به گزارش خبرگزاری حوزه، متن سخنان حجت الاسلام والمسلمین عالم زاده نوری در مورد حمایت و ساماندهی معاونت تهذیب و تربیت حوزه‌های علمیه از گروه‌های جهادی با کار ویژه فرهنگی و تهذیبی به این شرح است:

گروه‌های جهادی حوزوی

فَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِینَ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ عَلَی الْقَاعِدِینَ دَرَجَةً (نساء / ۹۵)

«جهاد» شاخصه مؤمنانی است که قلبشان خالی از حبّ دنیاست و با بذل مال و جان خود، صدق ایمان‌شان را آشکار می‌سازند. انسان‌های مؤمن مجاهد بر دیگر مؤمنین فضیلت و برتری دارند و خداوند اجر عظیمی برای ایشان در نظر گرفته است. وَفَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِینَ عَلَی الْقَاعِدِینَ أَجْرًا عَظِیمًا

جهاد در راه خدا مصادیق متعددی دارد و به تعبیر مقام معظم رهبری، «یک‏وقت جهاد در میدان جنگِ مسلّحانه است که «جهاد رزمی» نام دارد، یک‏وقت در میدان سیاست است که «جهاد سیاسی» نامیده می‌شود، یک‏وقت هم در میدان مسائل فرهنگی است که به «جهاد فرهنگی» تعبیر می‌شود و یک‏وقت در میدان سازندگی است که به آن «جهاد سازندگی» اطلاق می‌گردد». در این میان پایه و اصل و اساس حرکت‌ها و فعالیت‌های جهادی، «جهاد فرهنگی» است چه اینکه مقام معظم رهبری نیز فرموده‌اند: «کار سیاسی، باید پشتوانه‌ی جهاد نظامی داشته باشد و هر دوی این‌ها، بدون کار فرهنگی بی‌ثمر خواهد بود»، «اخلاق و معنویّت جهت‌دهنده به همۀ حرکت‌ها و فعّالیّت‌های فردی و اجتماعی است» [۱] مهم‌ترین رسالت أنبیاء و اولیای الهی نیز تزکیه و ارتقای معنوی انسان‌ها بوده است و در سایه اخلاق و ایمان و معنویت می‌توان سعادت دنیا و آخرت را تضمین نمود، بنابراین بالاترین مرتبه از جهاد، «جهاد فرهنگی» است، انسان‌سازی، رشد اخلاقی و ارتقا معنوی انسان‌ها از مهم‌ترین ارکان ساخت جامعه و تمدن اسلامی است. برای تقویت و فراگیری «تمدن اسلامی» مهم‌ترین و بزرگ‌ترین اقدام تلاش و جهاد در راستای رشدِ هرچه بیشترِ «شعورِ معنوی و وجدانِ اخلاقی» در جامعه است، [۲] جمهوری اسلامی در این برهه تاریخی که در صحنه تقابل و رویارویی با جریان باطل در مقیاس تمدنی قرار گرفته است و به مبارزه با تهاجم فرهنگی تمدن غرب و سبک زندگی غربی می‌پردازد، مهم‌ترین میدان مبارزه خود را «مبارزه فرهنگی» با جبهه باطل و شبیخون فرهنگی دشمنان می‌داند. حوزه و روحانیت که پایگاه حفظ و صیانت از دین و دینداری و کانون فرهنگ و اخلاق و معنویت در جامعه است، همواره در خط مقدم جهاد فرهنگی و تربیتی بوده و در طول تاریخ شیعه مجاهدات فراوانی داشته است و اکنون طلاب و روحانیون در صحنه مبارزه تمدنی با فرهنگ غرب که تهدیدات خود را گسترده‌تر نموده و با نفوذ در همه ارکان و شئون و سبک زندگی جامعه ما، اخلاق و معنویت مردم و جوانان ما را مورد ضربه و خدشه قرار داده است، رسالت سنگین‌تری را متوجه خود می‌دانند و جهاد واقعی در عرصه اخلاق و تربیت و فرهنگ را وظیفه اصلی خود می‌پندارند.

إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ جَمَعَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ النَّاسَ فِی صَعِیدٍ وَاحِدٍ وَ وُضِعَتِ الْمَوَازِینُ فَتُوزَنُ دِمَاءُ الشُّهَدَاءِ مَعَ مِدَادِ الْعُلَمَاءِ فَیَرْجَحُ مِدَادُ الْعُلَمَاءِ عَلَی دِمَاءِ الشُّهَدَاءِ.

وَ أَشَدُّ مِنْ یُتْمِ هَذَا الْیَتِیمِ، یَتِیمٌ [یَنْقَطِعُ ‏] عَنْ إِمَامِهِ لَا یَقْدِرُ عَلَی الْوُصُولِ إِلَیْهِ، وَ لَا یَدْرِی کَیْفَ حُکْمُهُ فِیمَا یُبْتَلَی بِهِ مِنْ شَرَائِعِ دِینِهِ. أَلَا فَمَنْ کَانَ مِنْ شِیعَتِنَا عَالِماً بِعُلُومِنَا، وَ هَذَا الْجَاهِلُ بِشَرِیعَتِنَا- الْمُنْقَطِعُ عَنْ مُشَاهَدَتِنَا یَتِیمٌ فِی حِجْرِهِ، أَلَا فَمَنْ هَدَاهُ وَ أَرْشَدَهُ وَ عَلَّمَهُ شَرِیعَتَنَا- کَانَ مَعَنَا فِی الرَّفِیقِ الْأَعْلَی. (تفسیر امام عسکری، ص ۳۳۹).

یکی از پدیده‌های زیبا و قابل توجه در تاریخ انقلاب، «گروه‌های جهادی» هستند که جهاد و ایثار را در عرصه خدمت رسانی به محرومان و مستضعفان به منصه ظهور رسانده اند. البته گروه‌های جهادی «طلاب و روحانیون» معمولاً علاوه بر «یاری رسانی به محرومان و مستضعفان» اهداف دیگری را دنبال می‌کنند که عبارتند از:

۱- حل بحران: در زمان بحران‌های اجتماعی و بروز حوادثی نظیر سیل و زلزله یا بیماری کرونا، تا زمانی‌که جامعه دچار «بحران» است و ساختارهای رسمی و نیروهای ویژه ای مسئولیت حل بحران را به عهده نگرفته یا حضور به موقعی در صحنه حوادث نداشته باشند، وظیفه انسانی هر فرد و گروه است که در صحنه بحران حضور فعال و اثرگذار داشته باشند و طلاب و روحانیون هم از این قاعده مستثنی نیستند بلکه سزاوار است آنها پیش‌گام و پرچم‌دار چنین حرکت‌هایی باشند و به یاری همنوعان بشتابند و الگو و سرمشق دیگران قرار گیرند. لکن پس از خروج از حالت بحران و اضطرار می‌بایست کار به دست اهلش سپرده شود و به اولویت‌های دیگر پرداخته شود.

۲- هدایت‌گری و خط شکنی (حضور نمادین): گاهی برخی موضوعات و حوزه‌های خدمت رسانی و پدیده‌های اجتماعی که مستحدثه هستند و سابقه نداشته اند، نیاز به حضور ابتدایی و یا ابتکار و نوآوری دارد و معمولاً حوزه و روحانیت در اعلام موضع اجتماعی پیش‌گام بوده است و می‌بایست در چنین مواقع و موضوعات، خط‌شکن، الگو آفرین و هدایت‌گر باشند، به عنوان مثال در رابطه با بیماری کرونا، حضور در بیمارستان‌ها و ارائه خدمات مختلف از جمله خدمات روحی و روانی به بیماران، بی‌سابقه بوده و طلاب و روحانیون با حضور به موقع و هوشمندانه، زمینه ارائه چنین خدماتی را برای اقشار دیگر از صنف دانشجو و جوانان حزب اللهی فراهم ساختند. حضور گروه‌های جهادی طلاب و روحانیون در این رویکرد بصورت الگو بوده و می‌بایست منجر به حضور و به کارگیری اقشار و صنوف دیگر و واگذاری امور به ایشان شود.

۳- اطلاع و کسب آگاهی از وضعیت مردم: گروه‌های جهادی طلاب و روحانیون در این رویکرد به دنبال چشیدن طعم فقر و محدودیت‌های اجتماعی اقشار ضعیف و محروم هستند و به همدردی و هم نوایی با ایشان می‌پردازند و از صحنه‌های واقعیِ مغفول و پنهان جامعه کسب اطلاع می‌نمایند. چنین حضوری نیز برای گروه‌های جهادی طلاب و روحانیون ضروری است.

۴- خودسازی و تربیت عملی: بی‌تردید یکی از فضاهای بی‌نظیر برای خودسازی و تربیت، فضای اردوهای جهادی و ارائه خدمات اجتماعی است، در این میدان رزم فرهنگی و جهاد سازندگی، روحیه اخلاص، خدمت، مردم‌داری، تحمل مشکلات و … تقویت شده و به نوعی درس اخلاق عملی خواهد بود. حضور طلاب و روحانیون با این رویکرد در گروه‌های جهادی نیز ضروری است.

علاوه بر موارد فوق، آنچه برای طلاب و روحانیون و گروه‌های جهادی حوزه و روحانیت شایسته رعایت است اینکه حضور طلبه و روحانی، حضوری متناسب با رسالت طلبگی و مأموریت حوزه‌های علمیه باشد، یعنی دغدغه اصلی او «انسان سازی» و هدایت فکری و دینی و هدایت سیاسی و بصیرت افزایی باشد و این‌را بر راهنمایی و حضور در عرصه خدمات اجتماعی مقدم بداند که «مداد العلماء افضل من دماء الشهدا». مقام معظم رهبری نیز در دیدار با طلاب و روحانیون، رسالت حوزه‌های علمیه را به ترتیب اولویت، «هدایت فکری و دینی» و «هدایت سیاسی و بصیرت افزایی» و «راهنمایی و حضور در عرصه خدمات اجتماعی» شمرده‌اند.

در واقع طبق معارف اسلامی مهمترین محرومیت‌ها محرومیت فرهنگی و دینی است و مهمترین خدمات، هدایت فکری و دینی است [۳] و این مهم بر عهده حوزه و روحانیت است که مسئولیت اصلی او محسوب می‌شود و از عهده دیگر اصناف خارج است، بسیاری از خدمات اجتماعی در گروه‌های جهادی توسط اقشار و اصناف دیگر قابل انجام است؛ اما کار ویژه اصلی طلبه و روحانی، خودسازی و انسان‌سازی و جامعه‌سازی است و «فرهنگ» نسبت به «سیاست» و «اقتصاد» اصل و اساس است. بر این اساس حضور طلاب در گروه‌های جهادی، می‌بایست حضور یک عالم دین باشد، بلکه در مقام تعیین خط مشی، هدایت‌گری، سیاست‌گذاری و در یک کلمه «مدیریت» گروه‌های جهادی قرار گیرد [۴] و در کنار خدمات اجتماعی، به رسالت اصلی و مأموریت اساسی خود بپردازد کما اینکه یک پزشک با حضور در گروه جهادی، در کنار فعالیت‌های عمرانی و خدماتی عمدتاً به وظیفه و تخصص خود عمل می‌کند [۵].

فراتر از این رویکرد، تشکیل گروه‌های جهادی با کار ویژه فرهنگی و تربیتی بیشترین تناسب را با اهداف و رسالت حوزه و روحانیت و وظایف طلبگی دارد. مقام معظم رهبری نیز در جلسه دیدار با گروه‌های جهادی گفتند: «طلاب همت خود را برای ایفای مسئولیت‌های روحانیت که هیچ تخصص دیگری نمی‌تواند جایگزین آن شود، به کار گیرند» و اولویت اول را «هدایت فکری و دینی» ذکر می‌نمایند. بنابراین هرچند «خدمات اجتماعی» یکی از مقومات طلبگی است، خدماتی که تناسب بیشتری با رسالت دینی و مسئولیت‌های حوزه و روحانیت دارند، در اولویت خواهند بود. با تعیین کار ویژه‌ها و مسئولیت‌های اختصاصی روحانیت که از عهده دیگران بر می‌آید، می‌توان تنوعی در کار ویژه‌های گروه‌های جهادی حوزه و روحانیت ایجاد نمود، به عنوان مثال گروه‌های جهادی فرهنگی تبلیغی، گروه‌ّهای جهادی تبیینی، گروه‌های جهادی پژوهشی و گروه‌های جهادی مشاوره‌ای تشکیل داد که فراتر از خدمات عمرانی و مادی به این مقوله امور نیز بپردازند.