باتوجه به برگزاری همایش بین المللی قره باغ از سوی حوزه های علمیه کشور، سرویس بین الملل خبرگزاری حوزه با حجت الاسلام والمسلمین سید مفید حسینی کوهساری رئیس مرکز ارتباطات و بین الملل حوزه های علمیه در این باره گفت و گو کرده است که متن آن تقدیم خوانندگان ارجمند می شود:
حوزه: با تشکر از فرصتی که در اختیار خبرگزاری حوزه قرار دادید، در ابتدا مقدمه‌ای هرچند کوتاه در باره این که چرا بحران قره باغ پیش آمد و قره‌باغ سابقه‌اش چه بوده به صورت مختصر برای مخاطبین بفرمایید.
همان طور که مستحضر هستید مسأله قره‌باغ یکی از مسأله‌های دامنه‌دار چالشی دنیا اسلام هست که سابقه ان به حوادث پس از جنگ جهانی اول و دوم بر می گردد . از همان ابتدای استقلال‌یابی و هویت‌یابی کشور آذربایجان و ارمنستان این موضوع مطرح بوده و به علت حضور ارامنه در منطقه قره‌باغ که در داخل خاک آذربایجان واقع بود درگیری هایی وجود داشت . و یک چنین وضعیتی در خیلی از کشورهای دیگر دنیای اسلام هم وجود داشت که در یک منطقه جغرافیایی که به رسمیت سازمان ملل و نهادهای بین‌المللی شناخته شده بود یک قومیت خاص یا یک طایفه خاص به شکل اقلیت وجود داشتند که بعضا به یک ادعاهای جدایی طلبانه هم کشیده شده است.
در خصوص این منطقه قره‌باغ با توجه به حمایت‌هایی که از این منطقه صورت گرفته بود اجمالاً یک خودمختاری به رسمیت شناخته شده بود و یک خودمختاری به آن منطقه داده شده بود ولی خودمختاری به این معنا که اینها هویت آذربایجانی خودشان را حفظ کرده بودند در عین حال یک حقوقی هم به اینها داده شده بود، یک ساختار مجلسی برای خودشان داشتند و در بعضی از مسائل منطقه تصمیمات را خودشان می‌گرفتند. این ادامه داشت تا بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۸۸ که این زمزمه‌ها خیلی جدی‌تر شکل گرفت و یک درگیری‌های نسبتاً خونینی و جنگ‌هایی میان ارامنه این منطقه و دولت آذربایجان شکل گرفت.
در آن دوران به خاطر برخی مسایل و دخالت های بین المللی و نیز وجود بعضی مشکلات سیاسی که در درون حاکمیت آذربایجان وجود داشت و ضعف سیاسی و ضعف نظامی که وجود داشت باعث شده بود که طرف ارامنه قره‌باغ به پیروزی هایی دست یابند و حتی مناطق جدیدی را اشغال کنند و نهایتا یک آتش‌بسی با پادرمیانی روسیه و برخی کشورهای غربی در آن جا شکل می‌گیرد.
ولی از سی سال قبل تا الان در این منطقه این درگیری‌های هر از چند گاهی را شاهد هست. قبل از این هم درگیری‌های پراکنده بود ولی تقریباً این دو سه دهه اخیر هر از چندگاهی درگیری‌ها وجود داشته و در این دوره اخیر هم در این چند ماه اخیر دوباره دولت آذربایجان با حمایت برخی از کشورهای دیگر یک حمله‌ای را ترتیب می‌دهد و یک جنگی مجدد آغاز می‌شود و در این جنگ تقریباً بخش زیادی فراتر از قره‌باغ، یک سری شهرهای دیگر آذری هم که به اشغال آن طرف اشغالگر درآمده بود و این شهرهای آذری که به اشغال درآمده بود آزاد شد. ولی منطقه قره‌باغ دوباره طی یک توافقی که به وجود آمد دوباره یک حالت آتش‌بسی اتفاق افتاد. در این فضا مقام معظم رهبری آن بیانات تاریخی خودشان را در روز هفدهم ربیع بیان می‌کنند. اگرچه کلیت فرمایش مقام معظم رهبری مساله جدیدی نبود و ایشان قبل از این هم حتی قریب سی سال قبل در دیداری که با مردم تبریز داشتند ایشان آن جا هم بیان فرموده بودند که قره‌باغ پاره تن اسلام است. در دیدارهای متعددی که در کنفرانس وحدت اسلامی با حضور علمای اسلامی شکل گرفته بود ایشان بیان فرموده بودند که علمای اسلام نسبت به مسأله قره‌باغ به عنوان یک بخشی از دنیای اسلام باید حساسیت داشته باشند حتی پیشنهاداتی را هم مطرح کرده بودند مبنی بر این که با محوریت سازمان کنفرانس اسلامی این موضوع پیگیری بشود. لذا هم مطالبه از سازمان کنفرانس اسلامی و هم مطالبه از علمای دنیای اسلام صورت گرفته بود و مطرح شده بود از طرف ایشان ولی در این مقطع دوباره یک فصل الخطابی شد برای هم رویکردها و تعاملات بین‌المللی ما و منطقه‌ای ما و هم چنین میان ما و آذربایجان. چون موضوع آذربایجان یک ابعاد بین‌المللی دارد یک ابعاد مربوط به دنیای اسلام دارد و یک ابعاد خاص منطقه‌ای به عنوان ما و همسایگان ما به عنوان آذربایجان ارمنستان دارد. 
موضع‌گیری مقام معظم رهبری به عنوان رهبر انقلاب و عالی‌ترین مقام سیاسی و دینی و مرجعیتی تصمیم‌گیر در کشور خیلی موضوعیت داشت، ایشان مجدد این موضوع را مطرح فرمودند و به چند محور مهم اشاره کردند که حالا در ادامه اگر لازم باشد به آن گفتمان خواهیم پرداخت ولی اهمیت این فرمایشات در دوره‌ای بود که مجدد این بحث قره‌باغ مطرح شده بود و در این دوره مسلمانان و شیعیان آذربایجان یک موفقیت خوبی را به دست آورده بودند اگرچه مسأله نهایی نشده بود و بعضی هم نظرشان همین بود که حالا همین قدر که یک بخشی از شهرهای آذری آزاد شده لذا این موضوع تمام شده تلقی شود و به همین مقدار بسنده گرد که در گفتمان مقام معظم رهبری یک راهبردی برای آینده مسأله قره‌باغ و فراتر از مسأله قره‌باغ یک راهبردی برای آینده منطقه ترسیم شد.
حوزه: موضع رسمی حوزه‌های علمیه و مرجعیت شیعه در این زمینه چیست؟
مسأله قره‌باغ یک سری ابعادی دارد که برمی‌گردد به روابط تاریخی فی مابین ما و این منطقه. آذربایجان یک کشور مسلمان، کشوری شیعی که پیروان مکتب اهل‌بیت در آن جا اکثریت دارند و علقه تاریخی و فرهنگی و زبانی گسترده‌ای میان دو کشور وجود دارد. فراتر از این، از منظر خاص حوزه‌های علمیه هم منطقه آذربایجان و به ویژه آن بخش‌های مربوط به لنکران، بادکوبه و خود قره‌باغ، اینها از مهدهای حوزه‌های علمیه بوده و علمای بزرگی از آن منطقه برخاستند، حتی مراجعی در سطح قله‌های حوزه‌های علمیه از مناطق برخاسته بودند. لذا مهد حوزه‌های علمیه و مهد شیعه بوده و طبیعی است که ارتباطات گسترده تاریخی میان حوزه‌های علمیه از قدیم با این منطقه وجود داشته و در این موضوع درگیری‌های اخیر حوزه‌های علمیه رسماً هم در سطح مراجع چند نفر از بزرگان مراجع ما هم حضرات آیات مکارم شیرازی، نوری همدانی، علوی گرگانی و سبحانی بیان موضع فرموده بودند.
حوزه: از نجف هم موضع گیری هایی رسید.
بله. از علما و بزرگان مراجع نجف هم همین طور پیام‌هایی رسیده بود مبنی بر این که این منطقه جزء دنیای اسلام هست و کسانی که در این راه و در راه دفاع از قره‌باغ کشته بشوند اینها شهید به حساب می‌آیند. اساساً چه مبتنی بر قوانین بین‌المللی، چه مبتنی بر آموزه‌های اسلامی و آموزه‌های قرآنی، دفاع از قره باغ و حمایت از اینها جزء اصول مسلّم اسلامی ما است و حوزه‌های علمیه هم از همین منظر، هم در سطح بزرگان مراجع و به شکل خاص مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه و مدیریت محترم‌شان حضرت آیت‌الله اعرافی بیانیه خیلی خوبی را دادند و این بیانیه‌ها چه در سطح مراجع و چه بیانیه آیت‌الله اعرافی با استقبال گسترده‌ای در آذربایجان مواجه شد.
به یک معنا مطالبه مردم آذربایجان و بلکه همه دنیای اسلام و ملت ایران به خصوص اذری زبانان عزیز کشورمان هم بود، مطالبه به حقی هم بود که بالاخره در این قضیه مسلمانان و شیعیان آذربایجان مظلوم واقع شده بودند و توقع داشتند که حوزه‌های علمیه و علما از اینها حمایت کنند و در همین راستا هم حمایت‌های خیلی خوبی صورت گرفت همان طور که در طول تاریخ حوزه های علمیه و علما در کنار مردم اذربایجان بودند . شکر خدا با اتحاد و هم دلی موضع‌گیری منسجمی میان مراجع معظم تقلید قم و نجف مواجه شدیم و به شکل خاص مقام معظم رهبری هم با ان پیام حکیمانه و جامع گفتمان جدیدی را در مناسبات بین المللی نظام تبیین فرمودند که همه ان پیام‌ها حکایت از این می‌کرد که در قضیه قره‌باغ باید حمایت کرد، باید دفاع کرد و باید پیگیری کرد تا این بخش به دنیای اسلام برگردد.
حوزه: خود همایش را چه محورهایی دارد، چه افرادی سخنرانی می کنند؟
هدف اصلی همایش تبیین گفتمان مقام معظم رهبری در این زمینه است. گفتمان مقام معظم رهبری مشتمل بر چند اصل هست، اصل اول این است که مبتنی بر قوانین بین‌المللی هم باید قره‌باغ برگردد به آذربایجان، و اساساً همه کشورها باید به مرزهای بین‌المللی و قوانین بین‌المللی باید پایبند باشند.
نکته دوم و عنصر دوم گفتمان مقام معظم رهبری انتصاب قره‌باغ به دنیای اسلام بود، این که این پاره‌ای از دنیای اسلام و خاک جهان اسلام هست و لذا یک مسؤولیت اسلامی فراتر از مرزهای جغرافیایی و فراتر از تقسیم‌بندی‌های درون اسلام که حالا درون اسلام بخشی شیعیان هستند، بخشی اهل‌سنت هستند، از نظر فرقه‌ای حالا فرقه‌های مختلف وجود دارد درون اسلام، اما این که یک بخشی از پازل و یک بخشی از دنیای اسلام هست و مسؤولیت‌های اسلامی ما فراتر از قوانین بین‌المللی به ما این الزام را می‌کند که از قضیه قره‌باغ باید دفاع کنیم.
و نکته سوم که حالا فرع نکته دوم هست، بعد از این که قره‌باغ پاره‌ای از دنیای اسلام هست، لذا همه قره‌باغ باید به دنیای اسلام برگردد، این گفتمانی است که مقام معظم رهبری تصریح کردند و لذا لزوم بازگشت همه قره‌باغ به آذربایجان هم طبق قوانین بین‌المللی، هم طبق قوانین و چهارچوب‌ها و اصول اسلامی این اتفاق باید بیفتد.
عنصر حفظ حقوق ارامنه و پرهیز از درگیری های دینی از دیگر عناصر گفتمان رهبری معظم بود. این که در این اتفاق و در این بازگشت، سیاست و رویکرد ما این هست که تا آن جایی که امکان دارد این به یک درگیری‌های جدی کشیده نشود و به یک تهدید منطقه‌ای و تهدید بین‌المللی تبدیل نشود و لذا تا آن جایی که امکان دارد از راه‌ها دیپلماسی و از راه‌ها همکاری‌های بین‌المللی بشود این اتفاق رقم بخورد و ما با یک تهدید بین‌المللی مواجه نشویم.
عنصر بعدی که در گفتمان مقام معظم رهبری بود که در این قضیه نباید به یک شکل خاص پای جریان‌های صهیونیستی و جریان‌های تکفیری در منطقه نباید باز بشود. اگر اختلافی هست، اگر جنگی هست، اگر درگیری هست این درگیری نباید یک محمل و یک مجالی بشود که گروه‌های تکفیری و جریان‌های صهیونیستی بخواهند در منطقه حضور پیدا بکنند و حضورشان را تقویت بکنند. ایشان خیلی تصریح کردند که هر گونه تحرک جریان‌های تکفیری و جریان‌های دشمن دنیای اسلام را به شکل خاص دشمن ایران با یک پاسخ بسیار کوبنده و محکم از طرف جمهوری اسلامی همراه خواهد بود و با این پاسخ مواجه خواهد شد لذا دستورات لازم هم به مجموعه‌های نظامی و امنیتی کشور داده شد.
حوزه : همایش کی برگزار می شود؟
این همایش قرار است ان شاء الله روز دوشنبه برگزار بشود. در این همایش به خاطر این که تبیین گفتمان مقام معظم رهبری هست طبیعی است که همه ابعاد و آن ارکان اصلی نظام در این همایش مشارکت دارند. مسئولانی هم از وزارت امورخارجه، مسئولانی از مجلس و مسؤولان مرتبط با مباحث امنیتی مجلس و همین طور از قوه قضائیه حضور خواهند داشت، از مقام‌های نظامی و امنیتی هم در این برنامه حضور خواهند داشت. طبعاً نهادهای فرهنگی بین‌المللی ما در خارج از کشور در این همایش حضور جدی خواهند داشت و مهمانانی هم از خارج از کشور در این همایش ان شاء الله حضور خواهند داشت. برنامه به خاطر شرایط کرونایی مهمانان حضوری آن در حداقل تدبیر شده و با هماهنگی که با ستاد کرونا انجام شده و هم چنین با حضور تیم‌های پزشکی و ملاحظات آن آیین‌نامه‌ها و پروتکل‌های لازم تعداد مهمانان کم تدبیر شده ولی به شکل مجازی مهمان و شرکت کنندگان فراوانی خواهد داشت. در چندین شبکه تلویزیونی به شکل پخش مستقیم این برنامه پوشش داده خواهد شد در شبکه‌های برون مرزی، غیر از این هم در شبکه‌های اجتماعی هم به شکل زنده و لایو این برنامه پخش خواهد شد. طبعاً فراتر از پخش مستقیم این برنامه در حالا شبکه‌های رادیو و تلویزیونی و شبکه‌های اجتماعی، بعد از این هم برنامه‌هایی برای پوشش جدی رسانه‌ای این برنامه تدارک دیده خواهد شد.
حوزه: برگزار کننده کدام نهاد است؟
برگزار کننده حوزه‌های علمیه است، محور این برنامه حوزه‌های علمیه است، ریاست این همایش آیت‌الله اعرافی هستند و طبعاً نهادهای مختلف بین‌المللی چه داخل کشور و برخی از مجموعه‌های خارج از کشور هم به شکل مشارکت کننده این برنامه را حمایت خواهند کرد.
حوزه: توضیح مختصری هم بدهید درباره وضعیت حوزه‌های علمیه در منطقه آذربایجان.
حوزه‌های علمیه به شکل تاریخی در آذربایجان حضور داشتند. طبعاً فعالیت حوزه‌های علمیه در خلال سال‌های تسلط تفکر کمونیستی کمرنگ شده بود و تعداد زیادی از علمای آن منطقه در آن دوران به کشورهای دیگر مهاجرت کرده بودند؛ سلطه ۷۰ ساله کمونیسم بر این منطقه، هیچگاه از ارادت مردم شریف، آزاد و مخلص این منطقه به اسلام و پیامبر اعظم(صلی الله علیه و آله و سلم) و خاندان پاک آن حضرت(علیهم السلام) نکاسته بود. همیشه این ارتباطات وثیق میان مردم منطقه با علما و بزرگان برقرار بوده. طبعاً بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و شکستن هیمنه دستگاه کمونیستی، حوزه‌های علمیه دوباره آن جا یک رونق خوبی پیدا کردند. تعدادی از طلبه‌های حوزه‌های علمیه به قم آمدند و در ایران آموزش دیدند، تعدادی از طلبه‌ها به کشور عراق رفتند. در خود آذربایجان این فعالیت‌های دینی و فعالیت‌های علمی اسلامی یک رونق مجددی گرفت و امروزه ما شاهد یک طراز قابل قبولی از فضلای آذربایجانی هستیم که اینها در عرصه‌های مختلف فقهی، عرصه‌های علوم اسلامی و حتی تعدادی از اینها در عرصه‌های جدید علوم اسلامی و حتی اسلامی‌سازی علوم فعال شدند و امید این می‌رود که در آینده ان شاء الله حوزه‌های آذربایجان و همین طلاب و فضلا بتوانند به همان گذشته تاریخی خودشان و بلکه قوی‌تر از گذشته بتوانند به سطوح بالای علمی و مرجعیتی بتوانند دست پیدا بکنند.
نظر شما