به گزارش خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام علی خادمی در سلسله یادداشت هایی به برخی از آیات مهدوی قرآن کریم پرداخته است که در شماره های گوناگون تقدیم نگاه شما مهدی یاوران خواهد شد.

شیوه ارتباط هر آیه با آن حضرت نیز متفاوت خواهد بود و به یکی از این سه شیوه تفسیر، تطبیق و تأویل برمی گردد.

ـ تفسیر: یعنی ارتباط آیه با موضوع مهدویت که از ظاهر آیه استفاده می شود و مصداق منحصر به فرد آن خواهد بود.

ـ تطبیق: یعنی ارتباط مذکور باز هم از ظاهر آیه استفاده می شود؛ ولی معنای منحصر به فرد نمی باشد و آن آیه، مصادیق و نمونه های دیگری نیز دارد.  

ـ تأویل: یعنی نحوه ارتباط آیه با مهدویت، از ظاهر آن برداشت نمی شود و تنها از زبان مفسران اصلی قرآن که اهل بیت (ع) باشند دانسته می شود؛ البته معانی دیگری برای واژه تأویل گفته شده، ولی مقصود ما در اینجا، همین معنای باطنی است.

* آیه ۱۱۴ سوره بقره

وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ مَنَعَ مَساجِدَ اللَّهِ أَنْ یُذْکَرَ فیهَا اسْمُهُ وَ سَعی‌ فی‌ خَرابِها أُولئِکَ ما کانَ لَهُمْ أَنْ یَدْخُلُوها إِلاَّ خائِفینَ لَهُمْ فِی الدُّنْیا خِزْیٌ وَ لَهُمْ فِی الْآخِرَةِ عَذابٌ عَظیمٌ؛

کیست ستمکارتر از آن کس که از بردن نام خدا در مساجد او جلوگیری کرد و سعی در ویرانی آنها نمود!؟ شایسته نیست آنان جز با ترس وارد این (کانونهای عبادت) شوند. بهره آنها در دنیا (فقط) رسوایی است و در سرای دیگر، عذاب عظیم (الهی)». سوره بقره/ ۱۱۴.

نگاهی به آیه

در این آیه شریفه، سخن از آن دسته مشرکانی است که به کفر فردی خود اکتفا نکرده و به گسترش کیفیت و کمیت کفرشان از طریق ضربه زدن به پایگاه های توحید یعنی مساجد رو می آورند.

در روایتی از امام صادق (ع)، به نمونه اولیه این حرکت مشرکان اشاره شده است یعنی تلاش قریش برای وارد نشدن پیامبر خدا (ص) به مکه و مسجد الحرام. (مجمع البیان، ج۱، ص۳۶۱).

نمونه بارز دیگری از اقدامات آنان، نابودی مصلاهای مسلمانان در اطراف مسجد الحرام بود که قبل از هجرت پیامبر (ص) در مکه اتفاق افتاد. (المیزان، ج۱، ص۲۵۸).

نوع مبارزه آنان نیز متفاوت است و از نبرد فیزیکی با مساجد تا جنگ نرم را در برنامه های خود دارند و از هر وسیله ای برای کاستن قدرت مؤمنان استفاده می کنند. آری، آنان هرچند ساختمان مسجد الحرام را خراب نکردند، ولی با ممانعت از ورود پیامبر و مؤمنان، راه عبادت و نشر دین الهی را مسدود و در واقع، مسجد را از نظر کارآرایی واقعی آن تخریب نمودند. (مجمع البیان، ج۱، ص۳۶۱).

البته دو نمونه فوق، مانع از عمومیت آیه شریفه نسبت به دیگر مساجد در طول تاریخ گذشته و حال نمی شود؛ چنانکه فیض کاشانی و علامه مجلسی قدس سرهما تصریح کردند. (صافی، ج۱، ص۱۸۲؛ بحار الأنوار، ج۸۰، ص۳۴۰).

در ادامه آیه، نوع برخورد مؤمنان با آنان را مشخص کرده و دستور می دهد که این ظالمان باید تنبیه شوند و پس از دستگیری، با حالت ترس و وحشت وارد همان مساجدی شوند که قصد تخریبشان را داشتند و آنها در دنیا و آخرت استحقاق کیفر دارند.

ارتباط آیه با مهدویت

مطابق نقل تعدادی از مفسران، کیفر اصلی دنیوی آنان در زمان ظهور حضرت ولی عصر (عج) اتفاق خواهد افتاد و یکی از برنامه های آن حضرت، مبارزه با اینگونه کافران می باشد.  

از تفاسیر شیعه، می توان به مجمع البیان اشاره کرد که یکی از اقوال در چگونگی عذاب این کافران را در دوران ظهور نام برده است. (مجمع البیان، ج۱، ص۳۶۱).

فیض کاشانی نیز نوشته است: وعده الهی بر نصرت مؤمنان صدر اسلام در جریان فتح مکه محقق شد و آنان توانستند مسجد الحرام را پس بگیرند. دیگر مؤمنان نیز هنگام ظهور امام عدل (ع) مشمول این وعده الهی خواهد شد. (صافی، ج۱، ص۱۸۲).

از تفاسیر اهل تسنن نیز به یکی از مهمترین و معروفترین کتاب های تفسیری آنان اشاره می کنیم که «تفسیر ابن أبی حاتم» از علمای قرن چهارم هجری است. (تفسیر القرآن العظیم، ج‌۱، ص۲۱۱).

شهرستانی (درگذشته۵۴۸ق) نیز همین دیدگاه را نقل کرده است. (مفاتیح الأسرار، ج۱، ص۵۲۵).

ضمناً از آنجایی که مستند مفسران مذکور گفتار مفسر معروف قرن دوم یعنی «سدّی کبیر» ـ از اصحاب امام سجاد (ع)، امام باقر (ع) و امام صادق (ع) ـ می باشد، سخن او را قاعدتاً باید برگرفته از روایت معصوم (ع) دانست و به این ترتیب، شیوه ارتباط آیه فوق با مهدویت، به شکل «تأویل» خواهد بود.

پاسخ به یک پرسش

درباره چرایی خشم مهدوی نسبت به این افراد نیز باید گفت ابتدای آیه شریفه، پاسخ کافی را ارائه می دهد.

عبارت «مَنْ أَظْلَمُ» که یک استفهام تقریری است، گویای این است که تخریب کنندگان مساجد، ظالم ترین افراد هستند.

به عبارتی دیگر، ظلم را می توان به چهار بخش تقسیم نمود: «ظلم به خود»، «ظلم به خدا»، «ظلم به یک فرد» و «ظلم به اجتماع».

تخریب گران مساجد، علاوه بر ظلم به خود، به خداوند و اجتماع بشری نیز ستم کرده و همه اقسام ظلم را مرتکب شده اند.

از سوی دیگر، تضاد در عالم هستی مانع از شمول «مِهر مهدوی» نسبت به صددرصد انسان ها شده و برای بهره مندی اکثریت انسان ها از مدینه فاضله و حیات طیبه، مبارزه با ظالمان، از جمله تخریب گران مساجد که ظالم ترین ها هستند، لازم و ضروری می باشد.

ترحم بر پلنگ تیزدندان  //  ستمکاری بود بر گوسفندان