به گزارش خبرگزاری حوزه، چندی پیش، دکتر علیرضا رئیسی معاون بهداشتی وزیر بهداشت در جلسه ای اعلام کرد:" ۲۰ سال دیگر تولد و مرگ در کشور سر به سر می‌شود و یعنی رشد جمعیت صفر می‌شود. بعد از آن میزان مرگ نسبت به تولد پیشی می‌گیرد و این سخن یعنی آن که سال ۱۴۸۰، جمعیت ایران به رقم نگران کننده ۴۰ تا ۴۲ میلیون نفر می رسد. "

سال هاست که مسئولان، کارشناسان و صاحب نظران در خصوص خطرات کاهش جمعیت هشدارهای لازم را می دهند و با این حال گویا برای برخی از مدیران و ایضاً جمعیت قابل توجهی از مردم این هشدار هنوز به آن شکل لازم و بایسته، رک و فهم نشده است.

با توجه به اهمیت این بحث در تحولات امروز و آینده کشور از ابعاد و زوایای گوناگون، این بار به سراغ تنی چند از صاحب نظران و کارشناسان فرهنگی و اجتماعی رفته و نظرات و دیدگاه های آنان را درباره راهکارهای افزایش جمعیت و بایسته های ترغیب خانواده ها در امر فرزندآوری جویا شده ایم که مشروح آن را در ادامه می خوانید؛

دغدغه ای برای هر ایرانیِ وطن دوست

حجت الاسلام حبیب بابایی، فعال فرهنگی و پژوهشگر مسائل اجتماعی با بیان این که هر کسی که علاقه مند به ایران عزیز است باید نسبت به بحث جمعیت با دغدغه و حساسیت لازم رفتار کرده و به نحو شایسته ای وظیفه خود را برای پر کردن خلأ و چالش جمعیتی ایفا کند، اظهار داشت: آن چه مسلم است این که چنانچه وضعیت نگران کننده فعلی تداوم پیدا کند در سال هایی نه چندان دور ما به جهت دچار شدن به پیری جمعیت با معضلات جدی روبرو خواهیم بود که این مساله باید از ابعاد اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و حتی امنیتی مورد توجه و تحلیل و بررسی دقیق قرار گیرد.

وی افزود: اردیبهشت ماه سال ۹۳ سیاست‌های کلی جمعیت از سوی مقام معظم رهبری به قوای سه‌گانه و مجمع تشخیص مصلحت نظام ابلاغ شد و از آن پس سیاست گذاری ها در این زمینه با رویکرد اتخاذ تدبیر برای حفظ جوانی جمعیت بود، هر چند که در اجرا بعضاً نواقص و مشکلاتی رخ داد. البته در دولت شهید رئیسی الحق و الانصاف گام های خوبی در این زمینه برداشته شد اما به نظر می رسد که در شرایط فعلی از سوی برخی دولتمردان آن توجه و اهتمام لازم برای پیگیری اهداف مدنظر در طرح جوانی جمعیت وجود ندارد.

ریشه مشکل صرفاً بحث اقتصادی نیست

وی همچنین با تأکید بر لزوم همه جانبه نگری در پرداختن به موضوعات فرهنگی و اجتماعی از جمله بحث بسیار مهم جمعیت و فرزندآوری خاطرنشان کرد: گرچه قبول داریم که در کاهش نرخ رشد جمعیت نمی توان از عنصر اقتصادی، مشکلاتی همچون کار و معیشت و مسکن غافل بود اما این طور هم نیست که دلیل کاهش فرزندآوری صرفاً ناظر به مشکلات اقتصادی باشد بلکه در این زمینه ما باید روی مؤلفه های فرهنگی و اجتماعی نیزکار می کردیم که به نظر می رسد یک سری کم توجهی هایی در این باره صورت گرفته که نتیجه و وضعیت کنونی حاصل آن بوده است.

این فعال فرهنگی همچنین ادامه داد: بسیاری از کارشناسان و صاحب نظران بر این نکته وفاق نظر دارند که مسأله جمعیت در کشور ما یک موضوع چندوجهی و چند بُعدی است و باید نگاه و رویکرد همه جانبه در این خصوص داشت تا سیاست گذاری ها و بسته های تشویقی ناظر به همه مؤلفه های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، بهداشت و درمان و ... باشد و نه صرفاً یکی از ابعاد.

لزوم اهتمام جدی در ابعاد رسانه ای

وی تأکید کرد: از سوی دیگر ما نباید از اهمیت فعالیت های مؤثر رسانه ای در این باره غافل شویم چرا که بی شک تشویق و ترغیب مردم برای فرزندآوری نیازمند فعالیت های مستمر رسانه ای است و این که همه دست به دست هم بدهیم و با رویکرد جدی و هوشمندانه در این باره به نقش آفرینی بپردازیم.

حجت الاسلام بابایی همچنین با بیان این که برای افزایش فرزندآوری مهم‌ترین مساله آن است که زمینه ازدواج آسان و به موقع را فراهم کنیم، بیان داشت: چند میلیون‌ جوان مجرد که در حال حاضر هنوز ازدواج نکرده‌اند، بهترین ظرفیت برای جوانی جمعیت به شمار می روند که با کار فرهنگی و همراهی مسئولان و معرفی و تبلیغ الگوهای برتر در جهت ترویج ازدواج ساده و کم هزینه می توان تا حدود زیادی به حل مشکل کشور در زمینه جمعیت کمک نمود.

از خطر پیری جمعیت کشور غافل نشویم

نرجس شکرزاده، پژوهشگر حوزه علمیه خواهران نیز با بیان این که پیری جمعیت، مهم ترین نتیجه و پیامد منفی کاهش فرزندآوری در جامعه است، اظهار داشت: چندی پیش مقاله ای می خواندم که در آن اشاره شده بود سالانه در کشور چیزی در حدود ۴۵۰ هزار نفر بر اثر حوادث جاده‌ای و یا انواع بیماری و نیز کهولت سن می میرند و از سوی دیگر به طور متوسط میزان تولد نوزادان در کشور حدود یک میلیون است که اگر این دو را از همدیگر کم کنیم، حدود ۵۵۰ هزار نفر باقی می‌مانند. اگر اتفاق دیگری نیفتد، سالانه ۵۵۰ هزار نفر به جمعیت کشور اضافه می‌شود، اما حدود ۱۷ سال دیگر اگر با همین دست فرمان جلو برویم، از هر سه ایرانی یک نفرشان سالمند است و این در حالی است که افزایش بی رویه جمعیت سالمندی فشارها و هزینه های بسیاری بر جامعه و حاکمیت وارد می کند و در بعد اقتصادی رشد و توسعه و پیشرفت کشور را تا حدود زیادی کُند می سازد.

وی افزود: بی جهت نبود که حضرت آقا سال ۹۲ به صراحت فرمودند:"یکی از خطراتی که وقتی انسان درست به عمق آن فکر می‌کند، تن او می لرزد، این مسئله‌ جمعیّت است ... مسئله جمعیّت را جدّی بگیرید؛ جمعیّت جوان کشور دارد کاهش پیدا می‌کند، یک جایی خواهیم رسید که دیگر قابل علاج نیست، یعنی مسئله جمعیّت از آن مسائلی نیست که بگوییم حالا ده سال دیگر فکر می‌کنیم؛ نه، اگر چند سال بگذرد، وقتی نسل‌ها پیر شدند، دیگر قابل علاج نیست"

شکرزاده همچنین گفت: کاهش تولید و رشد اقتصادی، هزینه‌های سنگین بیمه، اجرای طرح‌های حمایتی برای بازنشستگان که کشور را دچار بحران اقتصادی خواهد کرد و با کاهش نیروی کار، برای جلوگیری از تعطیلی کارخانه‌ها و حتی برای پست‌های مهم باید از افراد خارجی استفاده نمود و همچنین تغییر در بافت جمعیتی جامعه و کاهش نیروی جوان برای دفاع از امنیت و اقتدار کشور از پیامدهای منفی و نامطلوب کاهش جمعیت است، ضمن آن که در این میان نباید از تأثیرات فرهنگی قضیه نیز غافل شد.

لزوم دقت نظر در سیاست های اعلامی حاکمیت و دولت

فخرالدین یوسف پور، مدیر خانه مطبوعات استان قم و مدرس رسانه نیز با بیان این که کم توجهی ها و کم دقتی ها در دوران پس از دفاع مقدس زمینه ساز مشکل امروز کشور در بحث جمعیت شده است، اظهار داشت: به خصوص در سال های دهه هفتاد برای اجرای پرقدرت طرح فرزند کمتر کار رسانه ای زیادی صورت گرفت و لذا در شرایط کنونی به سادگی این مساله خصوصاً از منظر فرهنگی قابل تغییر نیست و باید سال ها کار فرهنگی و رسانه ای دقیق و هدفمند انجام شود تا حدی بتوان به جبران مافات پرداخت.

وی افزود: به نظر بنده ورای کم و کیف طرح ها و برنامه های رسانه ای و نظر کارشناسان به نظر می رسد که سیاست های اعلامی و ابلاغی حاکمیت و دولت در این موضوع یکسان و همراستا با اهداف همدیگر نبوده است به این معنا که از سویی ما باید از طریق ابزارهای رسانه ای که در اختیار داریم می بایست خانواده ها را ترغیب و تشویق به فرزندآوری کنیم و ضرورت این مهم را برای مردم تشریح کنیم اما از آن سوی قضیه، شاهد برخی رفتارها و سیاست گذاری هایی هستیم که مثلاً به بانوانی که فرزند به دنیا می آورند مرخصی می آوریم اما گاهی امنیت شغلی شان را به خوبی تأمین نمی کنیم و این که جایگاه و پست شغلی آن ها را حفظ نمی کنیم و این ها باعث کم انگیزگی افراد در بحث فرزندآوری می شود.

مدیر خانه مطبوعات استان قم خاطرنشان کرد: بنابر این آن چه مهم است این که سیاست های ابلاغی و اعلامی حاکمیت و دولت در این زمینه یکسان باشد و آن چه ابلاغ می شود به درستی رعایت شود تا خانواده ها نیز ترغیب به فرزندآوری شوند و البته در این میان نباید از شاخصه ها و مؤلفه های اقتصادی نیز غفلت کرد.

اهمیت نقش آفرینی رسانه ها برای تغییر گفتمان جامعه

مدرس و فعال رسانه ای همچنین گفت: نکته حائز اهمیت دیگر این که رسانه ها در برهه حساس کنونی می بایست به تغییر گفتمان جامعه در مسأله جمعیت کمک کنند و این مساله نیز البته به صرف شعار و کلی گویی و برگزاری همایش محقق نمی شود بلکه لازم است فعالان رسانه ای اولاً باور و دغدغه لازم در این زمینه داشته باشند و ثانیاً هم در امر روشنگری جامعه و نیز مطالبه گری از مسئولان، آگاهانه و مسئولان وارد میدان شوند.

وی یادآور شد: البته نباید منکر این شویم که در همین حال و فضا، برخی از فعالان و اهالی رسانه انصافاً در این زمینه دغدغه مند و کنشگر هستند، اما برای تأثیرگذاری لازم بر آحاد مردم به منظور افزایش فرزندآوری و از سوی دیگر تلنگر جدی به مسئولان برای تقویت زیرساخت های حمایتی نیازمند نقش آفرینی بهتر و بیشتر رسانه ها هستیم و این که همه در یک پویش بزرگ در این رابطه شرکت کنند و به شکل مستمر کار رسانه ای و تولید محتوای قوی داشته باشند.

گزارش: سید محمدمهدی موسوی