دکتر نرگس موحدی، استاد حوزه و دانشگاه به مناسبت هفته پژوهش در گفت وگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه،اظهارکرد: پژوهش همزاد تدریس و تحصیل در حوزه‌های علمیه سابقه‌ای بیش از هزار سال دارد. گستره وسیع مطالعات دینی مجال فراوانی برای مفسران، فقیهان، متکلمان و فیلسوفان بزرگ شیعه و اهل سنت به میان آورده است تا در کنار تدریس به پژوهش بپردازند.
نویسنده کتاب «بهشت درون» افزود: امر پژوهش در دوره‌های مختلف تاریخ دارای فراز و فرودهایی بوده است. امروزه نیز پژوهش و پژوهشگری در حوزه دین با چالش‌های جدی روبرو است. آسیب‌های مربوط به حوزه پژوهش را می‌توان به سه ضلع «پژوهشگر، مراکز پژوهشی و مهارت پژوهش» تقسیم کرد. آسیب‌های بسیار متعددی، از زوایای مختلف متوجه هر یک از این اضلاع است؛ اما اکنون از میان این سه حیطه، تنها به آسیب‌شناسی مهارت پژوهش طلاب می‌پردازیم.
خانم موحدی ادامه داد: نگارش مقاله‌های پژوهشی افزون بر دانش و تخصص، نیازمند آشنایی با اصول و فنون و چارچوب‌های نگارش علمی است. پژوهشگر باید بداند مقاله‌های پژوهشی چه تمایز ساختاری با مقاله‌های ترویجی، اطلاع‌رسانی و آموزشی دارند و در تدوین مقاله‌های پژوهشی چه اصولی باید رعایت شود. پژوهش یک امر فرایند محور است و کسی که تصور فرایند محور و مسئله محور از پژوهش دارد، بسیار موفق‌تر از کسانی است که پژوهش را موضوع محور تلقی می‌کنند.
این پژوهشگر و محقق فلسفه اظهارکرد: پژوهش یک فرآیند سامان‌دار، نظام‌مند و متفاوت از فرآیندهای دیگر؛ مانند تفکر، آموزش و اطلاع‌رسانی است. مهم‌ترین ویژگی این فرایند زایایی، باروری و تولید علم است؛ پژوهش باید منجر به نوآوری شود. صرف گنجاندن مطالب در ساختار مشخص، کفایت نمی‌کند بلکه بنیاد مقاله پژوهشی بسیار رابطه نزدیکی با همبستگی جمله‌های هر پاراگراف و هماهنگی و ارتباط منطقی پاراگراف‌ها با یکدیگر دارد.
استاد حوزه ودانشگاه ادامه داد: طلاب برای دریافت این مهارت‌ها ناگزیر به شرکت در کلاس‌های روش تحقیق و کارگاه‌های مهارت‌آموزی پژوهش هستند؛ اما مسئله و آسیب مهم همین جاست! بسیاری از طلاب با وجود گذراندن دوره‌های مختلف روش تحقیق، تربیت محقق و کارگاه‌های ارتقاء مهارت پژوهش، همچنان در تدوین مقالات علمی پژوهشی و مسئله محور ناتوان هستند.
وی تصریح کرد: سؤال تأمل برانگیز این است که چرا با وجود برگزاری دوره‌های مختلف تربیت پژوهشگر، کلاس‌های روش تحقیق و کارگاه‌های کسب مهارت پژوهش در حوزه‌های علمیه، همچنان طلاب و پژوهشگران بسیار ضعیف عمل می‌کنند و با وجود گذراندن دوره‌های مذکور، تخصص لازم و همسو با مهارت‌های دقیق نگارش حاصل نمی‌شود و در نتیجه جهشی در مقاله‌های پژوهشی و پایان‌نامه‌های سطح ۲ و ۳ دیده نمی‌شود؟
استاد حوزه علمیه خواهران تأکید کرد: با تکیه بر تجربه چندین ساله‌ای که در حوزه پژوهش و مشاوره‌های پژوهشی که داشته‌ام؛ نه تنها طلاب بلکه بسیاری از اساتید روش تحقیق و مربیان کارگاه‌های آموزش مهارت‌های پژوهشی، در مرحله عمل، ناتوان از نگارش مقاله علمی- پژوهشی هستند. نکته قابل توجه این است که این اساتید بزرگوار با اینکه به تمامی مراحل پژوهش -به صورت تئوری- آگاهی کامل دارند؛ اما هیچ مقاله پژوهشی در کارنامه پژوهشی آنان دیده نمی‌شود. به همین سبب با وجود برگزاری دوره‌های متعدد روش تحقیق و شرکت کردن طلاب در این دوره‌ها، طلاب همچنان از تدوین پژوهش‌های نظام‌مند ناتوان هستند.
دکترموحدی اظهارکرد: اگرچه تعداد محدودی از این اساتید، آثار پژوهشی متعددی دارند، یکی از دلایل محقق نشدن اهداف برنامه‌های کلان پژوهشی در حوزه‌های علمیه، «ناتوانی و ضعف اساتید روش تحقیق و اساتید کارگاه‌های مهارت‌آموزی پژوهش» است. بسیاری از این اساتید با وجود این که سال‌ها دوره‌های روش تحقیق را برگزار کرده‌اند؛ اما خود از نگارش مقالات پژوهشی ناتوان‌اند. به همین سبب ایشان به ناچار در کارگاه‌ها و کلاس‌های خود تنها به بیان ساختار معمول مقالات علمی پژوهشی اکتفا می‌کنند و چیزی بیش از این برای ارائه ندارند.
استاد علم فلسفه ادامه داد: بنابراین لازم است برنامه‌ریزان امر پژوهش در حوزه‌های علمیه، پیش از هر چیز در صدد رفع این آسیب برآیند و برای ارتقاء مهارت پژوهشی اساتید روش تحقیق در حوزه‌های علمیه، چاره‌ای بیندیشند و با برگزاری کارگاه‌های متعدد در جهت ارتقاء مهارت عملی آنان، در جهت نگارش پژوهش‌های مسئله محور و ساختارمند گام بردارند؛ زیرا ممکن نیست اساتید روش تحقیق بدون آنکه قدم در میدان پژوهش گزارده و به طور عملی مراحل پژوهش را درک کرده و در این زمینه استخوان خرد کرده باشند، بتوانند به شاگردان خود امری فراتر از تئوری‌های فنون پژوهش بیاموزند.
گفت‌وگو از: اکبرپوست‌چیان
نظر شما