به گزارش خبرگزاری حوزه، عبدالرضا سبحانی، عضو هیأت علمی گروه مدیریت فرهنگی و رسانه دانشگاه آزاد اسلامی به بهانه برگزاری اولین نمایشگاه دستاوردهای علمی واحدهای آموزشی تخصّصی حوزوی در قالب مطلبی آورده است:
اولین نمایشگاه دستاوردهای علمی واحدهای آموزشی تخصصی حوزوی که از اول آبان در مسجد مقدس جمکران قم برگزار شد، در حقیقت کارنامه علمی حوزه های علمیه از پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون است.
حوزه ها که تا پیروزی انقلاب بر سبک و سیاق سنتی و نسبتاً ثابت اداره می‌شدند، در این نمایشگاه با تحول و نوآوری در روش‌های آموزش و پژوهش ظاهر شدند.
مراکز متعدد و متنوع آموزشی و پژوهشیِ تخصصی و متفاوت با مدارس علمیه سنتی، انتشار مجلات علمی ادواری در موضوع های مختلف، تألیف دایرة المعارف ها و موسوعه ها ، شکل گیری مؤسسات مختلف پژوهشی تخصصی مانند قرآن، حدیث، کلام، فلسفه، تبلیغ و در موضوعهای جدیدتری مانند سبک زندگی، فناوری اطلاعات و ارتباطات حکایت از تحولی بنیادی در روش‌های آموزشی و پژوهشی حوزه دارند.
غرفه مرکز مطالعات راهبردی حوزه و روحانیت وابسته به مرکز مدیریت حوزه علمیه با پژوهش ها و گزارش هایی از آینده، نقد کاستی های حوزه و مدلسازی برای برون‌رفت از آنها، از بخش‌های قابل توجه نمایشگاه بود.
روی میز این غرفه علاوه بر کتب و جزوات مختلف در باره شئون مختلف علمای دین، کتاب "نظام واره مسائل و آسیب های حوزه و روحانیت" نشان می داد که آسیب شناسی نهاد روحانیت نیز دغدغه پژوهشگران حوزوی است.
هرچند این مرکز دو سه سالی بیشتر از عمرش نمی گذرد و سوالات زیادی را برای پژوهش و و پاسخ گویی در نوبت دارد اما تاسیس چنین مرکزی در حوزه برای بالابردن کارایی و بهبود آینده امید بخش است.
در همه غرفه ها کتب و مجلات فراوان از مباحث نظری فقهی و اصولی و کلامی و فلسفی دیده می شد که بعضاً تکراری بودند و می شد این توان و امکانات را صرف مسائل غیر تکراری و لازم و مغفول دیگری کرد.
جای خالی مطالعات میدانی، پیمایشی و مستند سازی روایت جریان جاری حوزه و جامعه در این نمایشگاه به خوبی محسوس بود.
تقریباً هیچ غرفه ای که متکفل پژوهش در مباحث مربوط به روشنگری مسائل روانی و اجتماعی جامعه و نسبت آن با حوزه باشد دیده نمی شد. پیش فرض این شرایط می تواند اندیشه بسندگی به مباحث نظری و احساس بی نیازی از مطالعات عملی و میدانی باشد؛ در حالی که برای ارتقاء سطح خدمت حوزه و تأثیر گذاری بر مخاطبان چنین پژوهش هایی اجتناب ناپذیر است.
به عنوان نمونه موضوع مسجد به عنوان یکی از مهمترین آوردگاه های اجتماعی حوزه و محلی که دانش آموختگان حوزه ها در آن انجام وظیفه می کنند در هیچ غرفه ای مورد توجه نبود.
اشتباه نشود منظور پژوهش در مبانی نظری مسجد در آیات قرآن و روایات نیست که هم لازم است و هم فراوان درباره آن کتاب و مقاله نوشته شده؛ منظور مطالبی از قبیل مستندسازی تجربه های ائمه جماعت مساجد، موفقیت ها و ناکامی ها در مدیریت مساجد، تحلیل محتوای منابر و سخنرانی های مذهبی، تجربه های جذب مردم به مسجد و امثال این موضوع ها که مستلزم مطالعات کمی و کیفی در جامعه هدف است دیده نمی شد. نیازسنجی مسائل دینی برای قشرهای خاص مانند کودکان و نوجوانان، زنان، کسبه و کارمندان و معلمان و دیگر اقشار جامعه هنوز مورد توجه قرار نگرفته است.
در غرفه موسسه تربیت مدرس علوم حوزوی به اقتضای عنوان آن از مسؤول غرفه درخواست کتاب‌های روش تدریس کردم که انتظار می رفت با پیشینه بیش از هزار سال تجربه نسبتاً موفق و منحصر به فرد در یاددهی و یادگیری، کتب و مقالاتی که گویای تجربه های مدل سازی شده حوزه باشد ارائه شود اما فقط یک کتاب معمولی برگرفته از ترجمه‌های عمومی موجود در دانشکده های علوم تربیتی را نشان داد که به تجربه های تدریس در حوزه های علمیه ربطی نداشت!
تقریبا هیچ مطالعه پیمایشی از نیازهای دینی مردم، تجربه ها و بایسته های مواجهه روحانی یا کسبه و اهالی یک محله یا یک سازمان اداری دیده نمی شد! مستندات، تجربه ها و خاطرات طلّابی که در ایام تبلیغ به اقصی نقاط کشور سفر می کنند وجود نداشت. روایتی از تجربه های زیسته طلّابی که از شهرهای مختلف ایران و کشورهای مختلف جهان در حوزه های علمیه جمع شده بودند دیده نمی شد. انجام چنین پژوهش ها و روایت هایی اگر به رسمیت شناخته نشود مسائل حوزه و جامعه فهمیده نمی شود و اگر فهمیده نشوند حل آنها دشوار است.
مطالعات پیمایشی طولی و عرضی از اثرپذیری اقشار مختلف جامعه در مواجهه با نهاد روحانیت،
تحقیق درباره توانایی تأثیر گذاری دانش آموختگان حوزه بر اقشاری که روحانیت حضور پررنگ تری دارند و از بیت المال برای آنها هزینه می شود مانند دانشجویان و اساتید در مواجهه با دفاتر نهاد رهبری، نظامیان و سربازان وظیفه در مواجهه با عقیدتی سیاسی از جمله موضوع های عاجل و آجل پژوهشی در حوزه هاست.
مستند سازی تجربه‌های دانش‌آموختگان حوزه ها در در مدارس و دانشگاهها، در عقیدتی سیاسی مراکز نظامی، در قوه قضائیه و در محراب های جمعه و جماعت و در وعظ و تبلیغ می تواند نارسائی ها و نیازهای به هنگام جامعه را نمایش دهد.
پژوهش های مربوط به نحوه مواجهه با کودکان و نوجوانان و مکانیزم های اقناع و جذب آنها که امید بخش ترین سرمایه های آینده اند در این نمایشگاه جایی نداشت و این در حالی است که همواره مهمترین میدان رقابت فرهنگی در دنیا کودکان و نوجوانان بوده اند.
پاسخ چنین سؤالاتی را باید در زیر پوست جامعه و به روش میدانی جست و جو کرد نه در کتابها و مقالات مکتوب! با افزودن چنین پژوهش هایی به جریان علمی پژوهشی حوزه ها، معنا بخشی به مطالعات نظری نیز تسهیل می شود.
در عین حال برگزاری این نمایشگاه فرصتی برای دیده شدن پژوهش های حوزوی در جامعه علمی و اندیشه ورزی در شکاف ها و خلأها را فراهم نمود. سعی بانیان و برگزارکنندگان نزد حضرت حق مأجور و مشکور خواهد بود ان شاءالله.
