حجت الاسلام والمسلمین سیدمهدی مجیدی نظامی عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه با موضوع «حوزه علمیه و هوش مصنوعی» به بیان نکاتی درباره ضرورت هوش مصنوعی پرداخت و گفت: استفاده از هوش مصنوعی در زمان حاضر انتخاب نیست بلکه ضرورت است. مقام‌معظم رهبری در سالگرد ارتحال حضرت امام خمینی (ره) در سال ۱۴۰۲ فرمودند: دوران هوش مصنوعی و کوانتوم و فناوری های نوین است که تحول آفرین است و تغییرات بنیادین ایجاد میکند و با شناخت وضعیت زمانه باید از آنها استفاده کنیم پس ضرورت است. فناوری های نوین مثل هوش مصنوعی در کنار تهدیداتی که دارد فرصت های بی نظیری دارد که باید از آنها کمال استفاده را ببریم.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ادامه داد: نکته دوم این است که هوش مصنوعی چه نقشی در آموزش و پژوهش و حتی جهاد تبیین دارد؟ این مواردی که بیان شد جزو اموری است که حوزه های علمیه با آنها مستقیما در ارتباط است. هوش مصنوعی نقش بی بدیلی در این امور ایفا می کند.

وی درباره بهره مندی از هوش مصنوعی در جهاد تبیین گفت: یکی از اموری که از طریق هوش مصنوعی می‌توان انجام داد، جهاد تبیین است که مقام‌معظم رهبری بارها به این‌مساله صریحا تاکید فرمودند. مساله جهاد تبیین منحصر به زبان فارسی و مرزبندی مشخص نیست. یکی از اضلاع این مساله تبیین این مساله به زبان های مختلف هست. فکر میکنم حجت بر طلاب تمام است و اینکه بگویند ما نمیتوانیم به زبان های دیگر تبلیغ کنیم اشتباه است و طلاب می توانند با اندکی تحقیق و کسب دانش در بهره گیری از این فناوری به جهاد تبیین در دنیا بپردازند و در شبکه های اجتماعی مختلف ارسال شود.

مجیدی نظامی بیان کرد: آنچه مهم‌ است و باید در حوزه علمیه برای آن چاره اندیشی شود، هوش مصنوعی مبتنی بر آموزه های دینی است. اصطلاح مدل زبانی بزرگ llm این ها یک کلان داده بزرگی دارند که هوش مصنوعی در پاسخ به سوالات، از این ها کمک میگیرد. الان ما به عنوان یک طلبه و محقق وقتی سوال اختصاصی از کلام، رجال، درایه و یا حتی اقوال فقهای متقدم و متأخر میپرسیم گاهی وهمی و یا جعلی پاسخ می‌دهد، بنابراین حوزه در مورد تخصصی سازی مدل های زبانی بزرگ باید فکر و برنامه ریزی نماید.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی اظهار کرد: در حوزه های تخصصی در دنیا هوش مصنوعی اختصاصی وجود دارد مثلا در علوم‌پزشکی مانند چشم‌پزشکی و ... هوش مصنوعی اختصاصی خودش وجود دارد. در حوزه علمیه در مباحث فقه، فلسفه، عرفان، کلام، فقه و اصول و ... باید آموزش‌های خاصی به هوش مصنوعی داده شود تا بر اساس ورودی های تحویل گرفته توقع خروجی متناسب داشت. اگر کلان داده ای در این زمینه ها به هوش مصنوعی داده نشود در پاسخ دچار وهم و جعل می شود و ما را به خطا می اندازد. پس باید هوش مصنوعی متناسب را ایجاد کرد تا به پاسخ صحیح برسیم. پس یکی از وظیفه های حوزه، تخصصی سازی هوش مصنوعی متناسب با نیازهاست. بزرگان حوزه از کارشناسان خبره دعوت کنند تا به این‌مهم دست یابیم. پس ضرورت شناخت وضعیت فعلی و تحقق انتظارات اهمیت بسیار زیادی دارد.

مجیدی نظامی در ادامه گفت: بحث رصد آینده و شناخت وضعیت پیش رو نیز بسیار مهم و ضروری است. قطعا هوش مصنوعی رشد می‌کند، برخورد ما در آینده چگونه خواهد بود؟ تکنولوژی و فناوری کارش را می‌کند و اگر ما نسبت به آنها منفعل باشیم قطعاً عقب می‌مانیم.

وی ادامه داد: ما باید یکسری آموزش های تخصصی به طلاب و محققان در این زمینه بدهیم تا در بهره گیری از این فناوری ها عملکرد درست و دقیقی داشته باشند. هوش مصنوعی توضیح پذیر باید دلیل و علت ارائه کند. چرایی تصمیم را بگوید. مثلاً در علوم‌پزشکی اگر پاسخ و راهکاری ارائه می دهد دلیل می‌خواهد و با دلیل باید پاسخ دهد؛ در حوزه نیز این‌نوع باید محقق شود و نمی‌توان به امثال چت جی تی و سایر مدل های زبانی بزرگ بسنده کرد. استفاده از هوش مصنوعی چالش جدی هم‌دارد گاهی برخی مستنداتش توهمی و جعلی هست و باید محقق و طلبه اعتبار سنجی کند.

این استاد حوزه در ادامه به اهمیت سیاست گذاری کلان در حوزه اشاره کرد و گفت: یکی از مسائل دیگر بحث سیاست گذاری کلان در استفاده از هوش مصنوعی است. داشتن چارچوب در استفاده از هوش مصنوعی اهمیت زیادی دارد.

مجیدی نظامی بر این نکته مهم هم تاکید کرد که هوش مصنوعی صرفاً دستیار است و تصمیم‌گیرنده انسان است. پس نباید کلاً متکی به آن بود. مفسده اتکا کامل به هوش جبران‌ناپذیر است.

وی در ادامه گفت: بحث سیاستهای هوش مصنوعی طرح های پژوهشی مساله مهمی است. باید پیوست هوش مصنوعی ارائه شود مثلا بگوید از کدام‌هوش مصنوعی و مدل زبانی استفاده شده، چه میزان‌مطلب از هوش مصنوعی ارائه شده، پیوست دقیق و عین‌مطلب ارائه شود لذا باید همه طرح های پژوهشی پیوست هوش مصنوعی داشته باشد. بانک اطلاعات هوش مصنوعی می بایست در دسترس طلاب قرار گیرد و بحث امنیت سایبری آن نیز باید مورد توجه قرار گیرد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، اطلاع رسانی اخبار حوزه هوش مصنوعی را ضروری دانست و گفت: پیشنهاد می شود صدا و سیما اخبار هوش مصنوعی با محوریت علوم دینی را روزانه و یا هفتگی اطلاع رسانی کند. ابزارها و تولیداتی که برای عموم‌ طلاب و حوزویان و حتی سایر افراد مفید و راهگشا باشد.

وی بیان‌کرد: افراد در مواجهه با هوش مصنوعی یا مولد هستند و تولیداتی دارند، یا برخی بحث ترکیبی از تولید و یادگیری فنی را دنبال می کنند و در نهایت دسته سوم‌کاربر صرف هستند. باید برنامه ریزی برای همه این گروه ها در حوزه علمیه انجام شود.

به گفته مجیدی نظامی، در حوزه هوش مصنوعی بحث حکمرانی مطرح است. در حال حاضر هوش مصنوعی ابزار حکمرانی است، حال این حکمرانی می تواند شیطانی باشد یا الهی. حوزه نباید در مساله حکمرانی هوش مصنوعی عقب بیفتد. ایران اسلامی به تعبیر رهبر معظم انقلاب باید در لایه های عمیق هوش مصنوعی کار کند. باید بدانیم‌ چگونه لایه های عمیق را بشناسیم و بتوانیم‌در خروجی های هوش مصنوعی موثر باشیم.

وی در مورد ورود حوزه به عرصه هوش مصنوعی گفت: علیرغم همه مشکلات، حوزه در این عرصه پیشگام است. با توجه به فعالیت های مراکز مختلف مثل نور میفهمیم که واقعاً حوزه حضور خوبی داشته است اما باید بپذیریم بُعد فعالانه جدی نداشته ایم و یکی از موانع، بحث هزینه های سنگین هوش مصنوعی است.چرا در مسأله علوم دینی رُبات نداریم؟ می بایست کلان داده های نظرات شخصیت های بزرگ‌ مثل شیخ مفید، شیخ طوسی، امام خمینی و ... را به هوش مصنوعی داد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ادامه به تشریح برخی فعالیت های پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی مبتنی بر هوش مصنوعی پرداخت و گفت: پژوهشکده از جمله کارهایی که انجام‌داده بحث هوشمندسازی و سرچ‌معنایی بوده است و اخیرا پایگاه پژوهشکده به نحوی در حال طراحی است که از هوش مصنوعی بتوان استفاده کرد و پایگاهی تعاملی مبتنی بر هوش مصنوعی باشد و امیدوارم‌تا نیمه سال ۱۴۰۴ رونمایی شود. در بخش دیگری در دفتر تبلیغات نیز چت بات دین‌دان ایجاد شده است که پرسش و پاسخ های دینی مبتنی بر داده هایی که به آن ارائه شده را عرضه کند.

وی درباره اینکه هوش در خدمت اسلام و دین است یا خیر، گفت: هوش مصنوعی نیامده که در خدمت دین باشد ولی می‌توانیم ما آن را به خدمت بگیریم و بستگی به کسب تخصص ما نسبت به این موضوع دارد. مقام معظم رهبری (حفظه الله) در سخنرانی خود فرمودند: ما مزیت تمدن غرب را باید استفاده کنیم‌ ولی از مضرات و پیامدهای آن باید حذر کنیم. هوش مصنوعی مزیت است ولی باید نسبت به پیامدهای آن نیز آگاه باشیم. هوش مصنوعی منعطف است و بحث تخصص طلاب و حوزویان محور مهمی است که نباید غفلت کنیم.

مجیدی نظامی درباره آینده هوش مصنوعی و تعامل حوزه با آن گفت: آینده خوبی در پیش است؛ حوزه باید بودجه خوبی را اختصاص دهد و سرمایه گذاری جدی صورت بگیرد. بخش مدارج علمی حوزه مشخص کند که برخی از پایان نامه ها درباره هوش مصنوعی و یا حتی با هوش مصنوعی تالیف شود و این‌ می تواند زمینه ساز رشد حوزه و طلاب نسبت به آشنایی و کسب تخصص این فناوری شود و گام‌مهمی برداشته شود.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در پایان گفت: باید مواجهه عالمانه و منطقی با هوش مصنوعی داشته باشیم، اگر از این فناوری غافل شویم حذف خواهیم شد.

انتهای پیام