خبرگزاری حوزه | یکی از امتیازات انسان نسبت به سایر موجودات، قدرت اختیار اوست؛ اما علی‌رغم اختیار انسان بر انجام خیر یا شر، اگر معلم فرزانه‌ای همراه او شود احتمال عاقبت‌بخیری در او بالا می‌رود؛ زیرا معلمان این توانایی را دارند که همچون انبیاء بذر ایمان را در دل‌ها بکارند تا عملِ صالح جوانه بزند.
در هر اجتماعی، معلمان نقشی تعیین‌کننده در جهت‌دهی مسیر پیشرفت و اعتلای علمی، فرهنگی و اخلاقی متعلمان را برعهده دارند؛ به همین جهت اگر معلمان خود را تحت تعالیم انبیاء قرار داده‌باشند، خواهند توانست در متعلمین خود نیز اثرگذار باشند؛ اما اگر معلم هنوز خودش نتوانسته باشد مسیر بندگی را به سلامت طی کند، نخواهد توانست قدمی در مسیر سلامت و سعادت دانش‌آموزان بردارد.
طبق فرمایش عمیق امام خمینی (ره) که فرمودند: "معلمی، شغل انبیاست"؛ معلمان می‌بایست همچون رسول رحمت، چشمه‌های علم را با محبت در جان‌های تشنه جاری کنند و پیغمبرگونه با هر فرد، متناسب با روحیات اخلاقی او رفتار نمایند؛ زیرا همچنان که چهره‌ی ظاهری انسان‌ها یکسان نیست، روحیات آنها نیز با یکدیگر متفاوت است.
معلمان در برخورد با دانش‌آموزان به سه طیف قابل تقسیم‌اند:
۱) برخی از معلمان فقط از تنبیه استفاده می‌کنند؛
به عنوان مثال عده‌ای شیوه‌ی تنبیه‌شان کسر نمره از دانش‌آموز و ... است. این دسته از معلمان هرچند با این روش، دانش‌آموز را به فعالیت وامی‌دارند اما از محرک خوبی برای ایجاد انگیزه استفاده نکرده‌اند؛ زیرا دانش‌آموز هر آن، ترس این را دارد که مبادا معلم از او نمره کم کند و یا با او رفتاری داشته‌باشد که مقابل دوستانش خجل شود. تنبیه موجب ایجاد ترس و تشدید اضطراب در دانش‌آموز می‌شود و در طولانی مدت ممکن است منجر به بی‌تفاوتی او نسبت به انجام تکالیف و علم‌آموزی گردد. بنابراین چنین روشی نتیجه‌ی مناسبی در پی‌ندارد.
۲) برخی دیگر فقط به تشویق دانش‌آموز می‌پردازند؛ هر چند تشویق در انگیزه‌بخشی بسیار موثر است؛ اما اگر بجا و به‌موقع انجام نگیرد موجب شرطی شدن دانش‌آموز می‌شود تا جایی که اگر تشویقی در کار نباشد، دانش‌آموز دیگر درس نمی‌خواند. معلم با چنین رفتاری دانش‌آموز را جسور و پرتوقع می‌کند؛ بنابراین چنین شیوه‌ای نیز مثمر ثمر نیست چرا که اینچنین روشی موجب می‌گردد دانش‌آموز از مهربانی و منعطف بودن معلم سوء‌استفاده کند.
۳) برخی از معلمان هم به چیزی فراتر از تشویق و تنبیه می‌پردازند؛ همانگونه که در دو نمونه‌ی قبل مشاهده شد پرداختن به تنبیه یا تشویق صِرف، نتایج خوبی در پی ندارد بنابراین معلمی موفق است که مکان‌شناس، زمان‌شناس و مخاطب شناس خوبی باشد و همانند باغبانی عمل کند که می‌داند چه زمانی درختان را آب دهد و چه زمانی آنها را هرس کند. این‌دسته از معلمان نیز به‌خوبی می‌دانند کی و کجا می‌بایست تشویق یا تنبیه کنند.
معلم خوب، معلمی است که دانش‌آموزان در کلاس او نه از ترس تنبیه و نه به شوق تشویق درس بخوانند؛ بلکه او با ایجاد فضای تربیتی دوستانه و محبت‌آمیز علاقه‌ی به آموختن را در دانش‌آموزان تقویت کرده است.
معلم متعهد می‌داند تشویق و تنبیه صرف، نه تنها تاثیری در پیشرفت آموزشی متعلم ندارد، بلکه موجب می‌گردد دانش‌آموزان از سر ترس و یا برای باج‌گیری درس بخوانند. بنابراین معلم وظیفه‌شناس با برقراری ارتباط عاطفی موثر، شوق درس خواندن را در دانش‌آموزان ایجاد می‌کند و موجب افزایش پشتکار آنها می‌شود. همچنین با زبان نرم و ناصحانه که نشات گرفته از قلبی مهربان است موجب می‌شود متعلمان گرد او جمع گردند؛ همانگونه که خدای سبحان خطاب به بهترین معلم بشریت می‌فرماید:
«فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلیظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشاوِرْهُمْ فِی الْأَمْرِ فَإِذا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَی اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُتَوَکِّلینَ»
«به [برکت] رحمت الهی، در برابر آنها (مردم) نرم [و مهربان] شدی و اگر خشن و سنگدل بودی، از اطراف تو پراکنده میشدند.»
نکته‌ی دیگری که باید مورد توجه معلمان محترم قرار گیرد این است که هر چند معلمان به ظاهر وظیفه دارند طبق برنامه‌ی درسی تعیین شده، دروسی نظیر ریاضیات، فیزیک و ... را تدریس کنند اما می‌توانند با رفتار خود نماد دینداری و دین‌باوری باشند. بنابراین بر معلمان لازم است علاوه بر دغدغه‌ای که برای تدریس مطالب درسی دارند در جهت ایجاد، تصحیح و یا تعمیق باورهای متعلم نیز اهتمام کافی بورزند. به عنوان مثال در ابتدا یا انتهای کلاس درس برخی از نکات اخلاقی را به دانش‌آموزان گوشزد کنند و یا حتی اگر درسی که تدریس می‌کنند ارتباطی با مباحث خداشناسی ندارد اما در عین‌حال می‌توانند به بهانه‌های مختلف در خلال تدریس خود به هدف خلقت، جایگاه انسان در جهان هستی و به شگفتی‌های آفرینش اشاره کنند. در این بین اگر دانش‌آموزان سوالی مطرح کردند چنانچه توان پاسخگویی به آن سوالات را داشتند پاسخ دهند ودر غیر این‌صورت از کادر مدرسه درخواست کنند تا از کارشناسان دینی دعوت نمایند تا پاسخگوی سوالات دانش‌آموزان باشند.
مرضیه رمضان‌قاسم، عضو گروه نویسندگی صریر
نظر شما