به گزارش خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام والمسلمین سید محمد تقی قادری مازندرانی مطلبی با عنوان «تحلیلی جامع از میلاد استثنایی امام علی علیه السلام در داخل کعبه مکرمه» برای رسانه رسمی حوزه های علمیه ارسال کرده است.
از جمله فضائل امام علی علیه السلام، تولد استثنائی آن حضرت در داخل کعبه است که نیاز به تحلیل همه جانبه دارد تا بتوان به عظمت و فلسفه آن پی برد، از همین رو در آستانه ۱۳ رجب در چهار بخش به تحلیل میلاد خجسته آن حضرت می پردازیم:
بخش اول- «فضایل فاطمه بنت اسد سلام الله علیها»
پیش از تحلیل چگونگی تولد امام علی علیه السلام در کعبه آنچه که باید به آن پرداخته شود، تبیین و تحلیل همه جانبه شخصیت و جایگاه فاطمه بنت اسد است؛ چراکه در بین زنان مسلمان، فاطمه بنت اسد یکی از زنان شایسته ای است که از فضایل فراوانی برخوردار است ولی عظمت و بزرگی امام علی علیه السلام موجب شده است آنگونه که شایسته این بانوی بلند مرتبه است، پرداخته نشود؛ ازهمین رو تلاش می شود با بیان بعضی از خصیصه ها، به معرفی آن حضرت بپردازیم.
۱-«عارفه و سالکه در جزیرة العرب»
در شرایطی که عموم مردم جزیرة العرب بت پرست بودند، این بانوی شایسته نه تنها موحد بود بلکه عارفه ای بود که با توسل خویش به کعبه، نه تنها دیوارکعبه برایش شکافته شد و در در ون کعبه زایمان نمود، بلکه در مدت چهار روزه توقف در داخل کعبه از مائده آسمانی تناول می کرد، از همین رو در گزارش تاریخی آمده است:
شیعه و سنی نقل کرده‌اند که هنگامی که درد زایمان بر او فشار آورد و هنگام ولادت فرزندش علی رسید، به کنار کعبه آمد و با این چند جمله ناراحتی خود را به خدا اظهار کرد و گفت:
«پروردگارا، من ایمان دارم به تو، و به همه پیامبران و کتابهایی که از سوی تو آمده و گفتار جدم ابراهیم خلیل را تصدیق دارم و او که این خانه کعبه را بنا کرد. پروردگارا به حق ابراهیم همان کسی که این خانه را بنا کرد و به حق این نوزادی که در شکم من است، ولادت او را بر من آسان گردان...»
ناگهان دیوار کعبه شکافته شده و فاطمه به درون خانه رفت و علی به دنیا آمد. این مطلب به سرعت در شهر پیچید، سه روز گذشت، چون روز چهارم شد فاطمه از همان مکان بیرون آمد و علی را روی دست داشت و به مردم گفت:
«خدای تعالی مرا بر زنان پیش از خود، برتری بخشید، زیرا آسیه دختر مزاحم، خدا را در مکانی پرستش کرد که جز به صورت اضطرار و ناچاری نمی‌بایستی پرستش می‌نمود، و مریم دختر عمران، نخله خشکی را حرکت داد، تا از آن رطب تازه خورد؛ و من داخل خانه خدا شدم و از میوه بهشتی خوردم؛ و چون خواستم از خانه بیرون آیم هاتفی ندا کرد: فاطمه نام این مولود را علی بگذار که خدای علی اعلی فرماید: من نام او را از نام خود جدا کردم و به ادب خود ادب آموختم و من بر مشکلات علم خویش او را واقف ساختم و اوست کسی که بتها را در خانه من می‌شکند و او است کسی که بر پشت بام خانه ام اذان بگوید و مرا تقدیس کند. وای به حال کسی که او را دشمن داشته و نافرمانیش کند:امالی صدوق ص۱۹۵، مستدرالصحیحین نیشابوری، ج۳، ص۵۵۰،»
۲- «مادر ثانی پیامبر»
فاطمه بنت اسد تنها مادر امام علی علیه السلام است که فرزند آسمانی در دامنش تربیت کرده است بلکه او بانوی بلند مرتبه ای است که همراه همسرش ابوطالب سرپرستی پیامبر گرامی اسلام را از سن ۸ سالگی به عهده داشتند که درگزارش تاریخی آمده است:
«از آنجا که پیامبر اسلام در کودکی، پدر، مادر و جدش را از دست داد، از ۸ سالگی تحت سرپرستی ابوطالب درآمد. فاطمه بنت اسد به عنوان همسر ابوطالب در سرپرستی رسول خدا(ص) شریک بود. مهربانی فاطمه بنت اسد نسبت به پیامبر(ص) چنان بود که پس از درگذشت وی، پیامبر(ص) فرمود: «امروز مادرم وفات کرد.» و او را در پیراهن خویش کفن کرد و در قبرش فرود آمد و در لحد او خوابید، و چون به او گفتند:«ای رسول خدا! برای فاطمه سخت بی‌تاب گشته‌ای!» گفت: «او به‌راستی مادرم بود، چه کودکان خود را گرسنه می‌داشت و مرا سیر می‌کرد، و آنان را گردآلود می‌گذاشت، و مرا شسته و آراسته می‌داشت، راستی که مادرم بود».نیز نقل است که فرمود: از ابوطالب، کسی چون فاطمه به من نیکی نکرد.:تاریخ یعقوبی، ص۴۹ ترجمه آیتی، الاستیعاب، ج۴، ص۱۸۹۴»
۳- «کعبه زایشگاه فاطمه بنت اسد»
فاطمه بنت اسد آنچنان روحیه عارفانه داشت که به هنگام درد زایمان، دیوار کعبه به جانبش شکافته می شود و کعبه با اینکه عبادتگاه بود، زایشگاه این بانویی بلند مرتبه شد از همین رو وقتی صعصعة بن سوهان ازامام علی علیه السلام پرسید مقام شما بالاتراست یا عیسی بن مریم حضرت درپاسخ فرمودند:
«به اذن و قدرت پروردگار، وقتی جبرئیل در گریبان مریم دمید، او حامله شد و زمانی که موقع وضع حملش رسید به مریم وحی شد که: «از خانه بیت المقدس بیرون آی ، این خانه محل عبادت است نه محل ولادت و زایشگاه:اخرجی عن البیت فإنّ هذه بیت العبادة لا بیت الولادة».
به همین دلیل از بیت المقدس بیرون رفت و عیسی در بیابان خشکیده ای متولد شد. اما وقتی مادر من ـ فاطمه بنت اسد ـ درد زاییدن گرفت در وسط کعبه به مستجار کعبه متوسل شد و گفت: بارالها بحق این خانه کعبه و بحق کسی که این خانه را بنا نهاده است، درد زایمان را بر من سهل و آسان گردان. در همان وقت دیوار کعبه شکافته شد و مادرم فاطمه با ندای غیبی به داخل خانه راه یافت، من در همان خانه کعبه متولد شدم. بنابراین چون مکه معظمه بر بیت المقدس برتری دارد و مریم از زادن عیسی در بیت المقدس ـ مکانی پائین تر از مکه ـ نهی شد; ولی مادر علی(علیه السلام)، برای زادن او به درون کعبه ـ مکانی برتر از بیت المقدس ـ دعوت شد، بدین جهت روح، نفس و بدن او از عیسی پاکیزه تر است: اللعمه البیضاء، ص۱۲۱».
۴- «دومین زن مسلمان، اولین زن بیعت کننده»
در فضیلتش همین بس که دومین زن و یازدهمین فرد مسلمان، و از نخستین زنا نی بود که به پیامبر اسلام (ص) ایمان آورد، وهمچنین ازنخستن زنانی است که با علی(ع) از مکه به مدینه هجرت کرد، ازهمین رو امام صادق(ع) می‌فرماید: «فاطمه بنت اسد، مادر امیرالمؤمنین(ع)، نخستین زنی بود که با پای پیاده از مکّه به مدینه به سوی پیامبر(ص) هجرت کرد او از نیکوکارترین مردم به رسول خدا بود و همچنین اولین زن بیعت کننده باپیامبر (ص)پس از فتح مکه، وان هنگامی که پیامبر(ص) بر کوه صفا قرار گرفته بود و از مردان بیعت می‌گرفت، زنان مکه که ایمان آورده بودند برای بیعت خدمتش آمدند. در این زمان آیه ۱۲ سوره ممتحنه نازل شد که خطاب به پیامبر(ص) می‌فرماید: «ای پیامبر! هنگامی که زنان مؤمن نزد تو آیند و با تو بیعت کنند که چیزی را شریک خدا قرار ندهند، دزدی و زنا نکنند، فرزندان خود را نکشند، تهمت و افترایی پیش دست و پای خود نیاورند و در هیچ کارشایسته ای مخالفت فرمان تو نکنند، با آنها بیعت کن و برای آنان از درگاه خداوند آمرزش بطلب که خداوند آمرزنده و مهربان است المیزان، ج ۱۹، ص.۲۴۶».
۵- «پیراهن پیامبر کفن فاطمه بنت اسد»
ان چنان صاحب فضیلت شدوقتی در سال چهارم هجری و در مدینه از دنیا رفت؛رسول خدا(ص) با پیراهن خودش او را کفن کرد و فرمود: «جبرئیل به من خبر داد که او اهل بهشت است و خداوند به هفتاد هزار فرشته امر کرده که براو دعا بخوانند سپس بر بدن فاطمه نماز میت خواند. پیامبر (ص) در تشییع جنا زه او شرکت کرد تا به قبرش در قبرستان بقیع رسید.پیامبر (ص) داخل قبر شد و در آن دراز کشید، آنگاه برخاست و جنازه را با دست خود گرفت و درون قبرگذاش گذاشت:کنزالعمال، ج۶، ص۲۲۸، تذکرة الخواص، ص ۱۰»
بخش دوم - «گزارش چگونگی تولد امام علی علیه السلام»
در منابع روایی چگونگی میلاد امام علی علیه السلام در درون کعبه اینگونه گزارش شده است:
۱- امام باقر(ع) از امام سجاد(ع) اینگونه نقل می‌کند: «با پدرم در کنار قبر جدّمان پیامبر خدا(ص) نشسته بودیم و زیارت می‌کردیم و زنان فراوانی هم آنجا بودند که یکی از آنان به سمت ما آمد. من از او پرسیدم: تو کیستی؟ گفت: من زیده دختر قریبه بن عجلان از قبیله بنی ساعده هستم. به او گفتم: آیا چیزی داری که برای ما بازگویی؟ گفت: آری! مادرم ام عماره، برایم نقل می‌کرد: روزی در میان زنان عرب بودم که ابوطالب، دلتنگ و غمگین، پیش آمد. به او گفتم: ای ابوطالب! تو را چه شده است؟ گفت: همسرم فاطمه بنت اسد، در اوج درد زایمان است. سپس دستانش را [از ناراحتی] بر صورتش نهاد. در این میان، محمد(ص) آمد و به ابوطالب فرمود: ای عمو! چه شده است؟ گفت: فاطمه بنت اسد، از درد زایمان ناله می‌کند. پس محمد(ص)، دست ابوطالب را گرفت و به همراه فاطمه، به سوی کعبه آورد و فاطمه را در کعبه نشاند و فرمود: با اتکا به نام خدا، بنشین. پس دردش گرفت و پسری خندان و نظیف و پاکیزه به دنیا آورد که به زیبایی‌اش ندیده‌ام. پس ابوطالب او را علی نامید و پیامبر(ص) او را تا خانه فاطمه برد. پس امام سجاد(ع) گفت: به خدا سوگند، تاکنون چیزی نشنیده‌ام، مگر آنکه این سخن از آن، نیکوتر بود: الطرائف فی معرفه مذاهب الطوائف، ج ۱، ص ۱۶» .
۲- امام صادق(ع) از پدرانش چنین نقل می‌کند: عباس بن عبدالمطلب و نَوْفَل بن قَعْنَب در میان بنی‌هاشم و در جوار کعبه نشسته بودند. فاطمه بنت اسد آمد و درد زایمان او را گرفت. این دو نقل می‌کنند که دیدیم دیوار پشتی کعبه باز شد و فاطمه وارد آن شد. در خانه نیز بسته شد. سپس شکاف دیوار به هم آمد و چسبید. رفتیم که در را باز کنیم تا زن‌ها داخل خانه بروند، ولی نتوانستیم.
فهمیدیم که این کار از جانب خداست. فاطمه سه روز در آنجا ماند و همه‌جا سخن از او بود. بعد از سه روز، باز هم همان‌جا شکافته شد و فاطمه بیرون آمد. و علی(ع) روی دست‌های او بود. و گفت: در این سه روز از میوه‌های بهشت تغذیه می‌کردم:الخرائج و الجرائح، ج ۱، ص ۱۷۱»
۳- یزید بن قعنب می‌گوید: من با عباس بن عبدالمطلب و گروهی از قبیله عبدالعزی، روبه‌روی کعبه نشسته بودم که ناگاه، فاطمه بنت اسد، جلو آمد. او در ماه نهم بارداری به علی(ع) بود و درد زایمانش آغاز شد … گفت: پروردگارا! من به تو و پیامبران و کتابهای آمده از سوی تو، ایمان دارم و سخن جدم ابراهیم خلیل را تصدیق می‌کنم و اینکه او خانه کهن و آزاد را [برای عبادت همه مردم] ساخت. پس به حق بنا کننده این خانه و به حق فرزندی که در شکم دارم، زایمانم را بر من آسان گردان! پس دیدیم که پشت کعبه باز شد و فاطمه، داخل شد و از دید ما پنهان گشت و دیوار کعبه به هم برآمد. خواستیم قفل درب را بگشاییم؛ اما گشوده نشد. پس دانستیم که این، امری از طرف خداوند متعال است. سپس فاطمه پس از چهار روز بیرون آمد، در حالی که امیر مؤمنان را در دست داشت. گفت: من بر همه زنان پیش از خود، برتری یافتم؛ چون آسیه دختر مزاحم، خدا را پنهانی در جایی عبادت کرد که خدا عبادت در آنجا را جز از روی اضطرار دوست نمی‌دارد، و مریم دختر عمران، درخت خشکیده خرما را تکان داد تا از آن، خرمای تازه بخورد، ولی من به درون خانه حرمت‌دار خدا رفتم و از میوه‌ها و روزی‌های بهشتی خوردم:علل الشرائع، ج۱، ص۱۳۱»
بخش سوم- «میزان اعتبار و سندیت داشتن گزارش»
در اینکه گزارش تولد امام علی علیه السلام در داخل کعبه تا چه اندازه سندیت داشته و قابل اعتبار واعتماد است، باید گفت: گزارش تولد آن حضرت در خانه خدا از جمله گزارش های متواتر است؛ یعنی راویان این گزارش به حدی است که نمی توان گفت گزارش ساختگی وکذب است، برای اثبات این مدعا، برخی از منابع شیعه واهل سنت که این گزارش دراین منابع روایی وتاریخی آمده است در اینجا می آوریم:
الف- «ولادت امام علی علیه السلام درمنابع شیعه»
منابع روایی وتاریخی شیعه تولد امام علی علیه السلام را گزارش کردند که چند مورد ازاین منابع دراینجا آورده می شود.
۱- سی سال پس از عام الفیل«عام الفیل» سال شکست و نابودی فیل های لشکر ابرهه به اعجاز الهی بود و ولادت امیرمؤمنان(علیه السلام) در روز جمعه ۱۳ رجب، در ۳۰ سالگی پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)، ده سال پیش از بعثت و بیست و سه سال پیش از هجرت بوده است:، کافی، ج۱، ص۴۵۲؛ مفید، الارشاد، ج۱، ص۵؛ طبرسی، اعلام الوری، ج۱، ص ۳۰۶»
۲- ولادتی منحصر به فرد که درگذشته سابقه نداشت و پس از آن برای کسی اتفاق نیفتاد.فاطمه بنت اسد یکی از زنان نامور صدر اسلام است که پس از حضرت خدیجه(سلام الله علیها) نخستین زنی است که اسلام آورد و با پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) بیعت نمود. «مجلسی، بحارالانوار، ج۳۵، ص ۱۸۲» .
۳- او پیش تر افتخار خدمت کاری محمدبن عبدالله(صلی الله علیه و آله و سلم) را داشت زمانی که حضرت از سن هشت سالگی در خانه ابوطالب(علیه السلام) ماندگار شد و دوران کودکی تا جوانی را در آنجا سپری کرد؛ به‌گونه ای که ایشان، فاطمه بنت اسد را «مادر» خطاب می کرد: قطب راوندی، الخرائج و الجرائح، ج۱، ص ۱۳۸.»
۴- سی سال پس از عام الفیل«عام الفیل» سال شکست و نابودی فیل های لشکر ابرهه به اعجاز الهی بود و ولادت امیرمؤمنان(علیه السلام) در روز جمعه ۱۳ رجب، در ۳۰ سالگی پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)، ده سال پیش از بعثت و بیست و سه سال پیش از هجرت بوده است (کلینی، کافی، ج۱، ص۴۵۲؛ مفید، م.»
۵- ولادتی منحصر به فرد که درگذشته سابقه نداشت و پس از آن برای کسی اتفاق نیفتاد.فاطمه بنت اسد یکی از زنان نا م آور صدر اسلام است که پس از حضرت خدیجه(سلام الله علیها) نخستین زنی است که اسلام آورد و با پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) بیعت نمود.: مجلسی، بحارالانوار، ج۳۵، ص ۱۸۲؛ .»
۶- ولادت در کعبه واقعه بی نظیری است که به امر و نظارت خداوند به وقوع پیوست و آن را باید لطف و رحمتی الهی برای امت برشمرد؛ شکافت دیوار، حضور مادر در کعبه، ولادت شگفت در کعبه، تمامی نشان از برگزیدگی مولود کعبه است.: الصحیح من سیرة الامام علی(علیه السلام)، ج۱، ص ۱۰۴.)
ب- «ولادت امام علیه السلام در منابع اهل سنت»
از دیدگاه بسیاری از علمای اهل سنت نیز، ولادت آن حضرت در کعبه قطعی است به گونه ای که برخی نیز بر انحصاری بودن این ولادت اشاره کرده اند؛ که نام چند تن ازعلماو منابع را دراینجا می اوریم
۱. حاکم نیشابوری (متوفی ۴۰۵ق) می نویسد:
«روایات متواتری وارد شده که فاطمه بنت اسد، امیرمؤمنان علی بن ابی طالب - کرم الله وجهه - را در داخل کعبه به دنیا آورده است: حاکم، المستدرک علی الصحیحین، ج ۳، ص ۵۵۰.».
۲. سبط ابن جوزی حنفی (متوفی ۶۵۴ق) می نویسد:
«روایت شده است که فاطمه بنت أسد، در حالی که باردار بود، خانه خدا را طواف می‌کرد، درد زایمان او را فراگرفت، در خانه کعبه به روی او باز شد، پس داخل خانه کعبه شد و فرزندش را به دنیا آورد: ابن جوزی، تذکره الخواص، ص ۲۰.»
۳. گنجی شافعی (متوفی ۶۵۸ق) می نویسد:
«امیرمؤمنان (علیه السلام) شب جمعه سیزده رجب، سی سال بعد از واقعه عام الفیل در داخل خانه خدا به دنیا آمد. کسی پیش از آن حضرت و بعد از آن در داخل خانه کعبه به دنیا نیامده است و این از فضائل اختصاصی آن حضرت است که خداوند به جهت بزرگداشت مقامش به او عطا کرده است :گنجی شافعی، کفایة الطالب، ص۴۰۷.»
۴. ابن صباغ مالکی (متوفی ۸۵۵ ق.) می نویسد:
«علی(علیه السلام) در مکه مشرفه در داخل بیت الحرام (کعبه) در روز جمعه سیزدهم ماه خدا یعنی ماه رجب سال سی ام عام الفیل و بیست و سه سال پیش از هجرت به دنیا آمد... پیش از او هیچ کس در کعبه متولد نشد، و این فضیلتی است که خداوند به جهت بزرگداشت و بالا بردن مقام و اظهار کرامت او مخصوص حضرتش گردانیده است :ابن صباغ، الفصول المهمة، ج ۱، ص ۱۷۱،»
۵. علی بن برهان الدین حلبی (متوفای۱۰۴۴هـ) می نویسد:
«او در داخل خانه کعبه متولد شد و عمر رسول خدا در آن روز سی سال بود: حلبی، السیرة الحلبیة، ج ۱، ص ۲۲۶.»
۶-شافعی، محمد بن إدریس، مسند الإمام الشافعی، تصحیح، زواوی حسنی، سید یوسف علی، حسینی، سید عزت العطار، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۹۵۱م
۷- بخاری، محمد بن اسماعیل، الجامع المسند الصحیح المختصر من أمور رسول الله(ص) و سننه و أیامه (صحیح بخاری)، محقق، الناصر، محمد ز هیربن نا، صر، ج۴، ص۴»
۸-قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج، المسند الصحیح المختصر بنقل العدل عن العدل إلی رسول الله(ص) (صحیح مسلم)، محقق، عبدالباقی، محمد فؤاد، ج ۳، ص ۱۱۶۴، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، بی‌تا
۹-ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفه الأصحاب، تحقیق، بجاوی، علی محمد، ج ۱، ص ۳۶۲، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۴۱۲ق
۱۰-ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابه فی تمییز الصحابه، تحقیق، عبدالموجود، عادل احمد، معوض، علی محمد، ج ۲، ص ۹۸، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
بخش چهارم: «راز و فلسفه تولد درکعبه»
در اینکه راز و فلسفه این تولد استثنایی در داخل خانه خدا (کعبه مکرمه) چه بوده است؟ هرچند کشف اسرار الهی وآنچه که جنبه قدسی ولاهوتی دارد فراتر از استعداد بشری است ولی با تامل در گزارش می توان به برخی از این اسرار دست یافت که در اینجا اشاره خواهیم داشت:
فلسفه اول:
همانگونه که مریم سلام الله علیها به دلیل داشتن روح قدسیه صاحب کرامت بود که ازجمله کراماتی که خداوند برای حضرت مریم(س) نقل می کند، برخورداری روزانه او از رزق و روزی الهی بوده است. حضرت زکریا(ع) هرگاه به محل و محراب عبادت حضرت مریم(س) وارد می شد، با رزق و روزی های شگفت انگیزی مواجه می شد. مثلا در غیر فصل انگور، در نزد ایشان انگور تازه می یافت:(آل عمران، آیات ۳۶ و ۳۷؛ جامع البیان، ج ۳، جزء ۳، ص ۲۴۴»
از مناجات فاطمه بنت اسد سلام الله علیها می توان به این حقیقت رسید که وی مریم ثانی بود که روحیه قد سیه اش موجب چنین کرامت بی نظیر شد چراکه درگزارش امده است درحالی که درد زایمان داشت کنار کعبه آمد واینگونه مناجات کرد :
رَبِّ اِنّی مُؤمَنِةٌ بِکَ و بما جاءَ مِن عِندِکَ مِن رُسُل و کُتُب و اَنّی مُصَدِّقَةٌ بِکَلامِ جدیّ اِبْراهیم الخَلیل و انَّه بنی البیت العتیق؛ فَبِحقِ الذَّی بنی هذا البَیْتِ و بِحَقَ الْمُولوُدِ الذَّی فی بَطْنی لما یسرت علی ولادتی: بحار، ج۳۵، ص۸،ح ۱۱»:
پروردگارا! من به تو و پیامبران و کتابهای آسمانی تو، ایمان آورده ام و سخن جدم ابراهیم را پذیرفته ام و بی تردید خانه تو با دستان او ساخته شده است. خداوندا! به حق آن کسی که این خانه را بنا کرد و به حق جنینی که در رحم دارم، این ولادت و وضع حمل را، برای من آسان گردان» ؛ ازهمین روست فاطمه بنت اسد هنگام خروج ازکعبه خطاب به کسانی چند روز درانتظار خروجش بودند گفت:
«اِنّی فُضِّلْتُ عَلی مَنْ تَقَدَّمَنی مِنَ النِّساءِ لاَِنَّ آسِیَةَ بِنْتَ مُزاحِمٍ عَبَدَتِ اللّه َ عَزَّوَجَلَّ سِرّا فِی مَوْضِعٍ لایُحِبُّ اَنْ یَعْبُدَاللّه َ فِیهِ اِلاّ اضْطِرارا، وَاِنَّ مَرْیَمَ بِنْتَ عِمْران هَزَّتِ النَّخْلَةَ الْیابِسَةَ بِیَدِها حَتّی اَکَلَتْ مِنْها رُطَبا جَنیّا، وَاِنّی دَخَلْتُ بَیْتَ اللّه ِ الْحَرامَ فَاَکَلْتُ مِنْ ثِمارِ اَلجَنَّةِوَاَوْراقِها[ارزاقها:]؛
بحارالانوار، ج۳۵، ص۸» به راستی من بر زنهای پیش از خود برتری یافتم؛ زیرا آسیة دختر مزاحم (همسر فرعون) خدا را پنهانی در جایی عباد تش تکان داد تا رطب تازه ای از آن بخورد، ولی من داخل خانه خدا شدم و از میوه های بهشتی و ورقها (یا روزیها)ی آن استفاده بردم»
فلسفه دوم:
ولادت علی علیه السلام در درون خانه خدا رمز و رازش این است که بدانیم قلب خانه خدا و توحید را ولایت و امامت علی تشکیل می دهد. در منابع روایی اِشاراتی به این مطلب شده است، از جمله:
۱. در ذیل جملاتی که فاطمه بنت اسد در لحظه خروج از خانه خدا شنید، می خوانیم: «فَطُوبی لِمَنْ اَطاعَهُ وویلٌ لِمَنْ اَبغَضَه وَعَصاهُ؛بحار، ج۳۵، ص۸،ح ۱۱ ) پس خوش به حال کسی که او را دوست بدارد و اطاعتش کند و وای بر کسی که او را دشمن بدارد و نافرمانی کند.»
۲. در دعوت نامه ابوطالب از مردم برای ولیمه حضرت علی علیه السلام می خوانیم: «وَقالَ هَلُمُّوا وَطَوِّفُوا بالبَیْتِ سَبْعا وَادْخُلُوا وَسَلِّموا عَلی عَلی و همان، ص۱۸؛ ذیل حدیث ۱» گفت: مردم! بیایید و هفت بار دور خانه طواف کنید، [آن گاه] داخل [خانه من] شوید و بر فرزندم علی سلام کنید.»
۳. امام باقر علیه السلام فرمود: «اِنَّما اُمِرَ النّاسُ اَنْ یَأْتُوا هذِهِ الاَحْجارَ فَیَتَطَوّفُوا بِها، ثَمَّ یَأْتُونَنا فَیُخْبِروُنا بِوِلایَتِهِمْ وَیَعْرِضُوا عَلَیْنا نُصْرَتَهُمْ: عیون اخبار الرضا، ج۲، ص۲۶۲، حدیث ۲۹ و ۳۰) همانا به مردم دستور داده شده است که بیایند و این سنگها (کنایه از کعبه) را طواف کنند. سپس نزد ما (امامان) آیند و خبر ولایتشان را [نسبت به ما] اظهار نمایند، و یاری شان را نسبت به ما عرضه دارند».
فلسفه سوم:
راز و سرّ تولد حضرت أمیرالمومنین علیه السلام در کعبه شاید از این جهت باشد تا مسلمین که پنج بار به هنگام نماز توجه به کعبه می نمایند، توجه به امام علی علیه السلام نمایند که مظهر و تجلی اسماء الحسنای الهی است و توجه به ان اسوه قراردادن مسلک و رفتار در زندگی فردی و اجتماعی است.
فلسفه چهارم:
راز و سر دیگر تولد امام علی علیه السلام در داخل کعبه ازاین جهت بود که سند آشکار برحقانیت وفصلیت وی باشد که هیچ یک از اصحاب رسول الله صلی الله علیه وآله ازآن برخوردار نمی باشند از همین روست که:« آلوسی ازعلماء اهل سنت بعد از نقل جریان تولد حضرت در کعبه تعبیر لطیفی دارد که عین عبارت او آورده می‌شود که گفته است: «سبحان من یضع الاشیاء فی مواضعها و هو احکم الحاکمین». یعنی منزه است خداوندی که هر چیزی را در جایگاهش قرار می‌دهد و او بالاترین حکم کنندگان است.:شرح قصیده عبدالباقی افندی، ص۱» .
و همچنین شیخ صدوق نیز در این باره گفته است: این که حضرت امیر ـ علیه‌السّلام ـ در کعبه به دنیا آمده، بزرگداشتی بود از جانب خدای متعال و اکرامی بود که نسبت به مقام شامخ و با عظمتش عنایت فرمود. (الارشاد، باب۱، ص۲، ترجمه سیدهاشم محلاتی»
نتیجه آنکه راز ولادت امیرمؤمنان علیه السلام در درون خانه کعبه این است که مردم در حال نماز رو به کعبه باشند و صورت دل را به سوی امامت امامان معصوم و در رأس آنها أمیرمؤمنان داشته باشند و هرگز از یاد نبرند.
بخش پنجم: «ویژگی‌هایی تولد استثنایی امام علی علیه السلام»
در پایان تحلیل مولود کعبه امام علی علیه السلام باید به این نکته توجه داشت که انسانها ازنظر تولد به چند دسته تقسیم می شوند:
برخی تولدشان همانند مرگشان نفرت انگیز است. همانند حجاج بن یوسف ثقفی که وقتی متولد شد از هیچ پستانی شیر نخورد؛ ولی هنگامی که جامی از خون را آوردند، خورد و همه حدس زدند چه خون آشامی خواهد بود. روزی هم که مُرد درحالی بود که هشتاد هزار نفر انسان بیگناه، از زن و مرد در زندان وی محبوس بودند که سی هزار نفر از زنان و مردان، لخت مادر زاد در کنارهم زندانی بودند و همچون عبیدالله بن زیاد که روز تولدش مادرش اشک می ریخت که او پدرش چه کسی است و روز مرگش به مراتب کثیف تر از تولدش بوده است و همه خوشحال بودند جلادی به درک واصل شد.
دسته دیگر هرچند تولدشان عادی است، ولی مرگشان افتخارآفرین است همه ذهن ها و فکرها را متوجه ماندگاریشان می کنند؛ همچون شهیدان والامقام؛ ولی امام علی علیه السلام تولد و مرگش هردو استثنایی، تماشایی و موجب فخر عالم هستی است؛ چراکه درتولد امام علیه السلام ویژگی های خاص واستثنایی وجود دارد که تأمل در هر یک ازاین ویژگی ها ما را نه تنها به جایگاه ملکوتی و قدسی آن حضرت گره می زند؛ بلکه سرمست از عشق می کند که پیرو چنین امام و پیشواییم:
ویژگی اول:
هرچند مریم و فاطمه بنت اسد هردو صاحب فضلیت اند ولی بین تولد مسیح بن مریم و امام علی فرزند فاطمه بنت اسد تفاوت وجود دارد؛ چراکه امام علی علیه السلام در پاسخ (صعصعه) در بیان فضلیت خود فرمودند:
وقتی مریم درد زایمان گرفت ندا اسمانی به او شد:(اخرجی عن البیت فان هذه بیت العباده لا بیت الولاده) وعیسی در بیابان خشکیده متولد شد؛ ولی اما مادرم وقتی درد زایمان گرفت کعبه گشوده شد ومن داخل کعبه متولد شدم : علل الشرایع ص .۵۶»
ویژگی دوم:
راز و سرّ برخورداری فاطمه بنت اسد از چنین کرامت بی نظیر در این است در شرایطی که همه مردم جزیرة العرب، از دین حنیف ابراهیمی فاصله گرفته بودند و آلوده به شرک وبت پرستی شده بودند، فاطمه بنت اسد نه تنها فاصله نگرفت؛ بلکه در اوج عرفان و توسل باقی ماند به گونه ای که صاحب چنین کرامتی شد. ازهمین رو هنگام درد زایمان درکنار کعبه این گونه مناجات و توسل پیداکرد و رکن یمانی به رویش باز شد:
(رب انی مومنه بک بما جا من عندک من رسل و بحق المولود الذی فی بطنی لما یسرت علی و لادتی： کشف الغمه ج۱ص۹۰) وامام از رحم چنین مادر عارفه ای متولد شد.
ویژگی سوم:
آنگاه که مریم در بیابان خشک و سوزان قرار گرفت و نیاز به غذا پیدا کرد حق تعالی از زیر قدمش جاری کرد و به او گفته شد درخت خرما را تکان دهد و از رطب تازه اش بخورد:
(قدجعلک تحتک سریا وهزی الیک بجذع النخله تساقط علیک رطبا فکلی واشربی ：مریم ایه۲۴-۲۵) ولی فاطمه بنت اسد سه روز داخل کعبه ماندند و از مائده اسمانی که نیاز به دفع ندارد استفاده کردند (علل الشرایع، ص ۵۶»
ویژگی چهارم:
چون تولدش در (بیت الله ) بود نامش را نیز از نام خودش مشتق کرد و او را (علی ) نامید؛ چراکه مادرش می گوید: هنگامی که خواستم از کعبه بیرون بیایم هاتفی صدایم کرد و گفت:
(یا فاطمه سمیه علیا والله العلی الاعلی یقول：انی شققت اسمه من اسمی وادبته بادبی ووفقته علی غامض علمی：کشف الغمه، ج ا، ص۹۰»
ویژگی پنجم:
نکته زیبایی که در پایان این مطلب بر این تولد تماشایی باید افزود این است نه تنها داستان تولد حضرت درمنابع کهن اهل سنت چون مستدرک حاکم نیشابوری ج۳ص۴۸۳ و مروج الذهب مسعودی ج۲ص ۳۴۹ آمده است؛ بلکه همانگونه که در بخش سوم آمده، مهم این است آلوسی و حاکم نیشابوری و مسعودی از مورخین و محدثین اهل سنت معتقدند: خبر ولادت امام علیه السلام از متواتر است.
