خبرگزاری حوزه | یکی از مراکز فعال در عرصه مقابله با شبهه افکنی های امروز جامعه، مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات(حوزه های علمیه)  است که با کارشناسان و متخصصان علوم اسلامی، مأمن مراجعان و حق جویان است. یکی از عرصه هایی که این مرکز به صورت ویژه پاسخگوی شبهات و سوالات است، عرصه عفاف و حجاب است که هر از چندگاهی، به ویژه در ایام هفته عفاف و حجاب، بر میزان شبهات و سوالات آن افزوده می شود.

برای آشنایی با فعالیت های این مرکز در عرصه عفاف و حجاب، گفت و گویی انجام داده ایم با دکتر حسین مختاری، مدیر گروه حقوق و فلسفه احکام مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات و دبیر میز تخصصی شبهه محور حجاب که تقدیم علاقه مندان می‌گردد.

سوال: با توجه به وجود محتواهای گسترده در فضای مجازی پیرامون عفاف و حجاب و رسالت اصلی حوزه در حراست از مرزهای دینی و ترویج و تبلیغ آموزه های ناب اسلامی، درباره فعالیت های صورت گرفته در این عرصه بگویید.

یکی از فعالیت های مرکز مطالعات پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم در راستای عمل به رسالت مرکز در پاسخ به شبهات و مواجهه با موضوع عفاف و حجاب و شبهات این عرصه است که در این راستا میز تخصصی شبهه محور در موضوع عفاف و حجاب تشکیل شد و بنده نیز دبیری این میز را بر عهده دارم.

ما در هفته های گذشته و با توجه به شرایط اجتماعی و نکاتی که مباحثی که در جامعه مطرح شده است و همزمانی و نزدیک بودن به هفته عفاف و حجاب، متناسب با این حوادث و با این روز و هفته، فعالیت هایی را در این مرکز داشتیم که گزارشی کوتاه و اجمالی از این فعالیت ها ارائه می کنم.

سوال: با توجه به این که اصل عفاف و حجاب و میزان آن در آموزه های دینی ما صراحتاً بیان شده، برای آشنایی بیشتر خوانندگان، اشاره ای به این عرصه داشته باشید.

اصل موضوع عفاف و حجاب و به ویژه حجاب بانوان در دین ما از ضروریات است که همه فقهای اهل سنت و شیعه نسبت به اصل وجوب حجاب اتفاق نظر دارند و آن را واجب شرعی می دانند؛ درباره میزان پوشش هم اتفاق نظر وجود دارد و اختلافی بین فقها نیست. بر اساس منابع فقهی و از جمله آیات قرآن و سنت پیامبر و ائمه اطهار علیهم السلام این برداشت را داریم که حجاب جزو ضرورت دین است و بر آن اتفاق نظر وجود دارد.

روایات زیادی در کنار آیات قرآن وجود دارد. خداوند در آیات ۳۰ و ۳۱ می فرمایند: «قُلْ لِلْمُؤْمِنینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ وَ یَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذلِکَ أَزْکی‏ لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبیرٌ بِما یَصْنَعُونَ * وَ قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ وَ یَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لا یُبْدینَ زینَتَهُنَّ إِلاَّ ما ظَهَرَ مِنْها وَ لْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلی‏ جُیُوبِهِنَّ وَ لا یُبْدینَ زینَتَهُنَّ...»؛ به مردان مؤمن بگو دیدگان خویش را فرو اندازند و عورات خویش را نگه دارند که این برایشان بهتر است و خدا از کارهایی که می کنید آگاه است * و به زنان مؤمنه بگو چشم فرو اندازند و عورات خود را حفظ کنند وزینتهای خود را جز آنچه آشکار است ، ظاهر نسازند و باید که مقنعه هایشان را به گریبانها کشند و زینت خود را آشکار نکنند...؛ و در آیه ۵۹ سوره احزاب نیز فرموده اند: «یا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُلْ لِأَزْواجِکَ وَ بَناتِکَ وَ نِساءِ الْمُؤْمِنینَ یُدْنینَ عَلَیْهِنَّ مِنْ جَلاَبِیبِهِنَّ ذلِکَ أَدْنی‏ أَنْ یُعْرَفْنَ فَلا یُؤْذَیْنَ وَ کانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحیماً»؛ ای پیامبر به همسرانت ، و دخترانت و زنان مؤمنین بگو تا مقنعه هایشان را جلو بکشند، این نزدیکتراست به اینکه شناخته شوند که مسلمان و دوستدار حجابند و در نتیجه آزار نبینند و خداهمواره آمرزنده مهربان است. در کتاب های روایی نیز در ابواب مختلف فقهی در کتاب وسائل الشیعه و کافی و دیگر منابع شیعه از پیامبر اکرم و امام علی، امام صادق و سایر ائمه علیهم الاسلام در این موضوع سخنان صریحی وجود دارد که پیرامون مسئله عفاف و حجاب گفته شده است.

در کنار این، در حوادث مهم تاریخی از جمله در زمان پیامبر(ص) و بعد از ایشان توسط خاندان مطهر ایشان(ع)، حضرت زهرا و حضرت زینب سلام الله علیهما و دیگر بانوان اسلام، می بینیم که یکی از دغدغه های مهم و اصلی آنها حفظ عفاف و حجاب است. در واقعه عاشورا و حوادث بعد از آن که کاروان اسرا در شهرها حضور می یافتند، می بینیم که دغدغه و اهتمام حفظ عفاف و حجاب وجود داشته است و برای این که بانوان اهل بیت در انظار عمومی کمتر حاضر باشند، تلاش های زیادی شد.

سوال: با توجه به تخصصی و حساس بودن مسئله حجاب، به ویژه حجاب بانوان، اقداماتی هم که در این عرصه صورت می‌گیرد، باید بر اساس این اقتضاء باشد. در این عرصه چه فعالیتی داشتید؟

در سال‌ها و دهه های اخیر شاهدیم که نسبت به احکام مختلف دینی شبهاتی مطرح می شده و علما و فقیهان و کسانی که دغدغه دینی دارند در صدد پاسخگویی برمی آیند. بخشی از شبهات هم جدید است که امروز در عرصه عفاف و حجاب هم وجود دارد. ما برای پاسخ به این شبهات، یکی از کارهایی که انجام دادیم، «مدرسه فصلی شبهه پژوهی حجاب» بود.

مرکز پاسخگویی به سؤالات دینی به صورت فصلی مدرسه هایی را در موضوعات مختلف توسط گروه های مختلف طراحی می کند که مخاطبان حاضر در این مدارس، عمدتاً از قشر فرهیخته طلاب سطح ۳ و ۴ و یا اساتید حوزه و دانشگاه بر حسب سطح مطالب ارائه شده در آن هستند.

در مدرسه شبهه پژوهی عفاف و حجاب مخاطبانی خاص حضور یافتند و مطالب آن در تلویزیون اینترنتی «پاسخ» در معرض دید عموم قرار گرفت. در این مدرسه از هفت نفر از اساتید حوزه و دانشگاه دعوت کردیم و هفت جلسه در روزهای چهارشنبه و پنج شنبه ۲۲ و ۲۳ تیرماه با حضور اساتید سرشناس و برجسته حوزه و دانشگاه برگزار شد.

سوال: درباره اهم موضوعاتی که در این مدرسه دو روزه مطرح شد، توضیح دهید.

در مدرسه شبهه پژوهی عفاف و حجاب، حجت الاسلام والمسلمین مقیمی حاجی، معاون پژوهش حوزه های علمیه در موضوع کارکرد عرف در تشخیص حکم و چگونگی حجاب؛ حجت الاسلام والمسلمین داوودی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در موضوع حجاب گریزی و عفاف پذیری؛ حجت الاسلام والمسلمین محمد جردکویه، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در موضوع حجاب و حکم شرعی و عرفی و تبعات عرفی سازی حجاب؛ دکتر حسن عبدی پور، عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف اسلامی در موضوع مطالعه تطبیقی پوشش زن در ادیان ابراهیمی؛ خانم دکتر فرهمندپور، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در مورد شبهات ناشی از شیوه های تبیین، ترویج و اجرای حجاب؛ دکتر مریم اردبیلی، مشاور امور بانوان شهرداری تهران در موضوع تأثیر حجاب بر شکوفایی توانمندی های بانوان و خانم دکتر حاجی اسماعیلی، عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده و مدیر گروه مطالعات زن و خانواده جامعةالزهرا، در موضوع سیاست گذاری فرهنگی اجتماعی حجاب به شبهات پاسخ دادند.

در این مدرسه تعدادی از مخاطبان به صورت خاص ثبت نام کرده و در جلسات حضور داشتند و سایر افراد نیز در شبکه پاسخ تی وی به صورت آنلاین و آفلاین به مباحث مطروحه دسترسی داشتند.

سوال: اگر فعالیت های دیگری در خصوص عفاف و حجاب دارید، بگویید.

از جمله کارهای دیگری که مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه انجام داده است، نشست علمی پاسخ به شبهات با موضوع حجاب، ناموس و غیرت بود که توسط حجت الاسلام والمسلمین بیاتی ارائه شده است و در پاسخ تی وی پخش شده است. این جلسات به صورت سلسله وار با همکاری سخنرانان و اساتید دیگر از گذشته بوده و همچنان ادامه دارد.

علاوه بر این امور، ما سعی کردیم به صورت فایل های صوتی (پادکست) در زمینه پاسخ به شبهات از اساتید و کارشناسان کمک بگیریم که در این راستا پادکست هایی را تهیه و در فضای مجازی توزیع کردیم. در این زمینه از اساتید وکارشناسان مطرح از جمله دکتر حمید کریمی، عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت کمک گرفتیم و توانستیم کار را شروع کنیم که در این عرصه تعدادی محتوا نیز تهیه و توزیع شده است که ناظر به شبهات روز جامعه می باشد.

در کنار این فعالیت ها، بولتنی تهیه کردیم با عنوان «امواج آلوده» که در موضوعات مختلفی که در جامعه شبهه دارد پاسخ می دهد. این پاسخ ها در این بولتن تهیه و ارائه می شود.

بولتن اخیر درباره عفاف و حجاب و شبهاتی که مربوط به عفاف و حجاب است بود که در آن جدیدترین شبهات و پاسخ های کارشناسی و تخصصی آماده شده و جهت ارائه به مخاطبان منتشر گردید. این کار با همکاری همکارانمان در بخش شبهه پژوهی مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات صورت گرفته است.

همچنین یک سری عکس نوشته تهیه کردیم که این عکس نوشته ها با رویکرد پاسخ به شبهات نو از سخنان بزرگان تولید می شود.

جدای از این فعالیت ها در گذشته و در حال حاضر و در آینده این مسئله برایمان مطرح است که در این مرکز پاسخگوی تمامی سوالات و شبهات در مسائل عمده نسبت به احکام دینی و آموزه های اسلامی باشیم که در موضوع حجاب هم اینگونه بوده که از زمان شکل گیری این مرکز سوالات مربوط به عفاف و حجاب را جمع آوری و پاسخ می دهیم و در آینده هم این آمادگی را داریم که پاسخگوی این عرصه باشیم.

سوال: بستر پخش پادکست ها و عکس نوشته ها چیست؟

محتواهای تولید شده در اختیار گروه رسانه مرکز قرار می گیرد و بر اساس موضوع، محتواها برای انتشار در بستر فضای مجازی آماده می شود. این محتواها از طریق فضای مجازی از جمله سایت های خبرگزاری حوزه و کانال های حوزوی و خود کانال مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه در پیام رسان های داخلی و خارجی پخش می شود. پیام رسان های ایتا، واتساپ، اینستاگرام و سایر مواردی که می توان این تولیدات را در دسترس افراد مشتاق قرار داد، به کار گرفته می شوند.

سوال: مهم ترین محورهایی که در عرصه عفاف و حجاب به آنها پاسخ دادید، کدام عرصه بود؟

شبهات عرصه عفاف و حجاب متنوع است. برخی در عرصه این که حجاب عرفی است یا شرعی و این که محدوده آن کدام است؟ مطرح می شود. مبنای فقهی و حقوقی اجبار حکومت بر حجاب نیز محور دیگری از این شبهات را شامل می شود و برخی درباره فلسفه حجاب و عفاف است. در این عرصه تنوعی داریم و با توجه به این تنوع، ممکن است در آینده هم انواع مسائل در حجاب و عفاف و بحسب اقتضای روز مطرح شود.

سوال: بیشتر مخاطبان را کدام یک از گروه ها تشکیل می دهند؟

بیشتر از مخاطبان با تحصیلات دانشگاهی شبهات دریافت می شود. البته با توجه به این که در این موضوع رده سنی ای که در عرصه فضای مجازی فعال هستند، به نظر می رسد رده سنی جوانان مخاطبان اصلی ما را تشکیل می دهند. البته مبلغان نیز از محتواهای تولید و عرضه شده در راستای فعالیت های تبلیغی و ترویجی خود استفاده می کنند و در نهادهای تربیتی نیز این محتواها استفاده می شود.

گفت‌وگو: علیرضا سهلانی