به گزارش خبرگزاری حوزه، پس از شیوع ویروس کرونا در کشور، انتشار ویروس شبهات بر علیه دین، شهر مقدس قم و روحانیت نیز شتاب بالایی پیدا کرد و ماهی گیران آب گل آلود، فرصتی مجدد برای نفوذ در اعتقادات مردم پیدا کردند که تمام این شبهات، پاسخ داشته و در شماره های گوناگون به انتشار این پاسخ ها خواهیم پرداخت.

- چکیده

اواخر اسفند یکی از علما پس از استشفاء به تربت امام حسین(علیه السلام) و اعلام شفای از کرونا بعد از چند روز به رحمت خدا رفت و این موضوع، بهانه ای شد برای شبهه افکنی و هجمه به مکتب، لذا در این نوشتار در صدد پاسخ به این شبهه هستیم و می گوییم تربت وقتی تأثیر دارد که اجل حتمی شخص نرسیده باشد و علت تامه برای شفاء در علم خداوند متعال است و بس.

- متن اصلی شبهه و پاسخ به آن

در اواخر اسفند ماه و پس از درگذشت یکی از اساتید حوزه علمیه قم سخنانی از او در فضای مجازی بصورت زنجیروار پخش شد و در ترویج و شیوع این امر، دوست و غیر دوست نقش واحدی ایفاء کردند؛ دوستان از سر دلسوزی و غیر ایشان بخاطر عقده گشایی!

در آن ایام می نوشتند: آیت الله ... دو هفته قبل از فوت در سخنانی در میانه‌ بیماری خود و بهبودی مقطعی، حرف‌هایی عجیب مطرح کرده بود که فیلم آن در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است.

اما سخنان او چه بود؟

ایشان در مسجد خطاب به مسجدی ها سخنانی را درباره اهمیت قرآن می گوید و سپس درباره بلای کرونا و منشأ آن صحبت می کند و اینکه خودش مبتلا شده ولکن بوسیله تربت امام حسین(علیه‌السلام) التیام یافته است.

همین سخنان دستاویز طعن و حمله به مکتب شد تا به مسئله تبرک و تربت امام حسین(علیه‌السلام) بتازند و برخی نیز می گفتند: علم بالاتر از دین و مذهب است و این ها متحجرند و ...

آنچه در این نوشتار درصدد بررسی و تبیین آن هستیم، بحثی حدیثی و اعتقادی است.

در کتب معتبر شیعه روایات بسیاری درباره فضیلت و شفا بخش بودن تربت امام حسین(علیه‌السلام) نقل شده است، از جمله در کتب: الکافی، کامل الزیارات، المزار(شیخ مفید)، مکارم الاخلاق(طبرسی)، مصباح الزائر(سید بن طاووس)، لوامع صاحبقرانی(مجلسی اول)، وسائل الشیعه، بحارالانوار، مستدرک الوسائل، مفاتیح الجنان و ...

لذا کثرت اخبار در این باب سبب شده است، این مطلب در بین عالمان امامیه امری ثابت و مسلّم باشد و مورد اتفاق و اجماع قرار بگیرد، به طور مثال مرحوم محقق اردبیلی ره می گوید: اخبار جواز خوردن تربت‏ امام حسین‏(علیه السلام) به قصد شفاء بسیار است و مورد اتفاق امامیه می باشد‏.[۱]

روایات در این باره بسیارند و بنابر نوع بیانشان می توان آنها را به چند گروه تقسیم نمود:

۱- گروهی از روایات بطور مطلق می گویند: تربت آن حضرت شفای هر بیماری است، از جمله روایت امام صادق(علیه‌السلام) که می فرماید: إِنَّ اللَّهَ جَعَلَ تُرْبَةَ الْحُسَیْنِ شِفَاءً مِنْ کُلِّ دَاءٍ وَ أَمَاناً مِنْ کُلِّ خَوْف‏.[۲]

خدای متعال تربت امام حسین(علیه السلام) را شفای هر مریضی و سبب امنیت از هر ترسی قرار داده است.

۲- گروهی از روایات بطور مطلق می گویند: تربت آن حضرت سبب امان و امنیت از هر ترسی است، مانند روایت فوق. (ذیل روایت) [۳]

۳- گروهی از روایات می گویند: برای نتیجه گرفتن از تربت باید اعتقاد به شفا بخش بودن آن داشت و همچنین باید به قصد شفا آن را استفاده کرد، مانند روایتی که علامه مجلسی از کامل الزیارات نقل کرده است:

قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ(علیه السلام) یَأْخُذُ الْإِنْسَانُ مِنْ طِینِ قَبْرِ الْحُسَیْنِ ع فَیَنْتَفِعُ بِهِ وَ یَأْخُذُ غَیْرُهُ فَلَا یَنْتَفِعُ بِهِ فَقَالَ لَا وَ اللَّهِ‏ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ مَا یَأْخُذُهُ أَحَدٌ وَ هُوَ یَرَی أَنَّ اللَّهَ یَنْفَعُهُ بِهِ إِلَّا نَفَعَهُ‏ اللَّهُ بِهِ. [۴]

راوی به امام صادق(علیه السلام) عرض می کند: یکنفر از تربت قبر حسین(علیه السلام) منتفع می شود و شفا می گیرد و دیگری منتفع نمی شود و شفا نمی گیرد! امام صادق(علیه السلام) فرمود: به خداوند یکتا قسم این طور نیست، هر کس ‍ اعتقاد داشته باشد که خداوند بوسیله آن تربت به او نفع می بخشد، خداند بوسیله آن تربت او را منتفع می کند و شفا می دهد.

۴- برخی از روایات می گویند: باید تربت را به قصد شفا بخورد، نه به قصد دیگر، مثل اینکه عادت به خوردن خاک داشته باشد و ... مانند این روایت:

... فَإِنَّ فِیهِ شِفَاءً مِنْ کُلِّ دَاءٍ؛ وَ مَنْ‏ أَکَلَهُ‏ لِشَهْوَةٍ، لَمْ یَکُنْ لَهُ فِیهِ شِفَاء [۵]

در تربت قبر حسین(علیه السلام) شفای هر دردی است، ولی کسیکه به قصد میل و هوس خود آن را بخورد، در آن شفا نیست.

۵- برخی روایات می فرمایند تربت شفای دردهاست منتها شرطش آنست که اجل بیمار، حتمی نباشد؛ زیرا اجل حتمی علاج ندارد، مانند این روایت:

امام صادق(علیه السلام) می فرماید: کسی که مرض و بیماری بر او عارض شده اگر قبل از خوردن هر داروئی تربت قبر امام حسین(علیه السّلام) را بخورد، خداوند منّان او را از آن مرض شفا می‏دهد مگر از مرگ. [۶]

توضیح: از نظر اسلام، دو گونه اجل برای انسان تعریف ‌شده است، اجل حتمی و اجل معلق(غیر حتمی)
اگر بنا بر مشیّت الهی اجل حتمی هر شخصی فرا برسد، بدون هیچ تأخیری واقع می شود و هیچ عاملی نمی‌تواند مانع وقوعش بشود، اما اگر اجل غیر حتمی باشد، عوامل و اسبابی در تأخیر انداختن آن مؤثر هستند مانند: صدقه دادن، احسان کردن، صله ‌رحم کردن، استشفاء از تربت اباعبدالله الحسین(علیه السلام) و ...

۶- برخی روایات تربت را شفای امراض باطنی می دانند و به امراض ظاهری نمی پردازند، مانند این روایت:

امام هادی(علیه السلام) : بهتر آنست که اگر خاک تربت می خورد به قصد شفای امراض باطنی بخورد. [۷]

مقصود از امراض باطنی، امراضی است که پنهان است و ظاهر نیست، مانند امراض اخلاقی و روحی و ... ولذا بسیاری افراد بدنبال علاج آنها نیستند، مگر اهل معرفت.

۷- همچنین برخی روایات تربت را سبب زیادتی توفیقات و هدایات معرفی می کنند، امام هادی(علیه السلام) می فرماید: تربت‏ سبب زیادتی توفیقات و هدایات الهی است، چون خاک قبر شفای هر دردی است و امان از هر خوفی است و شک نیست که امراض باطنیه بسیار است و بالخاصیه از او دفع می‏شود و امراض که زایل شد رحمت های صوری و معنوی فایض می‏شود. [۸]

۸- برخی روایات نحوه نگهداری و حفظ تربت را بیان می کنند و شرط تاثیر تربت را رعایت این نکات می دانند، مانند اینکه در ظرف مناسب و مخصوص نگهداری شود و با چیز دیگر مخلوط نشود، دستمالی نشود،  باید آن را پنهان کرد و مدام اسم خداوند بر آن خوانده شود تا شیاطین و اجنّه به آن دست نیابند، مانند این روایت:

امام صادق(علیه السلام) می فرماید: ... شیاطین و جن‏هائی هستند از اهل کفر که تربت را مسح نموده و بدین ترتیب آن را فاسد می‏کنند این موجودات به چیزی مرور نکرده مگر آنکه آن را می‏بویند و بواسطه استشمام اثر تربت را می‏برند. شیاطین‏ و جن‏های اهل کفر بر بنی آدم حسد برده و این تربت‏ را مسح نموده و بوی آن را از بین می‏برند و اساسا تربت‏ از حائر خارج نمی‏شود مگر آنکه جماعتی از این شیاطین‏ و جن‏ها که تعدادشان قابل شمارش نیست، آماده‏اند برای اینکه تربت را اگر چه در دست صاحبش هست مسح نموده و اثرش را زائل کنند و اینکه آن ها نمی‏ توانند به درون حائر نفوذ کنند بخاطر وجود فرشتگان در حائر می‏ باشد.

و اگر تربتی سالم بوده و از تماس شیاطین و جن‏ها در امان مانده باشد مسلما احدی با آن معالجه نکرده مگر آنکه در ساعت بهبودی برایش حاصل می‏شود، بنا بر این اگر می‏خواهی تربت سالم بماند وقتی اخذش نمودی پنهانش کن و زیاد اسم خداوند متعال را بر آن بخوان و بدم‏.[۹]

۹- برخی روایات محدوده تربت را مشخص نموده و فرموده اند: فاصله تربتی که برای شفا استفاده می کنند از قبر مطهّر تا چهار میل باشد نه بیشتر و هر چه به قبر مطهّر نزدیک تر باشد بهتر است. [۱۰]

۱۰- برخی روایات آداب و نحوه استفاده و ادعیه هنگام استفاده از تربت را بیان و تبیین فرموده اند، مواردی از این قبیل: تربت را با وضو بردار، با دو انگشت بردار، به اندازه نخود بلکه بهتر آن است که به قدر عدس مصرف کن نه بیشتر، آن را ببوس و بردیدگانت بگذار و ...

شیخ طوسی روایتی از امام صادق(ع) نقل کرده که هنگام استفاده از تربت باید چه دعایی بخوانی، وی می گوید: در وقت خوردن تربت بگو: بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ رِزْقاً وَاسِعاً وَ عِلْماً نَافِعاً وَ شِفَاءً مِنْ‏ کُلِ‏ دَاءٍ إِنَّکَ عَلی‏ کُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدِیرٌ اللَّهُمَّ رَبَّ التُّرْبَةِ الْمُبَارَکَةِ وَ رَبَّ الْوَصِیِّ الَّذِی وَارَتْهُ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْ هَذَا الطِّینَ شِفَاءً مِنْ کُلِّ دَاءٍ وَ أَمَاناً مِنْ کُلِّ خَوْفٍ. [۱۱]

همچنین از آداب دیگر ذکر مبارک صلوات در هنگام استفاده از تربت شریف است، آداب دیگر خواندن نماز مخصوص است؛ علامه مجلسی از مصباح الزائر نقل می کند که سید بن طاووس می گوید: تربت را می گیرد، دو رکعت نماز با این کیفیت می خواند که در رکعت اول سوره مبارکه حمد و یازده مرتبه سوره مبارکه کافرون و در رکعت دوم سوره مبارکه حمد و یازده مرتبه سوره مبارکه قدر و سپس قنوت می کند و در قنوت این دعا را بخواند: « لَا إِلَهَ‏ إِلَّا اللَّهُ‏ عُبُودِیَّةً وَ رِقّاً لَا إِلَهَ‏ إِلَّا اللَّهُ‏ حَقّاً حَقّاً لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ وَحْدَهُ أَنْجَزَ وَعْدَهُ وَ نَصَرَ عَبْدَهُ وَ هَزَمَ الْأَحْزَابَ وَحْدَهُ سُبْحَانَ اللَّهِ مَلِکِ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ الْأَرَضِینَ السَّبْعِ وَ مَا بَیْنَهُنَّ وَ مَا فِیهِنَّ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ رَبِّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ‏ وَ سَلامٌ عَلَی الْمُرْسَلِینَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ‏ » سپس به رکوع می رود و سجده و نماز را تمام، دو رکعت دیگر نماز می خواند و در رکعت اول سوره مبارکه حمد و یازده مرتبه سوره مبارکه اخلاص و در رکعت دوم سوره حمد و یازده مرتبه سوره مبارکه نصر و قنوت انجام می دهد و در قنوت همان دعاء قنوت نماز اول را می خواند. سپس به رکوع و سجده و نماز را به پایان می رساند. [۱۲]

و آداب و ادعیه دیگری که در کتب روایی و ادعیه نقل شده است.

این چند روایت و مختصر، ذره ای از روایات فراوان درباره تربت است که در بین امامیه اثر شفابخشی آن ثابت و مسلّم است، از طرفی به تجربه نیز ثابت شده موارد زیادی بوده و هست که درمان‌های معمولی مؤثر نشده و با مقداری از تربت، بیمار صعب العلاج درمان شده است، البته درباره این مسئله باید به دو مطلب توجه داشت:

۱- از طرفی نباید در این باره افراط کنیم و دست از دارو و درمان برداریم و نظام علت و معلول را نادیده بگیریم و کنار بگذاریم و بگوییم هر کس، هر جا و به هراندازه و با هر انگیزه‌ای از تربت بخورد، شفا پیدا می کند. بلکه باید توجه داشت که همه کارها به اذن و اراده خداوند متعال است، از جمله علاج و درمان و شفاء و خداوند متعال اقتضای شفابخشی را در این تربت قرار داده و این اقتضاء اگر به مانعی برخورد بکند، تأثیر نمی‌کند، بنابراین اگر حکمت الهی مانع تاثیر آن تربت باشد، اثر بخشی و شفا ساقط می شود.

 
۲- از طرفی نیز نباید دچار تفریط شویم و همه چیز را در نظام علت و معلول ببینیم و دنبال درمان های مادی باشیم و در نتیجه تربت را یک خاک معمولی بدانیم و شفا بخشی آن را منکر شویم، زیرا همان خدایی که در دارو اثر درمان و شفا را قرار داده است، در تربت حضرت اباعبدالله الحسین(علیه السلام) نیز تاثیر و درمان قرار داده، بلکه تاثیری فوق تاثیرها و شفایی فوق شفاها قرار داده است.

بنابر آنچه بیان شد، عمل آن مرحوم را درباره استشفای به تربت، عملی از روی ایمان و اخلاص ایشان می دانیم و معتقدیم یکی از آثار تربت که امام صادق(علیه السلام) فرمود: تربت آن حضرت سبب امان و امنیت از هر ترسی است، درباره ایشان عینیت داشت که چنین قاطعانه ترس از کرونا را مذمت می کرد.

همچنین آثار معنوی و باطنی تربت در مورد ایشان به فضل الهی فیضان داشته است، که امری معنوی است و قابل اندازه گیری نیست، اما در مورد مرگ ایشان، معتقدیم: تربت امام حسین(ع) در مقابل حکمت الهی قرار نمی گیرد و اجل حتمی را تاخیر نمی اندازد، بنابراین چنانچه اجل ایشان اجل حتمی بوده باشد، در همان سال و روز و ساعت مقرر که پیمانه پر شده، دعوت حضرت حق را لبیک گفته است، رحمة الله علیه.

سعید یزدان پرست

مدرس سطوح عالی حوزه علمیه قم