«مستند»، روایتی از زندگی است که در تلفیق با رسانه، به تولید اثر نمایشی منحصربفرد و جذاب می‌انجامد و فیلم «مستند» روایتی ماندگار از برهه‌های مهم تاریخی، چهره‌های شاخص و تأثیرگذار و وقایع تاریخ‌سازی است که همراه با روایت هنرمندانه و نگاه واقع‌گرایانه، بخشی از تاریخ و زندگی را برای مخاطب به نمایش می‌گذارد.
در این زمانه و در میان هجمه‌های فرهنگی و تحریم‌های گسترده غرب، برخی طلاب متخصص، متعهد و دغدغه‌مند با حضور در این عرصه، برای ارتقای فرهنگ شیعی و ثبت وقایع تاریخ‌ساز شیعه تلاش می‌کنند. بر همین اساس خبرنگار خبرگزاری حوزه گفت‌وگویی با زهره نجف‌زاده طلبه جامعه الزهرا علیهاالسلام که در عرصه فیلمنامه‌نویسی و مستندنگاری فعالیت می‌کند، داشته‌است که در ادامه می‌خوانید:
لطفاً خودتان را معرفی کنید و در مورد تحصیلات و فعالیت تخصصی‌تان برایمان توضیح دهید.
به نام خدا. زهره نجف زاده هستم. متولد ۱۳۶۴، فارغ‌التحصیل سطح ۲ جامعه‌الزهرا علیهاالسلام و کارشناسی ارشد رشته ادبیات نمایشی دانشکده صدا و سیما.
از ابتدای ورود به جامعه الزهرا علیهاالسلام در کنار تحصیل دروس حوزوی، علاقه بسیاری به ادبیات و ادبیات داستانی داشتم، این علاقه مرا با کانون قلم و اندیشه جامعه الزهرا علیهاالسلام آشنا کرد و این اتفاق، شروع آشنایی من با دنیای کلمات و نوشتن بود. حضور اساتید زبده و جمع صمیمانه طلبه‌ها از ویژگی‌های این کانون بود که توانست مرا را در این عرصه رشد دهد. بعد از فراغت از سطح۲، با تحصیل در رشته ادبیات نمایشی وارد عرصه تخصصی فیلمنامه‌نویسی شدم و از همان دوران، فعالیت جدی خودم را در این عرصه شروع کردم.
اولین تجربه کاری‌تان چگونه و با چه کاری شروع شد؟
من تجربه‌های نوشتن زیادی داشتم، از جمله آن‌ها می‌توانم به داستان‌ها، یادداشت‌ها و روایت‌هایی که در نشریات، سایت‌ها و مجلات تخصصی منتشر شده، اشاره کنم در عرصه ادبیات و حوزه تخصصی کودک و نوجوان موفق به دریافت دیپلم افتخار جشنواره دوسالانه مطبوعات سراسر کشور شدم؛ اما اولین تجربه حرفه‌ای در حوزه مستندنگاری را با فیلم مستند «زن بودن به روایت دکتر طاهره لباف» تجربه کردم. این فیلم روایتی از زندگی پرفراز و نشیب خانم دکتر لباف است که از مبارزان سیاسی دوران طاغوت و از بانوان فعال بعد از انقلاب اسلامی هستند، الحمدلله این فیلم بازخورد بسیار مطلوبی بین مخاطبان و شبکه‌های اجتماعی پیدا کرد، حتی در جشنواره عمار و جشنواره ملی سما، برگزیده شد. مستند «زن بودن» محصول سازمان هنری و رسانه‌ای اوج است که از شبکه ۱ سیما پخش شد.
تجربه‌تان در روند مستندنگاری چگونه ادامه پیداکرد؟
بعد از فارغ‌التحصیلی، در چندین فیلم با گروه‌های مختلف به عنوان نویسنده و پژوهشگر همکاری داشتم، از جمله مهم‌ترین آن‌ها: مجموعه مستند «وطنم» با محوریت ادیان، مذاهب و اقلیت‌های ایران است که در ۷ قسمت تولید شد، این مستند نیز از محصولات سازمان هنری و رسانه‌ای اوج بود که از شبکه ۱ سیما پخش شد و بنده به عنوان پژوهشگر در این پروژه همکاری داشتم؛ همچنین در فیلم «همیشه معلم» با موضوع زندگی آقای سید علی اکبر موسوی حسینی یا همان آقای حسینی اخلاق در خانواده به عنوان نویسنده همکاری داشتم و این مستند هم از شبکه ۳ سیما پخش شد.
یکی از بهترین و لذت‌بخش‌ترین و در عین حال سخت‌ترین پروژه‌های من، فیلم مستند «آیت‌الله» بود. این مستند روایتی از زندگی و زمانه عالم بزرگ شیعی، آیت‌الله سید ابوالقاسم خوئی است که جنبه‌های مهمی از دوران کودکی و مشقِ دروس حوزه تا ایام جوانی و تربیت شاگردان ایشان را به تصویر می‌کشد و در بخشی از آن به رابطه ایشان با حضرت امام خمینی (ره)، ملاقات با فرح پهلوی، دیدار با صدام در کاخ او، شهادت پسران ایشان و غیره می‌پردازد.
در این مستند برخی اسناد تصویری از جمله نقش ایشان در انتفاضه شعبانیه عراق (قیام مردم عراق علیه حکومت صدام حسین در شعبان سال ۱۴۱۱هـ.ق مطابق با سال ۱۳۶۹هـ.ش) برای اولین بار در فضای رسانه‌های فارسی به نمایش گذاشته شد. من در این پروژه به عنوان نویسنده و پژوهشگر حضور داشتم. در ساخت مستند «آیت‌الله» که بیشتر از سه سال به طول انجامید، بیش از ۳ هزار صفحه متن پژوهشی و ۳۰۰ ساعت مصاحبه با بسیاری از شخصیت‌های مؤثر از جمله مرحوم آیت‌الله شاه‌آبادی، شیخ مسلم واحدی، مرحوم آیت‌الله سیدمحمدمهدی موسوی خلخالی، آیت‌الله فیاض و غیره مورد بررسی قرار گرفت. این فیلم به لحاظ نوع روایت، شخصیت جذاب آیت‌الله خوئی، وقایع تاریخی و انتشار اسناد بکر و دست‌اول، مورد استقبال مخاطبان قرار گرفت.
آیا مستند «آیت‌الله» برای عموم مخاطبان و در سینماها هم اکران شد؟
این فیلم برای اولین بار در جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران، سینما حقیقت به اکران عمومی درآمد. پس از آن در زادگاه آیت‌الله خوئی، شهر خوی و نیز در کشور عراق، شهر نجف (با حضور علمای حوزه علمیه نجف و بیت محترم آیت‌الله خوئی) اکران و رونمایی شد و قرار است به زودی در مؤسسه امام الخوئی در شهر لندن انگلستان (برای شیعیان لندن) نیز اکران شود. در ایران نیز در حال حاضر، اکران اینترنتی آن در سایت‌های فیلمگردی، فیلیمو و عماریار شروع شده و قرار است به مناسبت سالگرد قمری رحلت آیت‌الله خوئی، یعنی در روز ۸ ماه صفر، مصادف با اوایل مهر از شبکه ۱ سیما پخش شود.
این مستند، تجربه منحصر به فردی برای من بود که طی ۳ سال، تمام فعالیت‌های من را تحت‌الشعاع خود قرار داد، امیدوارم توانسته باشم آن‌طور که شایسته و بایسته بود، خدمات این عالم بزرگ ایرانی به شیعیان ایران و عراق و سایرکشورها را برای نسل‌های آینده ماندگار کنم.
کارهای شما بیشتر حول محور علما و بزرگان حوزه بوده، اگر ممکن است در این‌باره برایمان توضیح دهید؟
گفتن و نوشتن از علما، رزقی بود که خداوند به من عطا فرمود؛ تقریباً اکثر کارهای بلندی که من افتخار نوشتن در آن‌ها را دارم، درباره زندگی و سیره علما و بزرگان حوزه بودند، از جمله همین مستند «آیت‌الله» و همچنین ۲ مستند دیگر که با محوریت نقش علما و روحانیون در تدوین کتب درسی پیش از انقلاب اسلامی ساخته شده است. یکی از آن‌ها مستند »او یک معلم بود« با محوریت شخصیت شهید دکتر بهشتی است؛ وجه تمایز این مستند با فیلم‌های مستند زیادی که درباره شخصیت سیاسی آیت‌الله شهید سیدمحمد بهشتی ساخته شده، در این است که مستند «او یک معلم بود» برای اولین بار شخصیت فرهنگی این شهید بزرگوار و نقش ایشان در شکل‌گیری فرهنگی انقلاب اسلامی و دوران حضورشان در آموزش و پرورش به عنوان یک معلم را به تصویر می‌کشد. من در این پروژه به عنوان نویسنده همکاری داشتم و این کار نیز از شبکه ۱ سیما پخش شد و از آنجا که به زوایای مغفول زندگی شهید دکتر بهشتی پرداخته بود، مورد استقبال بی‌نظیر مخاطبان قرار گرفت. پروژه دوم مستند شهید دکتر باهنر است که مراحل اولیه تولید را پشت سر گذاشته و ان‌شاءالله به زودی از رسانه ملی پخش خواهد شد.
با توجه به مشغله‌های کارمندی و تحصیلی که دارید و حساسیت‌های فکری و ذهنی یک نویسنده، چطور توانستید به این موفقیت‌ها برسید؟
اتفاقاً این سؤال پرتکراری است که دوستان بسیاری از من می پرسند. به طور کلی نوشتن، نیاز به تمرکز و برنامه‌ریزی فوق‌العاده دارد و این امر در فیلم مستند به دلیل حساسیت‌های بالای این ژانر، چند برابر می‌شود. برای من، با وجود همه مشغولیت‌هایی که دارم، نوشتن مستند در ابتدا، امری دست نیافتنی بود؛ اما علاقه‌ای که داشتم باعث شد تا بتوانم به یک برنامه‌ریزی منسجم برسم و از همه لحظات شبانه‌روزم، به بهترین شکل ممکن استفاده کنم. تأکید می‌کنم که این کار، سخت نیست، بلکه خیلی زیاد سخت است؛ اما وسعت زیادی که مستند به دنیای من می‌دهد، این سختی‌ها را برایم شیرین و دلنشین می‌کند.
توصیه‌ای که به طلاب جامعه‌الزهرا علیهاالسلام و علاقه‌مندان به این رشته دارید، چیست؟
اگر طلاب به این باور برسند که دنیای امروز و خصوصاً این سال‌ها، عرصه جهاد است، برای هر روز و تک تک ساعت‌هایشان برنامه‌ریزی جدی خواهند داشت؛ اگر به این درک برسند که شیطان و لشکرش، هر روز و هر لحظه برای ضلالت و ذلت شیعه در حال برنامه‌ریزی و تلاشند، آن‌ها هم محکم‌تر و پرتلاش‌تر وارد عرصه‌های گوناگون خواهند شد. فرقی ندارد در چه نقشی باشند، نویسنده مستند و کتاب، مدرس، پژوهشگر، مبلغ، کارمند، یا حتی در نقش خانوادگی خودشان (مادری و همسری و خواهری و ...) اگر باور کنند در میدان جهادند تلاش‌شان را چند برابر خواهند کرد. توصیه من به طلاب این است که در ابتدا هدف خود را مشخص کنند، در انتخابشان هم خودشان را دست پایین نگیرند، بلکه به گونه‌ای هدف‌گذاری کنند که گویا هدف از خلقت ایشان در این دنیا، تنها دستیابی به این کار بوده؛ بعد به سلاح علم روز مجهز شده و برای رسیدن به اهدافشان هر روز تلاش کنند.
اگر پیشنهاد خاصی برای طلاب یا مسئولان دارید، مشتاقیم برای شنیدن؟
ما در تاریخ حوزه، الگوهای خوبی چون شهید بهشتی، شهید مطهری، شهید مفتح و بسیاری دیگر داریم که با رشد چند وجهی، توانستند منشأ اقدامات موثری در تاریخ باشند. قطعاً تربیت طلابی چند وجهی، مجهز به علم روز، کارآمد، آشنا به زبان و ادبیات مخاطب و فعال در عرصه‌های مهم، حاصل یک فرآیند بسیار دقیق و هوشمندانه است که اقدامات گسترده و همه‌جانبه‌ای از سوی مسئولان، کارمندان و اساتید را می‌طلبد، در حال حاضر نیز، افراد دغدغه‌مند و متعهد و متخصص بسیاری در حوزه وجود دارند که به صورت فردی در حال فعالیت‌اند، انسجام ایشان در گروه‌های تشکیلاتی تخصصی، همراه با حمایت‌های مسئولان، قطعاً در ازدیاد توان ایشان و رشد فعالیت‌هایشان در عرصه‌های بزرگ‌تر مؤثر خواهد بود. این تشکیلات به مرور با عضوگیری و آموزش و پشتیبانی از حضور اعضاء، می‌تواند منشأ برکات گسترده‌ای برای حوزه باشد ان‌شاءالله.
۳۱۳/۶۱
