خبرگزاری حوزه| در روزگار ما، شبکههای اجتماعی بخشی جداییناپذیر از زندگی انسان شدهاند؛ ابزاری برای ارتباط، اطلاعرسانی و حتی ابراز وجود. اما همین فضا که میتواند بستری برای رشد، همافزایی و آگاهی باشد، به همان اندازه میتواند زمینهای برای غفلت، خودنمایی و از دست دادن تمرکز روحی شود.
اسلام همواره بر خودشناسی، مراقبه و محاسبه نفس تأکید دارد. امیرالمؤمنین علیهالسلام فرمودند: «مَن لَم یُحاسِب نَفسَهُ کُلَّ یَومٍ فَلَیسَ مِنّا»؛ کسی که هر روز به حساب نفس خود نرسد، از ما نیست. این سخن بلند، نقشه راهی است برای انسانِ درگیرِ دنیای دیجیتال؛ جایی که لحظهای تأمل و حسابرسی در میان سیل محتواها، کاری دشوار اما حیاتی است.
شبکههای اجتماعی، روح انسان را در معرض آزمونهای نوینی قرار دادهاند. آزمون شهرت، آزمون دیده شدن و آزمون مقایسه مداوم. فردی که هر روز با زندگی دیگران مواجه است، ناخواسته به رقابت و قیاس کشیده میشود و آرامآرام رضایت از خویشتن را از دست میدهد. در چنین وضعی، مراقبه نفس نهتنها یک عمل عبادی، بلکه یک ضرورت روانی و ایمانی است.
قرآن کریم در آیه 9 و 10 سوره شمس میفرماید: «قَدْ أَفْلَحَ مَن زَکَّاهَا وَقَدْ خَابَ مَن دَسَّاهَا»؛ رستگار شد آنکه نفس خود را تزکیه کرد، و زیان دید آنکه آن را آلوده ساخت.
در دنیای پرزرق و برق شبکهها، تزکیه نفس یعنی حفظ صداقت در میان ظواهر و خلوص در میان نمایشها. مؤمن باید مراقب باشد که نیتهایش در پس هر پست و تصویری آلوده به خودنمایی، ریا یا جلب توجه نشود.
از سوی دیگر، وابستگی به بازخوردهای مجازی میتواند آرامش درونی انسان را متزلزل سازد. شمار لایکها و بازدیدها، معیار ارزش واقعی ما نیستند. مراقبه نفس یعنی بازگشت از قضاوت دیگران به محاسبه الهی؛ یعنی سنجیدن خویش نه با نظر مخاطب، بلکه با نگاه خداوند. امام صادق(ع) فرمودند: «لیس منّا من لم یحاسب نفسه فی کلّ یوم، فإن عمل خیرًا استزاد الله منه و إن عمل شرًّا استغفر الله منه»؛ مؤمن باید هر روز به درون خود بنگرد، خوبیهایش را ادامه دهد و بدیهایش را اصلاح کند.
خودسازی در عصر شبکههای اجتماعی به معنای مقاومت در برابر فرهنگ شتاب، سطحینگری و خودنمایی و تبدیل ابزار ارتباط به وسیله رشد معنوی است. همانگونه که میتوان با این رسانهها به گناه افتاد، میتوان از آنها پلی برای خدمت، آگاهی و ترویج ارزشهای الهی ساخت. انتخاب با ماست: ابزار یا اسارت؟ حضور یا هویت؟
در نهایت، شاید بتوان گفت که بزرگترین چالش مؤمن در دنیای مجازی، نه تهدید بیرونی، بلکه غفلت درونی است. اگر در گذشته مراقبه نفس به معنای خلوت با خویش بود، امروز به معنای خلوت در میان ازدحام اتصالهاست. انسان دیندار باید بیاموزد که حتی در فضای پرسر و صدای مجازی نیز، لحظههایی را برای سکوت، تأمل و گفتوگو با خدا حفظ کند.
خودسازی، در هر زمان و مکانی ممکن است، حتی در میان آیکونها و اعلانها؛ به شرط آنکه دل، هنوز آنلاین با خدا بماند.
الناز موسوی یکتا
پژوهشگر عرصه رسانه و فضای سایبر
انتهای پیام
نظر شما