشت.

این پژوهشگر توسعه کمونیسم در عراق را از مصادیق تأثیر پذیرفتن مردم از جریانات مختلف به علت عدم ارتباط لازم حوزه نجف با مردم دانست و افزود: در عراقِ آن روز، هیچ سازماندهی ویژه‌ای برای مصونیت سازی دینی مردم وجود نداشت.

وی اظهار کرد: در زمان شهید صدر کمونیست‌ها با ساختار قوی در کشور عراق نفوذ کردند و این کشور را تحت پوشش فکری خود قرار دادند.

تشکیل حزب برای رسیدن به حکومت اسلامی

حجت الاسلام موذنی با اشاره به اینکه شهید صدر در فضای این چنینی حوزه علمیه نجف برای تغییر در جامعه مجموعه‌ای از اقدامات را سامان داد، ابراز کرد: شهید صدر برای شکل‌گیری فعالیت سیاسی و مدیریت جامعه برای رسیدن به حکومت اسلامی تصمیم به تشکیل حزب گرفت.

حجت الاسلام موذنی با بیان اینکه اولین تجربه شیعی برای شکل‌دهی یک حزب موثر، حزب الدعوه است، خاطر نشان کرد: موثرترین فرد در تأسیس، جهت دهی و راهبری حزب الدعوه شهید صدر بوده است.

معاون پژوهشی پژوهشگاه شهید صدر اهمیت تحقیق درباره نسبت شهید صدر و حزب الدعوه را یادآور شد و تصریح کرد: نوع ارتباط حزب الدعوه با مسائل مربوط به جهان اسلام و جمهوری اسلامی پایان نیافته و قابل بررسی است.

شهید صدر و نقد کمونیسم در کودکی

وی عنوان کرد: از معلمان دوره ابتدایی ایشان نقل شده است که یکی از معلمان ایشان کتابی در مورد کمونیسم به او می دهد و شهید صدر کتاب را به همراه توضیحات و نقدهایش برمی‌گرداند و معلم شهید صدر با بررسی نقدهای او متوجه می ‌شود که خودش بسیاری از مباحث کمونیسم را نفهمیده است.

حجت الاسلام موذنی اظهار داشت: شهید صدر در ۱۱ سالگی به همراه خانواده وارد نجف می شود و به شکل خصوصی در کلاس‌های فلسفه و اسفار مرحوم آیت ‌الله بادکوبه ‌ای، اصول آیت ‌الله روحانی و مباحث خاصی از فلسفه علامه جعفری حاضر می‌شود، اما اساتیدی که بیشترین نقش را در تربیت علمی شهید صدر داشته‌اند و به‌ معنای واقعی در حق شهید صدر استادی کرده‌اند آیت الله خوئی و شیخ محمدرضا آل یاسین هستند و چنان‌که برخی از آن اساتید خودشان هم اذعان کرده‌اند، غیر از این دو نفر سایرین بیشتر جنبه هم ‌مباحثه‌ای برای شهید داشته ‌اند.

اجتهاد قبل از بلوغ

معاون پژوهشی پژوهشگاه شهید صدر با بیان اینکه شهید صدر در دوران بلوغ از شیخ محمدرضا آل‌یاسین و آیت الله خوئی گواهی اجتهاد گرفته است، ابراز کرد: از شهید صدر نقل شده است که هیچگاه تقلید نکرده و از زمان بلوغ به نظر فقهی خودش عمل کرده است.

این پژوهشگر در رابطه با ماجرای گواهی اجتهاد شهید صدر بیان کرد: علامه عسکری در جلسه‌ای از آیت الله خویی در مورد اجتهاد سید محمدباقر صدر سوال می‌کند و در همان مجلس گواهی کتبی اجتهاد شهید صدر را می‌گیرد در حالی که شهید صدر در آن زمان در سنین نوجوانی بوده است.

اعتبار علمی شهید صدر در جهان اسلام بی‌نظیر است

معاون پژوهشی پژوهشگاه شهید صدر با بیان اینکه اعتبار علمی شهید صدر در محافل جهان اسلام بینظیر است و با هیچ‌یک از دیگر علمای معاصر شیعه قابل مقایسه نیست، ابراز کرد: کتاب‌های شهید صدر مانند فلسفتنا در دهه چهل شمسی و درحالی‌که شهید صدر هنوز حدود سی سال داشته است در کشورهای مختلف مطالعه و حتی تدریس می‌شده است.

معاون پژوهشی پژوهشگاه شهید صدر با اشاره به اینکه تنها متفکر شیعه که کتاب او در عربستان سعودی تدریس می‌شود، شهید صدر است، عنوان کرد: اگر به این بعد از شخصیت شهید صدر توجه کنیم، اثرگذاری او در فضای اندیشه اسلامی مشخص‌تر می‌شود.

فدک در تاریخ و تأمین زیرساخت‌های روانی جامعه برای حکومت دین

حجت الاسلام موذنی به کتاب «فدک در تاریخ» که در ۱۳ سالگی توسط شهید صدر به رشته تحریر درآمده، اشاره کرد و افزود: شهید صدر در این کتاب محل نزاع بین مذاهب را تبدیل به محل گفت‌وگو می‌کند و در عین پاسداری از عقاید مذهبی روش بحث تقریبی در مسائل اختلافی را ارائه می‌دهد؛ این در حالی است که به عقیده بسیاری از محققان فدک در تاریخ همچنان یکی از بهترین کتاب‌ها در این زمینه است.

وی گفت: شهید صدر در کتاب «فدک در تاریخ» نظر آقا ضیاء عراقی درباره اعتبار علم قاضی، و نظر محقق نائینی در مورد معیار عدالت قضایی را در ۱۳ سالگی به نقد کشیده است.

معاون پژوهشی پژوهشگاه شهید صدر با اشاره به پژوهش دکتری خانم دکتر راشل کنز در بنیاد موشه دایان اسرائیل در مورد کتاب «فدک در تاریخ»، عنوان کرد: او در این پژوهش می‌گوید در فضای کمونیستی وقت، شهید صدر برای ایجاد زیرساخت‌های روانی جامعه برای حکومت دین، کتاب «فدک در تاریخ» را می نویسد و نشان می‌دهد مسئله اصلی الگوهای شیعی مانند حضرت زهرا(س) حکومت بوده است.

این پژوهشگر عنوان کرد: بسیاری از کتاب‌های نوشته‌شده در این موضوع متأثر از نگاه صدر هستند و می‌توان گفت که پس از صدر ادبیات تألیف در این موضوع به شکل محسوسی تغییر کرده است.

وی به کتاب های شهید صدر اشاره کرد و اظهار داشت: شهید صدر «غایة‌ الفکر» را در ۱۷ سالگی، اصول حزب الدعوه را ۲٢ سالگی، «اقتصادنا» و «فلسفتنا» را در ۲۴ و ۲۶ سالگی نوشته است.

حجت الاسلام موذنی بیان کرد: نام اصلی کتاب شهید صدر که به نام اعتقاد ما در زبان فارسی منتشر شده در حقیقت «موجز فی اصول الدین» است که مقدمه‌ای اعتقادی بر رساله اوست.

وی با بیان اینکه «البنک اللاربوی» یک کتاب بسیار مهم ازحیث جایگاه فکری شعیه در جهان است، ابراز کرد: اداره اوقاف کویت به ابوالاعلی مولودی و یکی دیگر از شخصیت‌ها بزرگ جهان اسلام و نیز شهید صدر نامه می‌دهد که برای طرح‌ریزی بانک بدون ربا با اداره اوقاف آن کشور همکاری کنند و تنها کسی که پاسخ می‌دهد شهید صدر است که ظاهراً در ۱۰ روز کتاب «البنک اللاربوی» را می‌نویسد.

تحول به معنای کنار گذاشتن فقه رایج نیست

حجت الاسلام موذنی عنوان کرد: شهید صدر معتقد بود که بدنه اصلی حوزه باید حفظ و تحول بر روی آن استوار شود به همین دلیل درس خارج فقه محوری خود را به‌شیوه دروس رایج قرارداد و از بحث طهارت آغاز کرد و هرچند در فقه رایج نیز نوآوری‌های فراوانی داشت، اما مبتنی ‌بر این فقه عرصه‌ دیگری را ابداع کرد که فقه النظریه نام دارد.

معاون پژوهشی پژوهشگاه شهید صدر اظهار داشت: فقه ‌النظریه ‌ای که شهید صدر مطرح می‌کند مبتنی بر فقه رایج است اما در روش، اهداف و مبانی به‌گونه‌ای است که نیاز دوران معاصر را پاسخ می‌دهد و به‌ هیچ‌وجه به‌معنای کنار گذاشتن فقه رایج نیست.

این پژوهشگر با بیان اینکه شهید صدر در هنگام شهادت ۴۶ سال داشته است، ابراز کرد: شهید صدر به علت عرب بودن در حوزه غالباً ایرانی نجف تا مدتی مهجور بوده و شاگردان زیادی نداشته است.

وی برخی از شاگردان برجسته شهید صدر را نام برده و افزود: اولین شاگرد برجسته شهید صدر، سید نورالدین اشکوری است که وکیل آیت‌الله خویی و امام خمینی و نماینده رهبر معظم انقلاب در برزیل و سوریه نیز بوده و یک چهره انقلابی، موثر و به شدت گمنام است.

حجت الاسلام موذنی بیان کرد: حضرات آیات سید محمدباقر حکیم، سید کاظم حائری و سید محمود شاهرودی از دیگر شاگردان برجسته شهید صدر هستند.

معاون پژوهشی پژوهشگاه شهید صدر خاطر نشان کرد: آیت الله هاشمی شاهرودی بازوی اجتماعی شهید صدر در فضای بین‌اللملی و رابط بین ایشان و امام خمینی(ره) بوده است.

این پژوهشگر با اشاره به اینکه بخش زیادی از شخصیت‌های مؤثر جهان اسلامی از شاگردان شهید صدر بوده‌اند گفت: سید حسن نصرالله و شهید سید عباس موسوی در لبنان و آیت الله عیسی قاسم از جمله شاگردان و مرتبطان با شهید صدر بوده‌اند و آیت الله عیسی قاسم به توصیه شهید صدر در مجلس تأسیسی بحرین شرکت کرد.

تفاوت امام خمینی و شهید صدر

معاون پژوهشی پژوهشگاه شهید صدر به تفاوت اساسی بین اندیشه سیاسی امام خمینی(ره) و سایر علمای معاصر اشاره کرد و افزود: امام خمینی(ره) دشمن اصلی جهان اسلام را غرب و آمریکا می‌دانست، اما تقریباً غالب علمای دیگر، شرق و کمونیسم را دشمن اصلی محسوب می‌کردند. حتی می‌توان گفت که از آثار شهید صدر نیز چنین برمی‌آید که ایشان هم نسبت به کمونیسم بیشتر احساس خطر می‌کرد؛ هرچند شهید صدر در آثارش توضیح می‌دهد که عملاً غرب و شرق یک جبهه هستند و یک پایگاه و خاستگاه نظری دارند که همان ماتریالیسم است و از این نظر مواجهه اسلام با این‌ها در یک سطح است.

حجت الاسلام موذنی به تشریح دلایل احساس خطر علمای معاصر از کمونیسم پرداخت و گفت: کمونیسم در زمان شهید صدر حضور فعال و چشمگیری در جوامع اسلامی به ویژه عراق داشت و از طرف دیگر کمونیسم دارای تفکر الحادی بود، در حالی ‌که کشورهای غربی از نظر دینی اهل کتاب محسوب می‌شدند.

برخی روایت های دیدار امام خمینی و آیت الله حکیم مخدوش است

حجت الاسلام موذنی به دیدار امام خمینی(ره) و آیت الله سید محسن حکیم در هنگام ورود امام خمینی به نجف اشاره کرد و گفت: برخی روایات آن دیدار مخدوش است و برخی از کسانی که روایات را نقل کرده اند در جلسه حاضر نبوده‌اند.

معاون پژوهشی پژوهشگاه شهید صدر عنوان کرد: سید محمدباقر حکیم که مسئول امور آیت‌الله حکیم بوده بخشی از مطالب نقل‌شده از دیدار امام خمینی(ره) و آیت الله حکیم را رد می‌کرد.

معاون پژوهشی پژوهشگاه شهید صدر عنوان کرد: امام خمینی(ره) در راستای همان اهداف مبارزه با غرب به نجف آمد و به دنبال مرجعیت نبود و از توسعه دستگاه مرجعیتی در نجف پرهیز داشت.

مرجعیت پس از آیت الله حکیم

این پژوهشگر اظهار داشت: بعد از وفات آیت الله سید محسن حکیم، با تلاش حزب بعث و حسن البکر، فضای مبارزه با مرجعیت تحت عنوان مبارزه با ارتجاع بسیار جدی شد، به‌حدی که گاهی مردم عادی هم در خیابان‌ها طلاب را مورد ضرب و شتم قرار می‌دادند.

وی ابراز کرد: در فضای مبارزه با مرجعیت و بعد از وفات آیت الله حکیم، شهید صدر برای ایستادگی در مقابل حزب بعث و باقی ماندن دین و حوزه در نجف و عراق معتقد بودند که باید مرجعیت عراق در دست کسی باشد که به‌واسطه او مرجعیت در عراق یکپارچه بماند و حفظ شود.

حجت الاسلام موذنی بیان داشت: شهید صدر از ابتدا از حیث سیاسی و اجتماعی و با توجه به شرایط بعثی‌ها نگرانی‌هایی درباره مرجعیت آیت‌الله خویی داشت، اما عملاً حفظ مرجعیت یکپارچه در عراق در غیر مرجعیت آیت‌الله خویی ممکن نبود.

معاون پژوهشی پژوهشگاه شهید صدر گفت: پس از وفات آیت الله حکیم، شهید صدر موافق مرجعیت آیت الله خوئی بود اما معتقد به ضرورت کمک و حمایت از ایشان در مسائل اجتماعی بود که این نظر شهید صدر در ابتدا با موافقت آیت الله خوئی همراه شد.

این پژوهشگر عنوان کرد: بعدها شرایط تغییر کرد و فشارهای مقلدان نیز زیاد شد و شهید صدر برخلاف نظر اولیه‌اش و در سن ۴۱ سالگی مجبور به انتشار رساله عملیه شد.

تقلید اهل سنت از شهید صدر

وی با اشاره به اینکه شهید صدر مقلّدان فقهی سنی مذهب داشته است، این امر را کم نظیر دانست و اظهار داشت: نوع فتوا و حضور اجتماعی شهید صدر به گونه‌ای بوده است که اهل سنت روشنفکر به‌رغم تفاوت اعتقادی در مجموعه علمای موجود شهید صدر را بهترین فرد برای پیروی فقهی می‌دیدند و از طریق رساله الفتاوی الواضحة در واقع از او تقلید می‌کردند.

شهید صدر نگاه فراملی به مسئله ولایت فقیه داشت

معاون پژوهشی پژوهشگاه شهید صدر با بیان اینکه شهید صدر مرجعی است که برای مسئله ولایت فقیه با نگاه فراملی شهید شده است، گفت: شهید صدر با سلوک خود بیان می‌کند که ولایت فقیه مرزبندی نمی‌شود و عملاً خود را فدای این حقیقت می‌کند.

این پژوهشگر عنوان کرد: شهید صدر معتقد است اگر «مرجعیت صالحه» که عملاً همان ساختار ولایت فقیه است شکل بگیرد همگان باید در خدمت آن باشند.

وی با بیان اینکه شاگردان شهید صدر قبل از انقلاب برای تبلیغ مرجعیت ایشان در قم فعالیت می‌کردند، اظهار داشت: شهید صدر پس از پیروزی انقلاب، تبلیغ برای مرجعیت خود را مطلقاً ممنوع کرد و اعتقاد داشت با تشکیل حکومت توسط امام خمینی(ره)، همه باید در خدمت ایشان باشند و در همین راستا بود که توصیه معروف «ذوبوا فی الامام الخمینی» از ایشان و خطاب به شاگردانشان صادر شد.

اجازه گرفتن شهید صدر از امام خمینی برای ماندن در عراق

این پژوهشگر اظهار داشت: آیت الله محسن اراکی نقل می‌کنند که شهید صدر با ارسال پیامی توسط ایشان و آیت‌الله مهری برای ماندن خود در عراق از امام خمینی(ره) اذن می گیرد چرا که ایشان را ولی فقیه می داند و می خواهد در صورت کشته شدن تحت اذن ولی فقیه، شهید شود.

۷۰ درصد از قانون اساسی کشور با محتوای پیش نویس شهید صدر یکسان است

حجت الاسلام موذنی با بیان اینکه شهید صدر اولین کسی که است پیش نویس فقهی برای قانون اساسی جمهوری اسلامی نوشته است، گفت: حدود ۷۰ درصد از قانون اساسی کشور با محتوای پیش‌نویس شهید صدر یکسان است؛ تا جایی که مستشرقی مانند دکمجیان شهیدصدر را پدرخوانده ناشناخته قانون اساسی ایران می‌داند.

وی با اشاره به اینکه ولایت فقیه در اندیشه شهید صدر با آنچه در اندیشه امام خمینی وجود دارد بسیار نزدیک است، خاطر نشان کرد: شهید صدر مردم را نیز رکن مشروعیت حکومت می‌داند و ازاین‌جهت نظریه ایشان به مردم‌ سالاری دینی با تبیین رهبر انقلاب همخوانی دارد.

معاون پژوهشی پژوهشگاه شهید صدر عنوان کرد: شهید صدر مبتنی بر این مبنا که شأن حاکمیتی پیامبر شانی جاری است و این امر استثنا نمی‌شود،‌ همه شئون حاکمیتی پیامبر و امام را برای ولی فقیه نیز باور دارد و حتی قائل به امکان جهاد ابتدایی در زمان حکومت ولی فقیه نیز هست.

حجت الاسلام موذنی با اشاره به اینکه از نظر شهید صدر در منطقة الفراغ، نظریه ‌پردازی حضور فقیه در عرصه قانون‌گذاری و نهادسازی است و در این نظریه واقع خالی از حکم شرعی نیست بلکه نصوص خالی از حکم الزامی اولی برای یک سری از مناطق عمل است، بیان کرد: یکی از بزرگان حوزه علمیه با این بیان که واقعیت خالی از حکم شرعی معنا ندارد، طرح منطقة ‌الفراغ توسط شهید صدر را اشتباه می‌دانست و این نشان می‌دهد ایشان حتی یک بار هم مستقیماً آثار شهید صدر درباره منطقه الفراغ را نخوانده است؛ زیرا شهید صدر تصریح می‌کند که منطقة ‌الفراغ به‌معنای اهمال واقع نیست، بلکه حکم در این منطقه به ولی ‌امر سپرده شده است.

تنبلی علمی شدیدی نسبت به آثار شهید صدر وجود دارد

حجت الاسلام موذنی با اشاره به اینکه به‌تازگی خوانش آثار شهید صدر آغاز شده است، بیان کرد: تنبلی علمی شدیدی نسبت به شهید صدر و آثار او وجود دارد.

وی با اشاره به این موضوع که بسیاری از اشکالاتی که امروز به شهید صدر مطرح می‌شود در آثار خود شهید جواب داده شده گفت: منطقة ‌الفراغ محدوده قانون‌گذاری ولی‌امر است و این قانون‌گذاری قبل از وقوع تزاحم بین مصالح یا موارد روی می‌دهد و این به این معنا نیست که شهید صدر محدوده عمل فقیه را فقط به منطقة ‌الفراغ محدود کرده باشد، بلکه از نظر شهید صدر نیز با وقوع تزاحم ولی ‌امر باید بنا بر مصالح عامه و با حکم خود رفع تزاحم کند.

اقتصاد اسلامی پس از شهید صدر پیشرفت قابل ذکری نداشته است

وی با بیان اینکه شهید صدر در مقدمه کتاب «اقتصادنا» بیان می کند که گام اول را برای اقتصاد اسلامی برداشته و دیگران باید این مسیر را ادامه دهند، اظهار داشت: به اعتقاد بسیاری از پژوهشگران این عرصه، عملاً اقتصاد اسلامی پس از شهید صدر پیشرفت قابل ذکری نداشته است.

معاون پژوهشی پژوهشگاه شهید صدر گفت: برخی به شهید صدر اشکال می کنند که «البنک اللاربوی» او برای حکومت قابل استفاده نیست در حالی‌ که خود شهید صدر در مقدمه این کتاب می گوید این کتاب برای بانکداری در حکومت غیراسلامی نوشته شده است و کتابی که شهید صدر برای بانکداری در نظام اسلامی نوشته جزوه‌ای است که در «الاسلام یقود الحیاة» آمده است، نه «البنک اللاربوی».

برای پاسخگویی به مسائل جمهوری اسلامی باید به سمت فقه رفت

حجت الاسلام موذنی با بیان اینکه رهبر انقلاب به فقاهت در مسیر علمی جمهوری اسلامی توجه داده‌اند گفت: برای پاسخگویی به مسائل جمهوری اسلامی باید به سمت فقه رفت.

وی اظهار کرد: در حال حاضر فضای فکری غالب جریان‌های علم دینی در جمهوری اسلامی یا فلسفی است و یا مکاتب فقهی است که در عرصه فقه حکومتی ورودی نکرده‌اند یا باوری به این مقوله ندارند.

وی ابراز کرد: نتیجه جریان حاکم علم دینی در جمهوری اسلامی این شده است که از بنیادهایی مانند وجود و ماهیت می‌خواهیم به پاسخ مسائل فوری امروز برسیم در حالی که در رویکرد فقهی برای رسیدن به پاسخ، به جای مبادی بعیده از خود سؤال و مسئله شروع به حل می‌کنیم و ذیل مبانی و معارف دینی پاسخ را کشف می‌کنیم.

رابطه شهید مطهری و شهید صدر

وی با اشاره به اینکه شهید صدر به شهید مطهری بسیار خوشبین بوده است و برای ایشان بسیار احترام قائل بود، گفت: تنها کسی که برای شهادت شهید مطهری در زمان بعث در عراق مراسم ختم و بزرگداشت برگزار کرد، شهید صدر بود.

معاون پژوهشی پژوهشگاه شهید صدر اظهار داشت: با چاپ «فلسفتنا» این شبهه میان برخی ایرانی‌ها در عراق ایجاد شد که شهید صدر از کتاب «اصول فلسفه و روش رئالیسم» متأثر بوده و بدون ارجاع و اشاره، از آن در نوشتن کتاب «فلسفتنا» استفاده کرده است؛ در حالی که اولاً آن زمان هنوز این کتاب به عربی ترجمه نشده بود و از طرف دیگر بحث‌های مشابه دو کتاب «فلسفتنا» و «اصول فلسفه و روش رئالیسم» نقطه پیشینی مشترکی دارد که به مباحث فلاسفه قدیم برمی‌گردد و ربطی به اصول فلسفه و روش رئالیسم ندارد. البته هنوز هم حتی برخی از ارادتمندان شهید صدر بدون دلیل علمی، این‌گونه مسائل را طرح می‌کنند که جای تأسف دارد. این در حالی است که از آیت ‌الله سبحانی نقل شده که بعد از ترجمه «اصول فلسفه و روش رئالیسم» توسط ایشان به زبان عربی، شهید صدر به ایشان پیام داده بود که با این ترجمه شبهه ذکر شده از بین رفت.

امام موسی صدر در بسیاری از امور جنبه تطبیقی نظریات شهید صدر است

حجت الاسلام موذنی اقدامات امام موسی صدر را جنبه تطبیقی نظریات شهید صدر دانست و افزود: یکی از تهمت‌هایی که به امام موسی صدر زده می شود ترویج اسلام رحمانی است که البته علت شیوع این‌چنین اتهامی در دوره‌ای درک نکردن شرایط عمل امام موسی صدر در جامعه متکثر لبنان است.

معاون پژوهشی پژوهشگاه شهید صدر بیان کرد: یک عده در مقطعی به علت منافع سیاسی خود سرمایه‌گذاری کرده و سعی کردند امام موسی صدر را شخصیتی غیرفقاهتی و مروّج اسلام رحمانی معرفی کنند تا برای اندیشه‌ها و رفتار تسامحی افراطی خود تکیه‌ گاهی معتبر به جامعه نشان دهند.

تأثیر باند مهدی هاشمی در شهادت شهید صدر

این پژوهشگر با اشاره به اینکه یکی از دلایل تسریع شهادت شهید صدر، نحوه مواجهه رادیو عربی تهران و برخی فعالیت‌های نهضت‌های آزادی‌بخش با شهید صدر است، بیان کرد: رادیو عربی در آن زمان در ارتباط با سید مهدی هاشمی و باند او بوده و آن‌ها بدون هماهنگی با شهید صدر خبرهای دروغی را درباره ایشان منتشر می‌کردند که بی‌دلیل فضا را تند می‌کرد و به بعثی‌ها برای مقابله با شهید صدر بهانه می‌داد.

آخرین خواسته صدام از شهید صدر، عدم حمایت از انقلاب اسلامی بود

وی با بیان اینکه آخرین خواسته صدام از شهید صدر عدم حمایت از انقلاب اسلامی بود، گفت: انقلاب اسلامی تأثیر روانی زیادی بر جامعه عراق داشت و ظرفیت اجتماعی بازتولید انقلاب اسلامی در عراق را به‌وجود آورده بود.

حجت الاسلام موذنی عنوان کرد: اگر شهید صدر بر تأیید انقلاب اسلامی پافشاری نمی‌کرد و با روش دیگری به دنبال فعالیت دینی در عراق بود، شاید صدام او را به شهادت نمی‌رساند و بلکه به او خدماتی هم می‌داد.

معاون پژوهشی پژوهشگاه شهید صدر اظهار داشت: در این مسئله ابعاد پژوهش‌نشده بسیاری وجود دارد؛ مثلاً باید توجه داشت یکی از موانع فرهنگی گسترش انقلاب اسلامی در کشورهای عربی، ایرانی بودن انقلاب اسلامی و امام بود که مانع سرعت انتشار انقلاب در جوامع عربی می‌شد و در صورتی که شهید صدر دنباله نقش امام خمینی(ره) در عراق را ایفا می‌کرد این مانع تا حد زیادی برداشته شده و انقلاب در کشورهای عربی توسعه سریع‌تری می‌یافت. دکتر تیجانی که در زمان شهادت شهید صدر در فرانسه بوده از یکی از اندیشمندان فرانسوی نقل می‌کند که او در همان ایام به صراحت می‌گفت آمریکا نخواهد گذاشت صدر زنده بماند؛ چون با زنده‌ماندن او انقلاب ایران به‌سرعت همه کشورهای عربی را دربرمی‌گیرد.