به گزارش خبرگزاری حوزه، آیتالله محمود رجبی در سلسله جلسات درس اخلاق با موضوع «شناخت خود» که شنبههای هر هفته به همت جبهه فرهنگی شباب المقاومه برگزار میشود، با تبیین جایگاه معرفتهای بیواسطه و باواسطه و تقسیم معرفت به دو دسته بیواسطه و باواسطه گفت: معرفت بیواسطه آن است که انسان چیزی را در وجود خود درک میکند و با واقعیت خارجی منطبق میشود؛ در غیر این صورت خطا رخ میدهد. معرفتهای باواسطه نیز از طریق حواس حاصل میشوند؛ مانند شنیدن، دیدن، چشیدن و لمس کردن.
خطا در ادراکات حسی زمینهساز انحرافات اجتماعی و تبلیغات گمراهکننده است
عضو شورای عالی حوزههای علمیه افزود: زندگی انسان بر مدار همین ادراکات حسی است و اگر دقت کافی در آنها صورت نگیرد، حتی در امور روزمره نیز خطا رخ میدهد و زیان به دنبال دارد.
به گفته آیتالله رجبی، بسیاری از ادعاها در فضای مجازی و رسانهها مبنی بر «خواست مردم» در حقیقت ناشی از برداشتهای سطحی و خطا در ادراکات حسی است؛ در حالی که بررسیهای دقیق نشان میدهد اولویتهای واقعی مردم در حوزه معیشت و اشتغال است نه آنچه به عنوان مسائل فرعی القا میشود. بسیاری از ادعاهای اجتماعی و رسانهای ناشی از خطا در ادراکات حسی است و اگر انسان دقت نکند، این خطاها میتواند به انحرافات گسترده و تبلیغات گمراهکننده منجر شود.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با ذکر نمونهای از همین خطا در ادراکات حسی توضیح داد: برخی ادعا میکنند میلیونها نفر از مردم از فلان سکوی اینترنتی استفاده میکنند و اگر استفاده از برخی سکوها آزاد نشود زندگی مردم فلج خواهد شد اما آیا این گزاره حقیقت دارد یا به دلیل نبود درک صحیح از حقایق در تصمیم گیری اشتباه صورت گرفته است. این ادعا صحیح نیست زیرا آمار در کشور ما نشان میدهد که حدود پانزده میلیون نفر از جمعیت حال حاضر کشور اساساً امکان استفاده از اینترنت و تلفن هوشمند را ندارند. همچنین بررسیهای معتبر نشان داده است که تنها هشت درصد مشاغل به طور کامل یا نسبی وابسته به این سکوها در فضای مجازی هستند، در حالی که در تبلیغات رسانهای چنین القا میشود که بخش عمدهای از مردم معیشت خود را از این طریق تأمین میکنند.
وی خاطرنشان کرد: تبلیغات در فرهنگ غربی عمدتاً بر همین خطاهای ادراکی بنا شده است؛ به گونهای که با القای یک ادعا، واقعیتی غیرحسی به عنوان حقیقت معرفی میشود و جامعه دچار انحراف میگردد. بسیاری از فتنهها و انحرافات اجتماعی از همین مسیر ایجاد میشوند؛ یعنی چیزی به عنوان واقعیت القا میشود در حالی که اساساً وجود ندارد.
آیتالله رجبی در ادامه گفت: ادراکات حسی معتبر اگرچه درصد خطای کمی دارند، اما همین خطاها نیز باید مورد توجه قرار گیرد، همچون خطای دید در مشاهده چوب در آب که انسان باید مراقب باشد تا ادراکات غیرواقعی به عنوان حقیقت به او القا نشود.
وی تصریح کرد: شناخت صحیح و دقت در ادراکات حسی، نه تنها در زندگی فردی بلکه در عرصه اجتماعی و فرهنگی نیز ضروری است و میتواند مانع بسیاری از خطاها، فتنهها و انحرافات شود.
عقل و فطرت معیار شناخت حقیقت است نه القائات رسانهای و وارونه جلوه نشان دادن واقعیت
رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، در ادامه درس اخلاق با موضوع «شناخت» به تبیین راههای شناخت و معیارهای تشخیص حقیقت پرداخت و تأکید کرد: جامعه نباید فریب القائات و تبلیغات وارونه را بخورد؛ حقیقت بر مدار عقل و فطرت روشن میشود، نه بر اساس هیاهوی رسانهای یا ادعاهای مستکبران. وی با اشاره به نمونههایی از تبلیغات جهانی در دفاع از صهیونیستها و وارونهنمایی عدالت، گفت: بسیاری از مفاهیم اساسی همچون عدالت، امانتداری و علیت در وجود انسان بدیهی است و عقل بشر آنها را درک میکند.
وی با اشاره به تلاش برخی جریانها برای وارونهنمایی واقعیتهای اجتماعی گفت: گاهی جامعه به گونهای وانمود میشود که خلاف حقیقت موجود است؛ همانگونه که مستکبران جهان طی دههها با تبلیغات گسترده تلاش کردهاند صهیونیستها را مظلوم جلوه دهند و دفاع از آنان را وظیفه ملتها معرفی کنند، در حالی که واقعیت صهیونیستها چیزی جز جنایت و ظلم نیست.
آیتالله رجبی افزود: انسان باید در برابر هر ادعایی ابتدا منبع شناخت را بررسی کند و ببیند آیا آن ادعا بر اساس حس معتبر، عقل یا برهان است یا صرفاً القا و تبلیغات.
وی تأکید کرد: وارونه جلوه دادن حقیقت یکی از ابزارهای دشمنان است، اما انسان با عقل و فطرت خود میتواند حق را از باطل تشخیص دهد.
وی در ادامه به راه شناخت حقیقت اشاره کرد و گفت: بخشی از مفاهیم در وجود انسان بدیهی است و نیازی به استدلال ندارد؛ مانند درک مفهوم «کل و جزء» که کل بزرگتر ازجزء است و اگر هزاران نفر استدلال کنند که جزء بزرگتر از کل است ما نمیپذیریم. یکی دیگر از راههای شناخت اصل علیت است و راه دیگر تمایز میان بودن و نبودن در یک زمان و مکان. این مفاهیم را عقل انسان به صورت روشن درک میکند.
آیتالله رجبی همچنین به مفاهیم ارزشی اشاره کرد و گفت: عدالت، وفای به عهد و امانتداری در همه زمانها و مکانها خوب و پسندیده است و خیانت، ظلم و بیعدالتی در هر شرایطی زشت و ناپسند. این مفاهیم از بدیهیات عقل بشر هستند و هیچ تبلیغی نمیتواند آنها را تغییر دهد.
وی خاطرنشان کرد: دشمنان با تبلیغات و القائات تلاش میکنند ارزشها را وارونه جلوه دهند؛ همانگونه که جنایتکاران صهیونیست خود را مدافع صلح معرفی میکنند یا برخی قدرتها با شعار عدالت، ظلم را توجیه میکنند. اما عقل و فطرت انسانها این حقیقت را آشکار میسازد که عدالت و امانتداری همیشه ارزشمند و خیانت و ظلم همیشه نکوهیده است.
آیتالله رجبی تأکید کرد: شناخت صحیح و اتکا به عقل و فطرت، راهی است که خداوند در وجود انسان قرار داده تا در فضای آلوده تبلیغات و القائات، حق از باطل تشخیص داده شود و جامعه از انحرافات مصون بماند.
معیار حق عقل و وحی است نه رأی اکثریت
عضو شورای عالی حوزههای علمیه به تبیین جایگاه عقل، فطرت و وحی در تشخیص حقیقت پرداخت و تأکید کرد: ارزشهای اخلاقی مطلق و ثابتاند و خوب و بد آنها تابع سلیقه یا رأی اکثریت نیست؛ بلکه عقل و فطرت انسانی معیار تشخیص حقیقت است و در مواردی که عقل به تنهایی قادر به تشخیص نیست، وحی الهی راهنمای بشر خواهد بود.
وی با اشاره به ثبات ارزشهای اخلاقی گفت: عدالت، وفای به عهد، امانتداری و احترام در همه زمانها و مکانها خوب و پسندیدهاند و ظلم، خیانت و بیادبی همواره زشت و ناپسند. این مفاهیم تابع سلیقه یا خواست اکثریت نیستند، بلکه عقل و فطرت انسانی آنها را درک میکند.
عضو جامعه مدرسین افزود: گاهی برخی جریانها تلاش میکنند ارزشهای ثابت را به رأی اکثریت وابسته کنند؛ در حالی که اگر اکثریت برخلاف عقل و فطرت سخن بگویند، سخن آنان معتبر نیست.
استاد دروس خارج حوزه علمیه با اشاره به آیات قرآن کریم گفت: معیار حق و باطل رأی اکثریت نیست، بلکه عقل و وحی است و پیامبران الهی نیز در آغاز دعوت خود با اقلیت همراه بودند اما بر حق ایستادند و در نهایت حق گسترش یافت.
وی خاطرنشان کرد: عقل بشر بسیاری از مفاهیم را بهطور مستقل درک میکند، مانند اصل علیت یا تمایز میان بودن و نبودن، اما در برخی مصادیق جزئی نیازمند وحی است؛ برای نمونه در احکام ارث یا دیه که تفاوتهایی میان زن و مرد وجود دارد، عقل کلی عدالت را درک میکند اما تعیین مصداق دقیق نیازمند هدایت وحی است.
آیتالله رجبی با اشاره به تجربههای بشری در حوزه نظم اجتماعی گفت: برخی قوانین مانند مقررات رانندگی بر اساس تجربه و آزمونوخطا شکل میگیرند و تغییر آنها نه خلاف عقل است و نه خلاف شرع؛ زیرا عقل تنها اصل نظم را میطلبد و شکل اجرای آن میتواند متفاوت باشد.
وی در پایان تأکید کرد: حق معیار اصلی در همه عرصههاست و نباید از آن به دلیل مخالفت اکثریت فاصله گرفت. پیامبران الهی، امام حسین علیهالسلام و همه اولیای دین جان خود را برای اعتلای کلمه حق فدا کردند و امروز نیز وظیفه جامعه اسلامی ایستادگی در برابر باطل و عمل به حق است.
انتهای پیام/
نظر شما