به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، آیت الله علی کریمی جهرمی، استاد حوزه علمیه قم در هفتاد و پنجمین برنامه تلویزیون اینترنتی پاسخ که به همت مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات حوزه برگزار شد، به «گونه شناسی شبهات» پرداخت و گفت: در مورد شبهه و وجه تسمیه آن امیرالمؤمنین علی علیه السلام در خطبه ۳۸ نهج البلاغه می فرمایند: إِنَّمَا سُمِّیَتِ الشُّبْهَةُ شُبْهَةً لِأَنَّهَا تُشْبِهُ الْحَقَّ. شبهه را به این خاطر شبهه نامیده اند که قیافه جذابی به آن داده می شود و انسان وقتی آن را می شنود نزدیک است جذب آن گردد؛ چرا که به حسب ظاهر قیافه حق به خود گرفته است در حالی که حقیقت نمی باشد.

وی افزود: چون طبیعت انسان ها حق گرایی بوده و دنبال حق می گردند و ندای فطرتشان را پاسخ می دهند، ممکن است دل هایی متوجه شبهات و شبهه افکن ها شود.

لزوم تبیین معارف حقه الهی قبل از مطرح شدن شبهات

آیت الله کریمی جهرمی خاطرنشان کرد: یکی از راه های موفقیت آمیز برای جلوگیری از شبهات دیگران تبیین معارف حقه الهی قبل از مطرح شدن شبهه از سوی شبهه افکنان است.

وی هدف از بیان شبهات و پاسخ دهی به آن ها را هدفی بسیار مقدس دانست و گفت: بر اساس فرمایش حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام که در اواخر خطبه دوم نهج البلاغه آمده است: « وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ أَرْسَلَهُ بِالدِّینِ الْمَشْهُورِ وَ الْعَلَمِ الْمَأْثُورِ وَ الْکِتَابِ الْمَسْطُورِ وَ النُّورِ السَّاطِعِ وَ الضِّیَاءِ اللَّامِعِ وَ الْأَمْرِ الصَّادِعِ إِزَاحَةً لِلشُّبُهَاتِ وَ احْتِجَاجاً بِالْبَیِّنَاتِ وَ تَحْذِیراً بِالْآیَاتِ وَ تَخْوِیفاً بِالْمَثُلَاتِ»، از اهداف ارسال رسول الله به رسالت مرتفع و نابود کردن شبهات است. احتجاج بالبیّنات نیز در همان راستا قرار گرفته و شامل استدلال پیامبر(ص) برای مردم به وسیله آیات الهی در آفاق و انفس است. بهترین وسیله برای قانع شدن افراد آیات کریمه قرآن می باشد. از دیدگاه حضرت امیرالمؤمنین(ع) از دیگر اهداف رسالت رسول الله(ص) تحذیر مردم بوسیله آیات الهی از شیطان، از نفس اماره بالسوء، از عوامل جن و انسی که برای اضلال انسان در کارند، می باشد.

یکی از رسالات پیامبر(ص) پاسخ به شبهات بوده

استاد درس خارج حوزه «إِزَاحَةً لِلشُّبُهَاتِ» را یکی دیگر از مهمترین رسالات پیامبر(ص) برشمرد و تصریح کرد: القای شبهات چیزی نیست که امروز به وجود آمده باشد؛ بلکه شبهات سابقه دار بوده به طوری که در لسان امیرالمؤمنین علی علیه السلام رسالت پیغمبر(ص) نیز برای این موضوع برشمرده شده است.

وی با اشاره به اهمیت پاسخ گویی به شبهات در عصر حاضر افزود: باید دانست کسانی که در این عرصه فعالیت دارند، در مسیر رسول الله(ص) گام برداشته و هدف آنان همان هدف رسول الله است. من فکر می کنم برای انسان هیچ مشوقی، هیچ بزرگداشتی و هیچ مرغبی به اندازه این کلمه برای گرامیداشت عمل او مؤثر باشد.

در پاسخ گویی به شبهات باید سرعت عمل داشت

آیت الله کریمی جهرمی بیان داشت: یکی از نکاتی که جهت موفقیت در پاسخ گویی به شبهات در عصر حاضر ما را یاری می کند، سرعت عمل ما در مواجهه و جواب دادن به شبهات است. نباید گذاشت در عصری که ارتباطات پیشرفت بسیاری داشته و هر مطلبی می تواند در عرض چند ساعت به دورترین نقاط دنیا مخابره شود، شبهات در اذهان افراد مختلف بشر نفوذ کرده و آنان را منحرف کند. در این عصر لازم است با سرعت زیادی، پیش از انتشار شبهات در میان جوامع به پاسخ گویی آن ها پرداخته و اثرگذاری این مطالب را خنثی نمود.

وی گفت: نکته دیگر این است که بدانیم دشمنان همیشه به تولید شبهه می پردازند و این عمل از دشمن بعید نیست. اما گاهی شبهات از جانب دوستان مطرح می شود و دشمن دانا به از دوست نادان است. گاهی از اوقات و احیاناً افرادی که چندان مایه ای از اجتهاد ندارند حتی بدون قصد سوء، روی منبر رفته، مطالبی شبهه برانگیز را مطرح می کنند و این درحالی است که به طور دقیق روی آن مطالب کار علمی نکرده اند. این گونه مطالب می تواند فتنه های خطرناکی را ایجاد کند.

لزوم پرهیز از بیان مطالب شبهه برانگیز

استاد درس خارج حوزه اظهار کرد: لازم است بدانیم در بیان مطالب باید بسیار مراقب بود تا خدای نکرده اثر سوئی روی اذهان انسان ها نگذاریم. ممکن است با بیان یک مطلب شبهه برانگیز و غلط حداقل یک انسان را به انحراف بکشانیم؛ این امر حق الناس بوده و قابل جبران نیست.

وی با تأکید بر لزوم تلاش حوزه های علمیه در جهت تربیت مبلغین پاسخ گو به شبهات، اظهار داشت: علمای دین لازم است هم خودشان در پاسخ گویی به شبهات به توانمندی برسند و هم طلاب را در این زمینه رشد دهند. ای یکی از نیازهای جدی امروز است.

اهمیت مخاطب شناسی در پاسخ به شبهات

آیت الله کریمی جهرمی گفت: باید دانست که افراد فعال در عرصه پاسخ گویی به شبهات لازم است میزان علم، استعداد، رده سنی و سایر مشخصات و ویژگی های فکری و فرهنگی مخاطبین خود را بشناسند و بر اساس آن با هر فردی متناسب با او مواجهه و پاسخ دهی داشته باشند.

وی ادامه داد: نکته دیگری که در موفقیت ما در پاسخ گویی به شبهات اثرگذار است شیوه برخورد ما با افراد می باشد. لازم است به خوش خلقی و مهربانی با فرد سؤال کننده رفتار کرده و از رفتارهای تند پرهیز داشته باشیم.

متون دینی را به طور دقیق بفهمیم تا بتوانیم شبهات را پاسخ دهیم

استاد درس خارج حوزه کسب مهارت در فهم صحیح متون دینی را از دیگر عوامل موفقیت در پاسخ گویی به شبهات برشمرد و خاطرنشان کرد: گاهی از اوقات افرادی دیده می شود که سال هاست منبری هست، اما عبارات قرآنی و روایات را به گونه صحیح قرائت نمی کند. ما باید با قرآن کریم و معارف اهل بیت علیهم السلام به طور کامل آشنایی داشته باشیم تا در مقابل شبهه افکنان پاسخ های دقیق، علمی و متقن را مطرح کنیم.

اخلاص، مهمترین عامل موفقیت در پاسخ گویی به شبهات

آیت الله کریمی جهرمی در پایان خاطرنشان کرد: اخلاص لله، اصلی ترین و مهمترین عامل موفقیت در پاسخ گویی به سؤالات و شبهات دینی است و روح همه نکاتی که گفته شد، این ملکه نفسانی می باشد. باید برای فرد مبلغ، همیشه و همیشه اول و آخر رضای خدا مطرح باشد که اگر چنین بود، اثر کار او هزار برابر خواهد شد.