به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، خانم فائزه عرب کوهستانی، طلبه و پژوهشگر حوزوی در مقاله‌ای به زبان انگلیسی موضوع «نقش زنان در تمدن سازی از صدر اسلام تا پیروزی انقلاب اسلامی» را مورد بررسی قرار داد که ترجمه فارسی این مقاله را می‌خوانید:

بسم الله الرحمن الرحیم

نقش زنان در تمدن سازی از صدر اسلام تا پیروزی انقلاب اسلامی

«یا أَیُّهَا النَّبِیُّ إِذا جاءَکَ الْمُؤْمِناتُ یُبایِعْنَکَ عَلی أَنْ لا یُشْرِکْنَ بِاللَّهِ شَیْئاً وَ لا یَسْرِقْنَ وَ لا یَزْنینَ وَ لا یَقْ تُلْنَ أَوْلادَهُنَّ وَ لا یَأْتینَ بِبُهْتانٍ یَفْتَرینَهُ بَیْنَ أَیْدیهِنَّ وَ أَرْجُلِهِنَّ وَ لا یَعْصینَکَ فی مَعْرُوفٍ فَبایِعْهُنَّ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُنَّ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحیم» آیه ۱۲ سوره ممتحنه

ای پیامبر! هنگامی که زنان مؤمن نزد تو آیند و با تو بیعت کنند که چیزی را شریک خدا قرار ندهند، دزدی و زنا نکنند، فرزندان خود را نکشند، تهمت و افترایی پیش دست و پای خود نیاورند و در هیچ کار شایسته ای مخالفت فرمان تو نکنند، با آنها بیعت کن و برای آنان از درگاه خداوند آمرزش بطلب که خداوند آمرزنده و مهربان است!

زن در جامعه‌ای که هنوز اسلام وجود نداشت در جایگاه بسیار فرومایه ای قرار داشت بطور مثال اجازه‌ی کسب علم و فعالیت در عرصه‌های اجتماعی و… را نداشت تا آنجا که جنایت زنده به گور کردن دختران در جاهلیت را شاهدیم.

از طرفی دیگر در جوامع غربی که بویی از اسلام نبردند و جاهلیت مدرن را شکل دادند زن را بازیچه‌ای در صنعت‌های مد و فشن و سینمای هالیوود قرار داده اند و از او همچون برده‌ای برای رسیدن به اهداف سودجویانه ی خود استفاده می‌کنند.

همچنین در سده‌ی اخیر شاهد الگوبرداری نظام فاسد پهلوی از جنبش‌های فمینیستی و لیبرالیستی و مارکسیستی و ماتریالیستی و برگزاری جشن‌های ۲۰۰۰ ساله متأثر از کارناوال‌های مبتذل برزیلی بودیم که باز هم زن ابزار قرار می‌گرفت.

اما پس از انقلاب اسلامی که ادامه‌ی راه اسلام است تمامی مفاهیم از زن تغییر کرده است و در روایات داریم که پیغمبر مکرم اسلام بزرگترین فضیلت دوران خودشان که همان علم آموزی بود را مثل مردان بر زنان نیز واجب دانستند و زن را بسیار اهمیت بخشیدند تا اینکه رهبر معظم انقلاب آیت الله سید علی خامنه ای در مورد زن و جایگاه آن می‌فرمایند:

«زنان فعّالِ در جبهه‌ی انقلاب، یک روزی نقش آفرینی برجسته ای کردند هم اندکی پیش از پیروزی انقلاب، هم در اوایل انقلاب، هم در دوران جنگ تحمیلی و از خودشان حضور نمایانی نشان دادند؛ نگذارید حضور نمایان زنان فعّال در جبهه‌ی انقلاب کمرنگ بشود. دیگران در مواجهه‌ی با انقلاب و معارضه‌ی با انقلاب سعی می‌کنند از عنصر زن و زنانِ کارآمد استفاده کنند؛ جبهه‌ی انقلاب، زنان کارآمد و فعّال و زبان آور و نویسنده و عالِم و دانشمند بمراتب بیشتر دارد؛ خانم‌هایی که اهل اِقدامند، اهل فکرند، اهل نگارش و نویسندگی اند، اهل سخن گفتنند، اهل فکر دادنند، صحنه‌ی انقلاب و دفاع از انقلاب را خالی نگذارند؛

بیانات رهبری در ۲۱ اردیبهشت ۱۳۹۲ در جمعی از بانوان فرهیخته ی حوزوی و دانشگاهی

به همین دلیل برای توضیح بیشتر و درک بهتر از زنان مسلمان خصوصاً در صدر اسلام و جایگاه شأن در رشد اسلام و نقش تأثیرگذار آنان حتی در الگو بودن ایشان در زمان به بار نشستن انقلاب، زمان رسول خدا را می‌توان به دو قسمت تقسیم کرد:

۱ . زمان پرورش ایدئولوژی اسلام یعنی مکه

۲. زمان ایجاد تمدن اسلامی یعنی مدینه

که نقش زنان در هر کدام از این دو دوره را می‌توان به طور متفاوت با الگو پذیری زنان معاصر را در هر دو عرصه‌ی ایدئولوژی و تمدنی به خوبی مقایسه کرد:

در دوره اول:

زنانی که بخاطر اسلام آوردن در صدر اسلام شکنجه شدند همانند اواخر حکومت پهلوی

۱. مثل سمیه همسر یاسر که از اولین زنان شکنجه شده در راه اسلام بود.

۲ . و همچنین مادرش که پس از آن که دلهاشان به نور ایمان روشن گردید مورد شکنجه و آزار مشرکان مکه واقع شدند و به شهادت رسیدند.

۳ . از زنان دیگری که در راه اسلام شکنجه و سختی زیادی را متحمّل گردیدند، زینب دختر رسول خداست.

۴ . ام شریک دختر جابر بن حکیم نیز که همسرش در مکه مسلمان شده بود به مدینه نزد پیامبر رفت ولی خودش در مکه ماند که با تماس مخفیانه با دیگر زنان مکه برای مسلمان کردن آنان تلاش‌هایی بکند که با معجزات الهی موفق شد و عده‌ی زیادی را مسلمان کرد.

در سال‌های ۱۳۴۲ تا پیروزی انقلاب اسلامی تعداد زیادی از زنان در زندان‌های ساواک شکنجه‌های بی رحمانه ای شدند مثل: مرضیه حدیدچی دباغ و دخترش رضوانه میرزا دباغ، طاهره ساجدی، بتول غفاری و چند ده نفر دیگر.

اما در دوره‌ی دوم را می‌توان به بعد از پیروزی انقلاب اسلامی تشبیه کرد.

دوره‌ی تمدن سازی در صدر اسلام

بیشتر نقش آفرینی زنان را می‌توان در عرصه‌ی تمدن سازی دانست یعنی زمانی که پیامبر برای تشکیل حکومت اسلامی راهی مدینه شدند و دومین بیعت پیغمبر پس از ناامیدی از ایمان آوردن مشرکان مکه با زنان شکل گرفت و این خیلی نکته‌ی مهمی است.

از جمله زنانی که با پیامبر صلی الله علیه و آله در عقبه‌ی اول بیعت نمودند،

۱ . «امیمه» خواهر زاده حضرت خدیجه و همسر پیامبر بود.

او می‌گوید: همراه زنان به منظور بیعت با پیامبر اسلام به پیشگاه مقدسش راه یافتیم و عرضه داشتیم: با تو بیعت می‌کنیم که برای خدا شریک نگیریم، دزدی نکنیم، زنا نکنیم، فرزندانمان را نکشیم، تهمت نزنیم، از فرمان تو سرپیچی نکنیم. یعنی مرور مفاد آیه‌ی قرآن که پیش تر گفته شد.

و پیامبر فرمود: تا آنجا که قدرت داشته باشید و از عهده برآیید.

ما گفتیم: خدا و پیامبر از خود ما به ما مهربان‌تر هستند بیا تا با تو بیعت کنیم.

و ایشان فرمود: من به زنان دست نمی‌دهم. آن گاه ظرف آبی آورده شد.

که بعدها معاویه لعنه الله علیه این بانو را از وطنش مدینه بیرون کرد او را به اجبار به شام فرستاد.

۲ . ام کلثوم دختر عقبه بن ابی معیط بود که با پیامبر در اوایل بعثت بیعت کرد و اسلام آورد

۳. حمنه دختر عمه رسول خدا صلی الله علیه و آله

۴. سهله دختر مدحان

۵. ام شریک دختر جابر بن حکیم

۶. ام کلثوم خواهر حق جوی عمرو بن عبدود و...

مفاد بیعت عقبه‌ی اول

خودداری از شرک، سرقت، زنا، کشتن فرزندان، نافرمانی پیامبر و نسبت دادن فرزندان دیگران به شوهران خود بوده است.

اما نتیجه‌ی همین بیعت نساء با پیامبر به این انجامید که: (جهاد تبیین)

یک سال بعد یک گروه ۷۳ نفری که توسط دو گروه قبلی مسلمان شده بودند و در میانشان دو زن که نسیبه دختر کعب و اسماً دختر عمرو ابن عدی که هر دو از خزرج بودند نیز وجود داشتند و با پیامبر بیعت کردند. این بیعت به بیعت عقبه دوم معروف گردید. آنان متعهد می‌شدند از پیامبر دفاع کرده و از بذل جان و مال در راه اسلام دریغ نورزند.

اما مفاد بیعت عقبه‌ی دوم با مفاد بیعت اول متفاوت بود …چرا که تمدن اسلامی در حال شکل گیری بود و به نسبت باور و ایمان بیشتری را می‌طلبید از جمله:

- اطاعت از پیامبر در راحتی و سختی؛

- انفاق در زمان تنگدستی و ثروت؛

- امر به معروف و نهی از منکر؛

- گفتار حق و نهراسیدن از سرزنش دیگران؛

- به هنگام هجرت حضرت محمد) صلی الله علیه وآله وسلّم (به یثرب از وی همچون دفاع از خود، زنان و فرزندانشان پشتیبانی و دفاع نمایند که در این صورت پاداش آنان بهشت می‌باشد.

از سوی دیگر مسلمانان یثرب نیز یادآور شدند که با این بیعت پیمان‌هایشان با یهود قطع خواهد شد و چنان نباشد که پیامبر صلی الله علیه وآله وسلّم پس از پیروزی آنها را رها کرده به سوی قوم خود باز گردند؟

اما رسول خدا صلی الله علیه وآله و سلّم فرمودند: خون من خون شما و حرمت من حرمت شماست (بل الدم الدم والهدم الهدم)، من از شما هستم و شما از منید، می جنگم با هر که شما بجنگید و صلح می‌کنم با هر که شما صلح کنید.

کم کم در جریان شکل گیری تمدن اسلامی جنگ‌های پی در پی و فداکاری‌های بی سابقه شروع شد.

همچون دفاع مقدسمان که تاریخ بار دیگر نمونه‌هایی از مادران و همسران شهید در راه اسلام را برایمان تکرار کرد.

در صدر اسلام

۱. از جمله این افراد خَنساء بود که چهار فرزندش را در جنگ قادسیه از دست داد. که گفت «خدای را سپاسگزارم که مرا به قتل آنان شرف بخشید. امیدوارم که خداوند مرا در بهشت خود با آنان جمع کند».

۲ . «حمنه» دختر عمه رسول خدا صلی الله علیه و آله بود. وی همسر مصعب بن عمیر بود. این زوج در راه پیشرفت اسلام مبارزه و فداکاری بسیاری نمودند. آنان در جنگ احد حضور داشتند. حمنه در این جنگ، عهده دار پرستاری از بیماران و پانسمان مجروحین هم بود.

جنگ تحمیلی

۱. خود من بعنوان یک فرد از خانواده شهدا به خاطر دارم که پدر می‌گفت مادربزرگت در انتظار پسر جوان ۲۰ ساله اش که در جبهه‌ی جنگ بود در هنگام نان پختن رادیو را با روسری به کمر می‌بست تا مبادا از او بی خبر بماند اما در نهایت با یک کیف کهنه و یک دست لباس غواصی و یک پلاک مواجه شدند و دریغ از یک قبر که دلتنگی هایشان را با آن تسکین ببخشند. چیزی که ما به آن مفقودالاثر می‌گوییم.

۲ . و دیگر مادران و همسران و فرزندان شهدا مثل شهید سلیمانی‌ها و حججی ها

پرستاری زنان در جنگ‌های پیامبر مثلاً

۱. حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها که از شیوه‌های نوینی در بستن زخم مجروحین مثل استفاده از خاکستر آتش برای ضد عفونی کردن زخم و… استفاده می‌کردند.

۲ . یا «امیّه» دختر قیس غفاری که در سن ۱۴ سالگی به اسلام گروید و در جنگ خیبر که ۱۷ سال داشت شرکت کرد. پیامبر خدا به او در جنگ وظایفی محول کرد که وی به خوبی آنها را انجام می‌داد. به همین دلیل پیامبر جایزه‌ای به او اهدا کرد که گردنبندی بود که امیّه تا زمان مرگ آن را از خود جدا نکرد و وصیّت کرد که آن را به همراهش دفن کنند.

و یا همکاری زنان در ساخت مسجدالنبی

که در روایت آمده است مردان در روز به ساخت مسجد کمک می‌کردند و زنان در شب در حمل سنگ‌های بنای مسجد.

در نتیجه

می‌توان گفت زنان در شکل گیری تمدن اسلامی نقش بسزایی داشته اند و ما برای ایجاد تمدن نوین اسلامی با الگوگیری از ویژگی‌های زنان صدر اسلام و اوایل انقلاب از جمله ۱. اعتماد (حضرت خدیجه) ۲. از جان گذشتن (حضرت سمیه) ۳. دفاع از ولایت (حضرت زهرا سلام الله علیها) ۴. بصیرت (حضرت فاطمه بنت اسد) برای گام دوم انقلاب تجهیز شویم و به عنوان یک بانوی طلبه به صحنه بیاییم تا سکان این کشتی پربرکت را به دست صاحب اصلی‌اش حضرت ولی امر عجل الله تعالی فرجه الشریف بسپاریم.