حجت الاسلام والمسلمین حجت الله سروری در گفت وگو با خبرگزاری حوزه، گفت: دوران زندگی با برکت وجود نازنین امام رضا (علیه السلام) را می توان زمان اوج گیری گرایش مردم به اهل بیت(علیهم السلام) و گسترش پایگاه های مردمی این خاندان دانست.
وی افزود: از ویژگی های عصر علی بن موسی(علیه السلام)، گسترش و رواج مباحثات میان ادیان و مذاهب است که باعث شد سیلاب دانش آن حضرت به سوی جامعه اسلامی سرازیر گردد.
این استاد حوزه بیان کرد: یکی از مظاهر شخصیت علمی امام رضا(علیه السلام) که تعجب همگان را در برداشت ، آشنایی کامل حضرت رضا علیه السلام ، به زبانهای مختلف بود؛ امام در مجامع علمی به هنگام مناظره و یا در نشست های معمولی در پاسخگویی به اشخاصی که از شهرهای مختلف حضور شان شرفیاب می شدند، با زبان متداول و رسمی مخاطب با وی به گفت و گو می پرداختند.
وی گفت: البته موضوع مناظره در دوران امامت امام باقر(علیه السلام) و امام صادق(علیه السلام) نیز وجود داشته است، اما اوج این حرکت را می توانیم در زندگی علمی، سیاسی و اجتماعی امام رضا(علیه السلام) می توان مشاهده کرد.
حجت الاسلام والمسلمین سروری افزود: در این برهه از زمان، داغ بودن و گرایش و استقبال و جامعه اسلامی از محافل علمی ـ دینی و بحث و گفت و گو نشان دهنده این مساله بود که دوران امام رضا (علیه السلام) در واقع یک پیچ تاریخی برای راهیابی مباحث علمی مختلف همچون فلسفه و کلام دانست که ورود به حوزه محافل اسلامی و همچنین رشد روحیه کاوشگری در میان مسلمانان شده بود واز سوی دیگر می توان گفت، آنچه باعث رونق گرفتن این محافل به خاطر استقبال وعلاقه اهل بیت علیهم السلام و مهر تأییدشان بر تبادل اندیشه ها و بحث هاوکرسی های آزاد اندیشی داشتند واز طرفی منطقی بودن و استدلال پذیر بودن اندیشه و معارف اهل بیت برای علاقمندان را نشان می دهد.
نویسنده کتاب زندگی با خورشید هشتم بیان کرد: اهل بیت علیهم السلام بر این عقیده هستند که انسان نباید جاهل از دنیا برود؛ اهل بیت علیهم السلام عقیده داشتند و دارند که أَعظَمُ المَصائِبِ الجَهلُ؛ بزرگ ترین مصیبت ها، برای انسان ندانستن است در یک عبارت دیگر می فرمایند:لجاهلِ فی کل حالهٍ خسران برای انسانی که زلف زندگیش را به ندانستن گره زده در تمام حالات خسران است.
وی افزود: بنابراین استقبال اهل بیت(ع) از مباحثات آزاد میان ادیان و مذاهب و حضور آنان در این میدان، نشانگر آن است که آنان مبانی اعتقادی اسلام را، دارای پایه های برهانی متقن ومستدل می دانسته و اعتقاد داشته اند که معارف دین با عقل و علم قابل دفاع بوده و هست.
پژوهشگر و نویسنده حوزوی اظهارکرد: اطمینان آنان به حقانیت دین و واقع گرایی شریعت ناب محمدی و علمی بودن آن، سبب شده است تا ژرفکاوی های عقلی و پرسش های دینی را ارج نهاده و پیروان خود را به تأمل و تدبر و مناظره و مباحثه علمی دعوت نمایند و آنان را از باورهای سطحی و اعتقادات بی اساس و پوک وبی مایه و سبک و عملکردهای بی منطق و هرگونه حرکت بدون علم پرهیز دهند.
وی گفت: برخلاف برخی از رهبران مذاهب که پرسش را زمینه گسترش شبهات و مقدمه شک و بی اعتمادی دانسته اند، اهل بیت تأملات علمی و پرسش های دینی وعلمی را یک ارزش شمرده اند.
*سه انحراف اساسی در دوران امام رضا(علیه السلام)
حجت الاسلام والمسلمین سروری تصریح کرد: امام رضا علیه السلام در حالی سُکان هدایت جامعه را در دست گرفت که جامعه آن عصر با سه انحراف اساسی اعتقادی، فکری و سیاسی روبرو بود؛ کم کردن انحرافات دینی و مذهبی و خاتمه بخشیدن به برخی جریانات غالیانه وفرق منحرفه و جریان‌های ریز و درشت بود؛ فرقه‌ها و جریان‌هایی که به سادگی ساخته می‌شدند، هوادارانی می‌یافتند و پس از چندی افول می‌کردند؛ واقفیه، غلات، مفوضه، مجبره، معتزله، زیدیه، متصوفه و خوارج، از مهمترین فرقه‌های عصر امام رضا(علیه السلام) بودند.
وی افزود: بنا براین می توان گفت که عصر امام رضا علیه‌السلام عصر شکوفایی مجدد علوم اسلامی و ورود افکار بیگانه در جامعه اسلامی و شکل‌گیری مکاتب فکری گوناگون بود. در دوره مأمون، ترجمه کتب به اوج خود رسید. او کتابخانه‌ای مخصوص را مرکز این کار قرار داد که به «بیت‌الحکمه» معروف شد و بسیاری از دانشمندان و مترجمان در آنجا مشغول تحقیق بودند، در پی ترجمه متون خارجی که در بیت‌الحکمه و جندی‌شاپور انجام شده بود، اصطکاک فرهنگی جهان اسلام و دیگر بلادخارجی ایجاد شد. تبلیغات فرق و مذاهب مختلف نیز شرایط ویژه‌ای از لحاظ علمی و فرهنگی به وجود آورد.
حجت الاسلام والمسلمین سروری بیان کرد: به عنوان مثال عقل‌گرایی محض که از کتب عقلی یونانی و سریانی و غیر آنها به وجود آمده بود، افراد بسیاری را به مذهب اعتزال سوق داد، به گونه‌ای که گمان کردند تنها عقل است که سرچشمه معرفت است و تدریجاً خود را بی‌نیاز از وحی دانستند. امام رضا علیه‌السلام با حرکت علمی همراه با عقلانیت و استفاده از فرصت‌ها در مباحث و دانش سرشار خود و با احاطه علمی بر مبانی ادیان و مذاهب دیگر، تحول عظیمی در تاریخ اسلام ایجاد کرد. عمده‌ترین مؤلفه و پیش‌زمینه حرکت امام در راستای نهضت علمی مسلمین، آموزه‌های دینی مربوط به کتاب و سنت بوده است.
نویسنده کتاب آتش به اختیار فرهنگی یادآورشد: امام با تکیه بر اصول علمی و معارف کلیدی، نهضت علمی را به اوج خود رساند. امام رضا علیه‌السلام در راستای روشن ساختن افکار عمومی مسلمین و شیعیان، به تنقیح و تبیین معارف دینی و تشکیل جلسات مناظره پرداخت و راه و رسم تحقیق و تحصیل علم را به مردم و اهل علم معرفی فرمود و آنها را از خطر انحراف نجات داد.
وی گفت: فضل بن عباس از اباصلت روایت می‌کند: از علی بن موسی داناتر ندیدم و هیچ عالمی به خدمت ذی‌شرافتش مشرف نشد، مگر اینکه در علم و فضل آن حضرت، همان شهادتی که من می‌دهم، داد و چنان افتاد که مأمون، مجالس عدیده منعقد ساخت و از علمای هر دین و مذهبی و همچنین از فقهای شیعه، فراهم می‌ساخت و با آن حضرت از هرگونه علمی و مذهبی سخن می‌راندند و تمام ایشان از اول تا به آخر، مغلوب و مجاب می‌شدند، چندان که کسی از ایشان بر جای نماند، مگر اینکه اقرار به فضل و فزونی و تفوق آن حضرت و قصور و عجز خویش کرد.
*تشکیل حوزه درسی در منزل و مسجد
حجت الاسلام والمسلمین سروری افزود: یکی دیگر از اقدامات امام رضا علیه‌السلام در تحکیم مواضع شیعه و گسترش آن، تشکیل حوزه درسی در منزل و مسجد بود. علی بن موسی الرضا علیه‌السلام افزون بر شرکت در مناظرات عمومی و مجالس علمی که مأمون تدارک می‌دید، در منزل خود و مسجد مرو نیز حوزه علمی تشکیل داد و پذیرای شیعیان و پیروان خویش شد.
وی گفت: شیعیانی که از شهرها و روستاهای دور و نزدیک و از طبقات گوناگون، برای زیارت آن حضرت علیه‌السلام و گرفتن راهنمایی و کسب معارف علمی و دینی و حل شبهات و مسائل گوناگون می‌آمدند، تعدادشان هر روز بیشتر می‌شد، تا جایی که مأمون احساس خطر کرد و به محمد بن عمرو طوسی دستور داد مانع ورود و اجتماع آنها در خانه حضرت علیه‌السلام شود. شیخ طوسی اصحاب حضرت رضا علیه‌السلام را ۳۱۷ نفر ضبط کرده است که پس از شهادت امام نیز این حوزه به فعالیت خود ادامه داد.
حجت الاسلام والمسلمین سروری اظهارکرد: تاریخ گواهی می‌دهد از همان ابتدای ورود امام (علیه السلام)، به ایران چه در مرو و چه در طول مسیر، همواره ایرانیان با شور و اشتیاق به دور حضرت علیه‌السلام حلقه زده، از علم سرشار و دیدگاه‌های علمی و فرهنگی ارزشمند ایشان بهره بردند؛ به عنوان نمونه رجاء بن ضحاک درباره رفتار امام علیه‌السلام در بین راه می‌گوید: آن حضرت در هیچ شهری قدم نمی‌گذاشت، جز اینکه اهالی آن سامان به دیدنش آمده، از وی مسائل و مشکلات دینی خود را می‌پرسیدند. حضرت به آنها پاسخ می‌گفت و بسیار برای آنان از پدرش، از آبای گرامی‌اش، از علی علیه‌السلام و از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم نقل حدیث می‌کرد.
*نگاهی بر جریانات زمان پیشوای هشتم شیعیان
حجت الاسلام والمسلمین سروری اظهارکرد: در زمان امام رضا علیه السلام چند جریان رخ داد که هر کدام زمینه ای بود تا علم امام ظهور و بروز پیدا کند؛ یکی از آنها فتنه واقفیه بود؛ دیگری پاک سازی دستگاه خلافت عباسی از لوث وجود برمکیان بود که به علویان از جمله امام رضا علیه السلام آزادی بیشتری داد و از همه مهم تر ولایتعهدی امام رضا علیه السلام که سبب شد تا آن حضرت سخنان روشنگرانه خویش را به گوش همگان برساند. امام علیه السلام با بهره برداری از این فرصت مناسب به روشنگری و گسترش علم پرداخت تا جایی که لقب «عالم آل محمد» (علیه السلام) به ایشان اختصاص یافت.
وی گفت: کتاب های زیادی از جمله طب الرضا علیه السلام، فقه الرضا علیه السلام ، صحیفه الرضا علیه السلام و جوامع الشریعه هم اکنون در دست است که به امام رضا علیه السلام منسوب می باشد.
نویسنده و پژوهشگر حوزوی اظهار کرد: اهل بیت عصمت و طهارت پیروان خود را به تعقل و کسب دانش در همه زمینه های هستی شناسی و دین شناسی دعوت کرده اند و از مؤمنان خواسته اند تا مسیر دین و زندگی فردی و اجتماعی خود را کورکورانه و جاهلانه نپیمایند، بلکه باور و عمل خود را بر پایه معرفت و یقین و بینش استوار سازند.
وی گفت: امام رضا (علیه السلام) همچنین به این عالمان دینی تاکید می‌کردند که در میان بستگان خویش بمانند و به هدایت آنها بپردازند «حتی اگر بستگان آنها از سفها باشند». این توصیه مهم و ارزشمند، اوج تلاش امام رضا(علیه السلام) در راه حفاظت از عقاید تشیع را نشان می‌دهد.
انتهای پیام
