در این نشست که مخاطبان به صورت برخط درآن بهره مند شدند، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدرضا زیبایی نژاد، رئیس مرکز تحقیقات زن و خانواده به بررسی نقش کنشگران فمینیسم و اقدامات صورت گرفته توسط این جریان برای حذف پوشش و حجاب اسلامی، قبل و بعد از انقلاب پرداخت.

وی با بیان اینکه نخستین چالش انقلاب اسلامی بعد از پیروزی، حجاب بود، عنوان کرد: امام خمینی (ره) صبح ۱۵ اسفند سال ۱۳۵۷ در مدرسه علمیه فیضیه تصریح کردند که زنان باید با حجاب اسلامی به محیط کار بروند.

سیر تاریخی مسئله حجاب در ایران

رئیس مرکز تحقیقات زن و خانواده با اشاره به سیر تاریخی این اقدامات، افزود: اولین کشف حجاب در ایران توسط قره العین انجام گرفت که انگیزه‌های فمینیستی در آن دخیل نبود، بلکه بر اساس اعتقادات بهائیت در منسوخ شدن دین قبلی و به‌سر بردن در دوران فترت، صورت گرفت.

حجت‌الاسلام والمسلمین زیبایی نژاد ادامه داد: شرکت زنان در محافل فراماسونی نیز یک نوع تنوع‌طلبی زنان بزرگ زاده و از خانواده‌های سلطنتی بود که علاقه مند به شنیدن مطالبی نو از دنیای غرب و فرهنگ غربی و متمایز از فرهنگ سنتی ایران بوده اند و رنگ و بویی از جنبش‌های زنانه غربی و مطالبات فمینیستی از جمله برابری و سهم خواهی در آن دیده نمی‌شود.

وی، برخی اقدامات همانند تاسیس مدارس دخترانه جدید را زمینه‌ساز کشف حجاب در ایران دانسته و افزود: تاسیس این مدارس که ابتدا برای دختران ارمنی و از زمان ناصرالدین شاه برای دختران مسلمان نیز صورت گرفت، از سوی سفارتخانه‌های غربی حمایت می‌شد و واکنش برخی علما همانند شیخ فضل الله نوری را به همراه داشت؛ بعدها وقتی دانش آموختگان این مدارس از طرفداران جدی کشف حجاب شدند، دلیل این مخالفت‌ها معلوم شد.

رئیس مرکز تحقیقات زن و خانواده اضافه کرد:  در اواخر دهه ۴۰ و اوایل دهه ۵۰ که اوج جریانات فمینیستی موج دوم در اروپا و آمریکا بود، زنان این کنفدراسیون پیشنهاد دادند که موضوع زنان در کشور را در اولویت قرار دهند و در سال ۵۵ اولین ویژه نامه درباره وضعیت زنان ایران منتشر می‌شود. از چند ماه قبل از پیروزی انقلاب اسلامی تا چند ماه بعد، کمونیست‌ها وارد کشور شده بودند تا کار را به دست بگیرند، این نگرانی در بین انقلابیون وجود داشت که نکند انقلاب به بیراهه رود.

ذهنیت فمینیست‌های غربی از ایران همان ذهنیت متأثر از شرق‌شناسی است

حجت‌الاسلام والمسلمین زیبایی نژاد تصریح کرد: سخنرانی امام در ۱۵ اسفند ۵۷ موجب شد اعضای خانم اتحادیه ملی زنان حساس شدند و بعد از این واقعه، خبرنگاران فمینیست غربی وارد کشور می‌شوند تا وضعیت لحظه به لحظه مبارزه زنان علیه حکم امام را منعکس کنند؛ در تاریخ ۱۷ و ۱۸ اسفند تعدادی از دانشجویان علیه حجاب اجباری تحصن کردند که تعداد این افراد طبق گزارش‌ها قریب به ۸ هزار نفر بود.

وی یادآور شد: در پی آن آیت الله طالقانی در ۱۹ اسفند ماه به بیان فلسفه حجاب پرداخت و در نهایت بیان کرد که قرار نیست حجاب توسط حکومت اجباری شود. روز بعد حضرت امام در پاسخ به سؤال دیدگاه ایشان نسبت به حجاب، دیدگاه آیت الله طالقانی را تایید کردند، در این زمان فمینیست‌های خارج از کشور برای متقاعد کردن دولت ایران به اجباری نکردن حجاب وارد کشور شدند؛ ذهنیت فمینیست‌های غربی از ایران همان ذهنیت متأثر از شرق‌شناسی است و نمی‌توانند ورود جدی زنان به عرصه‌های اجتماعی را با وجود حجاب تصور کنند.

تاریخچه فعالیت‌های فمینیستی در ایران پس از انقلاب اسلامی

رئیس مرکز تحقیقات زن و خانواده بیان کرد: بعد از دو سال مسکوت ماندن مسئله، در سال ۵۹ گزارشی به حضرت امام می‌رسد که زنان به صورت برهنه در تفرج گاه‌ها حضور پیدا می‌کنند، موضع گیری جدی حضرت امام بعد از این واقعه موجب شد، شورای انقلاب قانون ورود با حجاب زنان به ادارات را تصویب کند و دادستانی هم با جدیت وارد کار شود و در پاییز ۵۹ سفارتخانه‌های ایران در کشورهای غربی اعلام می‌کنند که از این پس گذرنامه‌هایی که فاقد عکس با حجاب باشند، باطل می‌شوند. این مسئله برای زنان خارج نشین ایجاد حساسیت کرد. این زنان در جلسه ای که تعداد آن به ۳۰۰ نفر می‌رسید گرد هم آمدند.

حجت‌الاسلام والمسلمین زیبایی نژاد افزود: پروین پایدار، افسانه نجم آبادی، هاله افشار و... از زنان برجسته چپ فمینیست بودند و این افراد در حال حاضر به فمینیست عملگرا معتقد هستند که بیان می‌کنند زنان مسلمان و غیرمسلمان ایرانی باید علیه حجاب اجباری متحد شوند.

وی ادامه داد: در دهه ۱۳۷۰ در دولت مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی، بخش دفتر حقوق زنان در ریاست جمهوری راه اندازی می‌شود؛ در این مقطع برخی از زنان فمینیست به بهانه کمپین‌های غیرفمینیستی وارد کشور و دولت شدند و اهداف فمینیستی را دنبال کردند. همچنین سیاست نشریه‌های باز نیز در راستای شاخص‌های توسعه دنبال شد، به حدی که فمینیست‌های سکولار مانند مهرانگیز کار بلندگوی فمینیست‌ها در مجله زنان می‌شوند. با آمدن دولت اصلاحات فضای جامعه بازتر شد و این امکان به وجود آمد که از سال ۷۷ تشکل‌های مستقل راه اندازی شوند که نوشین احمدی یکی از این تشکل‌ها را رهبری می‌کرد.

رئیس مرکز تحقیقات زن و خانواده با بیان اینکه از سال ۸۲ نواندیشان دینی وارد بحث حجاب می‌شوند و در دهه ۹۰ بحث‌های مربوط به همجنس گرایی مطرح می‌شود، گفت: در سال ۸۳ جایزه صلح نوبل به شیرین عبادی تعلق می‌گیرد، در حالیکه سابقه کار خانم عبادی حقوق کودک و بعضا حقوق زنان بوده و هیچ فعالیتی مربوط به صلح نداشت؛ اعطای جایزه صلح نوبل به شیرین عبادی باعث شد که موضوع زنان در ایران برجسته تر شود.

حجت‌الاسلام والمسلمین زیبایی نژاد عنوان کرد: از سال ۸۳ با انتقاد رهبر معظم انقلاب از وضع حجاب، گشت ارشاد وارد میدان می‌شود و با آمدن دولت آقای احمدی نژاد این ورود گشت ارشاد جدی تر می‌شود. از سال ۸۵ جنبش‌های فمینیستی ایران به این نتیجه می‌رسند که از مسیر تشکیلات نمی توانند اهداف خود را دنبال کنند. با راه افتادن اینترنت در ایران، کمپین یک میلیون امضا توسط فمینیست‌ها فعال می‌شود که مخاطب، عموم مردم است، در این کمپین نیز قرار گرفتن حجاب در محور کلیدی مبارزات فمینیستی رأی نمی‌آورد.

وی اظهار داشت: از دهه ۶۰ ما با شیوع ویدئوها مواجه بودیم و ۵۰ درصد از کسانی که تلویزیون داشتند، ویدئو هم داشتند، در دهه ۷۰ ماهواره و سپس  اینترنت وارد کشور شد و از نیمه دهه ۸۰ ما وارد بحث شبکه‌های اجتماعی شده ایم که ابتدا فیس بوک و از اوایل ۹۰ به اینستاگرام و دیگر برنامه‌های می‌رسد.

رئیس مرکز تحقیقات زن و خانواده تصریح کرد: از انتخابات سال ۸۸، بحث حجاب به طور جدی تبدیل به مطالبه فمینیستی شده و با حضور همسران کاندیداهای اصلاح طلب عدم اجباری بودن حجاب مطرح می‌شود.

ظهور زنان فمینیست در قامت فتنه گران سال ۸۸

حجت‌الاسلام والمسلمین زیبایی نژاد ابراز داشت: در جریان ۸۸ معلوم می‌شود که تعداد زیادی از معترضان فتنه سبز از زنان فمینیست هستند؛ تحلیل ما این بود که جنبش‌های فمینیستی در حال احیای خود هستند و می‌خواهند به جنبش ۸۸ خدمت کنند.

وی ادامه داد: در انتخابات ۸۸ اجماعی بین فمینیست‌ها شکل گرفت که جریان زنان باید خود را در خدمت جنبش زنان قرار دهد تا پیروزی این جنبش بعدا خود را در خدمت جنبش زنان قرار دهد، پس از وقایع ۸۸ تعدادی از این زنان دستگیر و بعد از آزادی روانه خارج شدند که این موضوع موجب تضعیف جریان فمینیستی داخل ایران شد.

رئیس مرکز تحقیقات زن و خانواده گفت: انجمن عدالت برای حقوق ایرانیان بعد از ۸۸ در خارج از کشور راه اندازی می‌شود که هدف اصلی آن‌ها دفاع از حقوق جنسی زنان بود.

فضای مجازی تحرکات فمینیستی را وارد فاز جدیدی کرد

حجت‌الاسلام والمسلمین زیبایی نژاد یادآور شد: از اوایل دهه ۹۰ که فضای مجازی فعال تر شده، اقدامات گروه‌های فمینیستی هم وارد یک فضای جدید  شده است.

وی با بیان اینکه در برخی از تحلیل‌ها حجاب به عنوان پاشنه آشیل جمهوری اسلامی مطرح شده است، یادآور شد: کمپین‌های کشف حجاب و ارسال تصویر آن‌ها به رسانه‌های غربی توسط مسیح علی نژاد کلید خورد و پس از این جریان نهادهای بین المللی از این جریان حمایت کرده و به او جوایز بین المللی را اهدا می‌کنند.

رئیس مرکز تحقیقات زن و خانواده افزود: در سال ۹۵ مسیح علی نژاد کمپین چهارشنبه‌های سفید را راه اندازی می‌کند که تحت عنوان آزادی‌های یواشکی با رنگ سفید مطرح شد، انتخاب رنگ سفید به معنای صلح با زنان محجبه بود، یعنی ما از حجاب شما دفاع می‌کنیم، شما هم از آزادی‌های ما دفاع کنید.

حجت الاسلام والمسلمین زیبایی نژاد خاطرنشان کرد: در سال ۹۶ ویدا موحد در خیابان انقلاب در بلندی روسری خود را سر چوب می‌کند و بعد از آن در چند جای دیگر هم این کار را انجام می‌دهند که این حرکت برد رسانه ای بین المللی پیدا می‌کند.

وی عنوان کرد: شائبه سیاسی بودن این جریان با ملاقات مسیح علی نژاد با سران آمریکا پررنگ تر می‌شود که این موجب انتقاد برخی از فمینیست‌ها شد، چرا که از نظر آنان برای دخترانی که کشف حجاب می‌کنند، تبعات سیاسی به بار آورده و احکام آنان سنگین تر می‌شود.

رئیس مرکز تحقیقات زن و خانواده تاکید کرد: کسانی مانند نوشین احمدی معتقدند که نباید حجاب به مسئله کانونی زنان تبدیل شود، چرا که زنان ده‌ها مسئله دارند. برخی از فمینیست‌ها و جامعه شناسان معتقدند که این کمپین‌های فمینیستی بیش از اینکه در خدمت زنان باشد، در خدمت جریانات سیاسی و حتی بازار آزاد است.

امروز علاوه بر اینکه حجاب حکم شرعی است، به مثابه یک امر سیاسی هم دیده می‌شود

حجت‌الاسلام والمسلمین زیبایی نژاد بیان کرد: در بحث حجاب اتفاقی رخ داده که برای جریان فمینیسیتی و جریان حاکمیت بعد مهمی است و آن بحث این است که نباید حجاب را مانند حجاب صدر اسلام دید.

وی تصریح کرد: در صدر اسلام با حجاب به مثابه حکم شرعی مواجهیم، امروز علاوه بر اینکه حجاب حکم شرعی است، به مثابه یک امر سیاسی هم دیده می‌شود.

رئیس مرکز تحقیقات زن و خانواده اظهار داشت: در مشروطه به بی حجاب‌ها نشان غرب زدگی می‌خورد، در زمان رضاخان کشف حجاب با سیاست‌های او گره می‌خورد، در دهه ۴۰ و ۵۰ مبارزه با رژیم شاه با بحث حجاب پیوند می‌خورد، زمانی که به حکومت جمهوری اسلامی می‌رسیم، موضع گیری‌های حضرت امام و حاکمیت، حجاب را به نماد زن مسلمان انقلابی تبدیل می‌کند.

حجت‌الاسلام والمسلمین زیبایی نژاد ادامه داد: اینکه حجاب، نماد زن انقلابی است باعث می‌شود که هر کس انگیزه مقابله با انقلاب اسلامی را دارد، سراغ حجاب می‌رود و فردا اگر حاکمیت از بحث حجاب کوتاه آمد، به منزله شکست انقلاب اسلامی قلمداد می‌شود و من این سخن را به رهبر معظم انقلاب عرض کردم.

وی بیان داشت: رهبر معظم انقلاب مدظله العالی به بنده حاشیه زدند که گویا تصور کردید که ما حجاب را به امری نمادین تبدیل کردیم، در حالی که جریانات چپ، حجاب را به امری نمادین تبدیل کرده اند که شکست حجاب را به مثابه شکست انقلاب قلمداد کنند؛ من بعد از مطالعه درباره این موضوع به این نتیجه رسیدم که حق با رهبر معظم انقلاب مدظله العالی است.

رئیس مرکز تحقیقات زن و خانواده تصریح کرد: اگر حجاب تبدیل به امری نمادین شود، چند اتفاق می‌افتد، نخست اینکه خود این مسئله برای انقلابیون و ضد انقلاب حیثیتی می‌شود، اثر دیگر این است که مطالبات فمینیستی به حاشیه برود.

حجت‌الاسلام والمسلمین زیبایی نژاد تاکید کرد: نباید تصور شود که اگر حاکمیت از بحث حجاب تنازل کند، دیگر مسئله ای وجود ندارد؛ مسائل دیگر محور تخاصم خواهد بود. کشوری که بیشترین درصد شیعه را دارد جمهوری آذربایجان است که متینگ‌های همجنس گرایی در آن برگزار می‌شود، اگر ما هم از حجاب کوتاه بیاییم، باید زیر بار دیگر مسائل نیز برویم.

وی در پایان اظهار داشت: به فرموده رهبر معظم انقلاب اگر ما از حجاب کوتاه بیاییم، وضع ما به مراتب بدتر از دیگر کشورهای اسلامی و ترکیه می‌شود، چراکه بحث‌های سیاسی هم مطرح می‌شود.

۳۱۳/۶۱