حجت الاسلام محمدصالح مازنی مدیر اداره ترویج و توسعه پژوهش حوزه‌ علمیه به مناسبت هفته احیای امر به معروف و نهی از منکر در گفت و گو با خبرگزاری حوزه، به اهمیت این فریضه پرداخته است  که  متن آن به این شرح است:

اهمیت امر به معروف و نهی از منکر را از دو دیدگاه درون دینی و برون دینی در چه سطحی می بینید؟

اهمیت امربه معروف هم فطری و عقلی است و هم از کتاب و سنت مستفاد می‌شود. هرکسی به خودش مراجعه کند به خوبی‌ها و خیرات علاقه‌مند است. دوست دارد به او خوبی شود. میل دارد عطر و بوی خوبی و نیکویی در اطرافش پراکنده شود. نمی‌خواهد به او دروغ گفته شود. نمی‌خواهد از مال او دزدیده شود. به عِرض و ناموس خویش متعصب است و از آنها صیانت می‌کند. در عین حال فطرت پاک انسانی‌اش- مادامی که پلیدی‌ها بر روی آنها سایه نیانداخته باشد-، او را از تجاوز و تعدی به حقوق دیگران منع می‌کند. پس در فطرت و سرشت انسان میل به خوبی و نیکی و معروف وجود دارد. در عین حال وقتی به قران و حدیث مراجعه می‌کنیم، فراوان توصیه به امر به معروف و نهی از منکر را شاهد هستیم. 

خداوند در قرآن کریم وقتی می‌خواهد از امتش تعریف کند و آنها را به خیرو نیکی متصف نماید، به ملاک امر به معروف اشاره می کند و می‌فرماید: کُنْتُمْ خَیْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَتُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ: شما (مسلمانان حقیقی) نیکوترین امتی هستید که پدیدار گشته‌اید (برای اصلاح بشر، که مردم را) به نیکوکاری امر می‌کنید و از بدکاری باز می‌دارید و ایمان به خدا دارید.

در روایتی از پیامبر (ص) راه مصونیت و حفظ از مشکلات و خطرات فرهنگی و اجتماعی امر به معروف معرفی می‌شود: « امر به‌معروف کنید تا محفوظ بمانید». این روزها که جهان با همه‌گیری کووید۱۹ درگیر شده است، در اطرافمان اشخاصی را می بینیم که تمایلی به استفاده از ماسک و رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی ندارند. بعید می‌دانم هیچ عذری پذیرفته باشد. مخصوصاً وقتی هر روزه شاهد پرپر شدن عزیزانمان هستیم. من کمتر خانواده‌ای را می شناسم که به نوعی درگیر نشده باشد.

بنابراین نمی‌توانم بفهمم که برخی مراعات نمی‌کنند. وقتی جامعه جهانی و کشور درگیر این بلا شده است. و وقتی اغلب کارشناسان و صاحب‌نظران می گویند باید از ماسک استفاده کرد. وقتی حضرت آقا کرونا را اولویت اول کشور می‌داند. وقتی کسب وکار به خاطر کرونا تعطیل می‌شود، برای این است که تلفات کم شود، چرا باید شاهد مسافرت این همه مسافر به سوی شهرستانها باشیم. چرا رعایت نمی شود. این به خاطر این است که ما هنوز باور نکردیم که کرونا شوخی بردار نیست. باور نکردیم که بزرگترین منکر در این روزها عدم رعایت دستورالعمل‌ها است. حتی شاید به نوعی مشارکت در کشته شدن مردم هم به شمار برود.

وقتی عده‌ای را می بینیم که جانشان سر این همه‌گیری از دست می‌رود. اگر ما در این کشتن نقش داشته باشیم، ضمان دارد و باید جواب‌گو باشیم. به نظرم شناخت معروف و منکر و نیز بسیج همگانی برای امر به معروف و نهی از منکر در همه امور دخالت دارد. در امور اداری و تولید و تجارت باعث رونق تولید و کار می شود. در مقوله اپیدمی کرونا هم شناخت و توصیه به آن موجب کم شدن تلفات می شود.

به نظر شما مهمترین علل کم توجهی به این فریضه الهی در جامعه امروز ما چیست؟

دلایل فراوانی برای این امر وجود دارد؛ مثلاً بی‌اطلاعی از منکر، فقدان فرهنگ نقدپذیری، فقدان امنیت پس از تذکر، خلاء قانونی، رودربایستی‌ها و نشناختن معروف و منکر می توانند دلایلی برای عدم اقبال مردم به سوی امر به معروف و نهی از منکر باشد.

طلاب حوزه های علمیه در ترویج فرهنگ امر به معروف و نهی از منکر چه مسئولیت هایی دارند؟

اولین کار ما این است که معروف و منکر را بشناسیم. سپس خودمان به آن عمل کنیم. اگر معروف را درست شناختیم و درست عمل کردیم نصف راه را رفتیم. مردم ما را می بینند و رفتار ما را زیر نظر دارند. اگر رعایت کنیم، اغلبشان بر همان فطرت الهی سعی می کنند مراعات کنند. حتی برخی از افراد نیازی به وعظ و خطابه و امر و نهی ندارند. خودشان وقتی سلوک و سیره علما را ببینند بدان هم‌رنگ می‌شوند. پس اولین گام شناخت معروف و منکر است. و بعد عمل به آن و دست آخر شناخت شرایط و موانع امر به معروف و نهی از منکر تا با توجه به شرایط و عنایت به ملزومات روانشناختی به معروف امر و از منکر نهی شود. حتی همه اشخاص را نمی‌توان به یک نحو امر و نهی کرد. لذا کار سخت و دشوار می شود. اطلاع از دانش روانشناسی و اخلاق و عقاید و مانند آن در شناخت معروف و منکر و نحوه امر و نهی آن نقش دارد.

تاکنون چه اقداماتی از سوی معاونت پژوهش حوزه های علمیه جهت ترویج  و تبیین علمی امر به معروف و نهی از منکر صورت گرفته است؟

هرساله جشنواره علامه حلی برگزار می شود و تعدادی از آثاری که به دبیرخانه واصل می شود در موضوع امر به معروف و نهی از منکر است که بعضاً آثار خوب و قابل اعتنایی نیز می باشد.

به نظر شما چرا در جامعه ما بی‌تفاوتی جایگزین روحیه امر به معروف شده است؟

متأسفانه بعضی بی‌تفاوتند. بی‌تفاوتی بد دردی است. هیچ چیز دردناک‌تر از بی‌تفاوتی نیست. بی‌تفاوتی از وبا و طاعون هم بدتر است. از کرونا هم دهشتناکتر است. بی‌تفاوتی باعث می‌شود جامعه به‌تدریج از اخلاق تهی شود. بی‌تفاوتی به اباحه‌گری می‌انجامد. اباحه‌گری به هرج و مرج اخلاقی منتهی می‌شود. آزادی اگر بی‌قید باشد، به این معنی که هرکس هرکاری انجام دهد و کسی مانع از اعمال ناپسند نشود. سازوکار مردمی برای سرزنش اخلاقی نباشد، موجب بی‌مبالاتی می‌شود. نمی‌توانم بپذیرم کسی به ذات انسانی والهی سرشته شده باشد، اما خود را موظف به نهی از منکر نکند.