به گزارش خبرگزاری حوزه، دکتر سید مرتضی اسماعیلی طبا در ابتدای نشست "کرونا و سواد رسانه؛ آسیب‌ها و راهکارها" که به همت پردیس فارابی دانشگاه تهران و جهاد دانشگاهی واحد استان قم برگزار شد، اظهار کرد: کرونا مانند سایر پدیده‌های اتفاق افتاده در جهان همراه با فرصت و تهدید برای بشر است، کرونا با همه آسیب‌های مختلف بشریت را وارد عصر جدید و ما را به‌سرعت به سمت زیست دیجیتالی سوق می‌دهد.
وی با اشاره به اینکه برای بهره بردن بیشتر از این فرصت‌ها باید از ظرفیت و قدرت رسانه بهره ببریم، ادامه داد: ارتباطات در زندگی بشر تعارف متعددی دارد و انسان‌ها از مسئله ارتباطات و نیاز بشر به این ارتباطات از آغاز زندگی بشر وجود داشته و از نیازهای ضروری جامعه انسانی است.
مدرس ارتباطات و مدیریت افزود: رسانه‌های عمومی و جمعی وارد زندگی بشر شدند شاهد تفاوت‌های زیادی با دوران قبل از آن هستیم، البته در گذشته و قرن‌ها پیش، رسانه‌ای مانند کتاب در دست بشر بوده و روابط بین نسلی را شکل داده و علوم را از نسلی به نسل دیگر منتقل کرده و از تأثیرگذارترین رسانه‌های در زندگی بشر بوده است.
اسماعیلی طبا عنوان کرد: بعد از عصر مطبوعات به رسانه‌های دیداری و شنیداری (رادیو و تلویزیون) می‌رسیم و این رسانه‌ها همه یک‌سویه هستند و تعاملی ندارند.
مدیرکل پیشین استان‌های تهران و قم گفت: زندگی بشر با ورود رسانه‌های مدرن دچار تغییرات زیادی شد و تأثیرات انکارناپذیری بر بشر دارد؛ این رسانه‌ها تعاملی هستند؛ در یک مدل ساده ارتباطی فرستنده پیام، گیرنده پیام، کانال بین این دو و خود پیام اجزای ارتباط هستند.
وی ادامه داد: در رسانه‌های مدرن مفهوم مخاطب تبدیل به کاربر شده و نقش زیادی دارد؛ مخاطب قبلاً تنها پیام را دریافت می‌کرد اما مخاطب‌ها امروزه بازنشر و تولید و به اشتراک گذاشتن دارند و درواقع مخاطب منفعل را به مخاطب فعال تبدیل کرده است.
مدرس ارتباطات و مدیریت اضافه کرد: در سال‌های اخیر با نفوذ زیاد شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها اخبار کذب و شایعات گسترده‌تر شده است در حالی که در رسانه‌های سنتی مانند رادیو و تلویزیون تمرکز و اشراف بر موضوع داریم.
اسماعیلی طبا گفت: امروزه در جهان شاهد حکمرانی مجازی هستیم و در فضای مجازی شاهد حاکمیت‌هایی با منطقه و جغرافیای مجازی هستیم و این دارای آسیب و فرصت برای بشر است.
دبیر انجمن سواد رسانه استان قم با اشاره به اینکه در رسانه‌های مدرن دسترسی بسیار آسان، ارزان، سریع، بازخورد گیری و با امکان نظارت کمتر همراه است، تصریح کرد: آموزش، اطلاع‌رسانی و سرگرمی سه کارکرد اصلی رسانه‌های هستند و درزمینهٔ کم کردن آسیب‌های شرایط کرونایی و قرنطینه‌ها به ما کمک کنند.
وی در بخش دیگری از سخنانش گفت: سواد رسانه‌های از دو اصطلاح سواد و رسانه تشکیل‌شده است و شاید تا ۶۰ سال پیش سواد اصلی که تعریف می‌شد سواد خواندن و نوشتن بود اما امروزه یونسکو بیش از ۱۰ نوع سواد برای زندگی بشر تعریف کرده است؛ سواد عاطفی (توانایی ارتباط با اعضای خانواده)، سواد ارتباطی (ارتباط مؤثر و ایمن با اعضای جامعه)، سواد مالی، سواد تربیتی، سواد رایانه‌ای و دیجیتالی و سواد رسانه‌ای ازجمله این ۱۰ سواد هستند.
مدیرکل پیشین ارشاد استان‌های تهران و قم بیان کرد: توانایی کار کردن با رایانه و گوشی موبایل هوشمند سواد دیجیتالی است اما ممکن است همین فرد سواد رسانه‌ای را هنگام استفاده از این ابزارها نداشته باشد.
مدرس ارتباطات و مدیریت با اشاره به اینکه یونسکو سواد را به معنای توانایی تغییر در زندگی در جهت توسعه و پیشرفت تعریف می‌کند، گفت: سواد رسانه‌ای منظور سواد و دانش کار کردن با رسانه است که بیشترین استفاده را از رسانه برده و کم‌ترین آسیب را از آن ببینیم.
وی یادآور کرد: عمده تعریف سواد رسانه‌ای بر مبنای رسانه‌های سنتی بوده اما امروزه این تعریف باید تغییر کند چراکه عمده مردم خودشان تولیدکننده و نشر دهنده محتوا هستند، سواد رسانه‌ای درکی انتقادی مبتنی بر مهارت‌های موردنیاز برای مدیریت صحیح تولید، مصرف و بازنشر محتوا در بسترهای گوناگون رسانه‌ای است.
اسماعیلی طبا بیان کرد: با وجود شبکه‌های اجتماعی جدید و حضور پررنگ آن در زندگی بشر اهمیت سواد رسانه‌ای به‌خصوص در این شرایط کرونایی بر همگان روشن است تا با داشتن این سواد فرصت‌های فضای مجازی و رسانه بیشتر و آسیب‌های آن را کمتر کنیم.
دبیر انجمن سواد رسانه استان قم با اشاره به اینکه اصطلاح سواد رسانه‌ای در سال ۱۹۶۵ برای اولین بار توسط «مارشال مک لوهان» به کار رفت، ابراز کرد: تئوری دهکده جهانی هم مربوط به مارشال مک لوهان است و او معتقد بود زمانی که دهکده جهانی تحقق یابد لازم است انسان‌ها به سواد جدیدی به نام سواد رسانه‌ای دست یابند؛ درواقع زیست در دهکده جهانی بدون داشتن این سواد امکان‌پذیر نیست.
مدیرکل پیشین ارشاد استان‌های تهران و قم گفت: جیمز پاتر از نظریه‌پردازان دنیای ارتباطات و سواد رسانه‌ای هفت مهارت قدرت تحلیل پیام رسانه، توانایی ارزش‌گذاری پیام، توانایی دسته‌بندی پیام، توانایی نتیجه‌گیری از اجزای پیام، توانایی استفاده از اوصاف کلی حاکم بر پیام، توانایی جمع‌بندی پیام‌ها در ساختار جدید، توانایی ارائه روش درست توصیف از پیام را برای استفاده صحیح از رسانه لازم می‌داند.
وی ادامه داد: اولین کشور پیشگام در سواد رسانه‌ای کانادا بوده که از ۱۹۷۸ انجمن سواد رسانه را در کشورشان ایجاد کردند و علت ایجاد این انجمن جلوگیری و مقابله با هجمه فرهنگی هالیوود بر مردم کانادا بود؛ در حالی که ایران در سال ۱۳۷۵ اولین کتاب سواد رسانه‌ای را منتشر کرد و ازلحاظ زمانی در آموزش سواد رسانه‌ای عقب هستیم.
اسماعیلی طبا افزود: سه نهاد خانواده، حاکمیت و دین برای آموزش سواد رسانه‌ای تأثیرگذار و سه نهاد اصلی در این زمینه هستند، هر اقدامی درزمینهٔ سواد رسانه‌ای باید خانواده محور باشد.
دبیر انجمن سواد رسانه استان قم با اشاره به اینکه رسانه‌ها برای اقناع مخاطبان خودشان و با اهداف خاصی پیام‌هایی را منتشر می‌کنند، گفت: اساس سواد رسانه‌ای بر تفکر انتقادی است یعنی در مواجهه با رسانه‌ها و پیام‌های مختلف دیدگاه انتقادی داشته باشیم، هر چیزی را نپذیریم و با نگاه شک به پیام بنگریم؛ در پیام‌ها باید به منبع دقت کنیم به‌عنوان مثال در همین ایام کرونا شایعات در مورد حوادث مختلف، داروها و واکسن‌ها بسیار زیاد شده است
مدرس ارتباطات و مدیریت در بخش پایانی سخنانش، اظهار کرد: کرونا در سبک زندگی مردم و حکمرانی تغییراتی ایجاد کرده است و در این شرایط نقش رسانه‌ها بسیار پررنگ‌تر شده است.
وی ادامه داد: رسانه سه مأموریت آموزش، اطلاع‌رسانی و سرگرمی را عهده‌دار است، برخی اندیشمندان جهان معتقدند نباید به جهان قبل از کرونا فکر کرد چرا که برخی از این تغییرات جمعی و فردی قابل‌برگشت نیستند؛ درواقع کرونا موتور پیشران به سمت زیست مجازی شده است.
مدیرکل پیشین ارشاد استان‌های تهران و قم گفت: حوزه‌های علمیه به‌عنوان بزرگ‌ترین مراکز تولید و فکر علم دینی نقش اساسی در مدیریت بحران شرایط کرونایی دارند؛ دانشگاه‌ها نیز می‌توانند به این موضوع به عنوان یک فرصت نگاه کنند.
دبیر انجمن سواد رسانه استان قم بیان کرد: با وجود اینکه ما معتقدیم دین اسلام برای همه مسائل زندگی بشر برنامه دارد اما به دین و سواد رسانه‌ای کمتر پرداخته‌شده است؛ رشد فضای مجازی یکی از مسائل مستحدثه است که باید توسط اندیشمندان و علمای دین به فضای مجازی و رابطه آن با فقه توجه شود.
اسماعیلی طبا ادامه داد: کرونا علاوه بر آسیب‌های اجتماعی دارای آثار فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، آثار روحی و روانی و تغییرات سبک زندگی مردم است؛ دانشجویان و دانش‌آموزان زمان زیادی در منزل هستند و این دارای آثار روحی و روانی زیادی برای خودشان و خانواده است و باید برای اعتیاد مجازی، اختلال در روابط بین فامیلی، مشاجرات خانوادگی و افسردگی افراد خانواده برنامه‌ای اندیشیده شود.
وی با اشاره به اینکه کرونا روی بهره‌وری کارکنان ادارات نیز تأثیر گذاشته است، گفت: کرونا بر اعتقادات دینی مردم تأثیرات مثبت و منفی گذاشته است، برخی معتقدند مردم به قدرت الهی و عجز و ناتوانی بشر پی برده و این باعث شده تا اعتقادات دینی آن‌ها بیشتر شود؛ برخی هم معتقدند چون مردم علت و فلسفه بیماری را نمی‌دانند ممکن است تأثیر منفی روی اعتقادات آن‌ها بگذارد که باید اندیشمندان علمی و دینی گام‌هایی در این زمینه بردارند.
مدرس ارتباطات و مدیریت با اشاره به اینکه به علت نداشتن سواد رسانه‌ای برخی باوجود شرایط کرونایی دچار هراس اجتماعی شده‌اند، اضافه کرد: شیوع کرونا نیاز به اطلاعات را برای بشر افزایش داده است، این نیاز باعث شده از همه‌جا اطلاعات بگیرند و به دلیل نداشتن سواد رسانه‌ای و قدرت تحلیل دچار هراس اجتماعی می‌شوند.
اسماعیلی طبا بیان کرد: برخورد سلبی همراه با کنترل شدید، برخورد آزاد و بدون کنترل و مواجهه واقع‌بینانه و منطقی سه نوع برخورد والدین در مورداستفاده از فضای مجازی توسط فرزندانشان است؛ رسانه ملی باید به خانواده‌ها آموزش دهد که در این شرایط چگونه از فضای مجازی با آسیب کمتر و فرصت بیشتر برای فرزندانشان بهره ببرند.دبیر
انجمن سواد رسانه استان قم ابراز کرد: بچه‌ها در این شرایط بیشتر با اینترنت سروکار دارند و ما باید فرزندانمان را حمایت و مدیریت کنیم که حریم خصوصی‌شان حفظ‌شده و با محتوای نامناسب مواجه نشوند و این مهم باید توسط متخصصان فضای مجازی و سواد رسانه‌ای آموزش داده شود.
وی یادآور کرد: اعتیاد مجازی از سوی سازمان بهداشت جهانی یکی از بیماری‌های رسمی شناخته‌شده است و از علائم آن افسردگی، انزوا، بی‌قراری، کم‌حوصلگی و پرخاشگری است که رسانه ملی باید مردم را در این زمینه آگاه کند.
مدرس ارتباطات و مدیریت عنوان کرد: در زمینه برگزاری مراسم و مناسک دینی در این شرایط دچار محدودیت‌هایی شده‌ایم که باید توسط اندیشمندان دینی و حوزوی فکری اندیشیده شود. چرا که برخی از مردم با کمتر شدن این مراسم‌ها دچار مشکلات روحی و روانی شده‌اند.
وی گفت: در این شرایط کرونا شاهد اشباع خبری برای مخاطب هستیم که قدرت تشخیص را از مخاطب می‌گیرد و به آن فلج خبری می‌گوییم.
اسماعیلی طبا تصریح کرد: در واقع چالش‌های حوزه محتوا و رسانه در شرایط کرونایی باعث تعارض در حوزه باورها، ارزش‌ها و هنجارها و رفتارها می‌شود و می‌طلبد که نهادهای حاکمیتی و حوزوی با محوریت خانواده آسیب‌ها و چالش محتوایی را به حداقل برسانند تا این شرایط را پشت سربگذاریم.
دبیر انجمن سواد رسانه استان قم گفت: یکی از اقدامات رسانه در این شرایط کرونایی ارتقای میزان تحمل وضعیت مبهم است و این یکی از کارکردهای رسانه است تا مردم را برای این شرایط آماده کنند؛ صله‌رحم مجازی رشد پیداکرده و آموزش مجازی و خریدوفروش در فضای مجازی رشد زیادی در ایران داشته و این‌ها از نکات مثبت شرایط کرونایی است.
انتهای پیام
