به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام والمسلمین حسن معلمی، عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) در چهاردهمین مدرسه شبهه پژوهی با عنوان «تفکر صحیح» که به همت مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات حوزه های علمیه و با همکاری نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، مجمع عالی حکمت اسلامی، انجمن معرفت شناسی حوزه و پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شد، در تشریح «چگونگی تفکر صحیح و نوآوری» گفت: یادگیری روش های صحیح تفکر و اندیشیدن قدم اول در تولید اندیشه و نظریات علمی است.
برای تفکر صحیح باید روحیه کنجکاوی داشت
وی افزود: در باب تفکر صحیح باید مراحلی را طی نمود؛ قدم اول در این زمینه داشتن روحیه «کنجکاوی» است. انسان متفکر باید همیشه سؤال داشته باشد تا به سمت تولید اندیشه تحریک شود. باید برای سؤالات خود ارزش قائل شویم.
حجت الاسلام والمسلمین معلمی خاطرنشان کرد: در مرحله دوم باید سؤالات خود را اولویت بندی کرده و ببینیم کدام یک از آن ها دارای اهمیت بالاتری است. با اولویت بندی سؤالات می توانیم از سؤالات بنیادی به سؤالات سطحی برسیم. این شیوه از طبقه بندی سؤالات می‌تواند از تناقضات بین پاسخ ها جلوگیری کند.
لزوم آموختن روش های منطقی در تولید استدلال و شناخت مغالطات
وی یادگیری روش های منطقی در تفکر صحیح را مرحله سوم رسیدن به نظریه های علمی دانست و گفت: به عنوان مثال باید مغالطات و روش های صحیح استدلال منطقی را بیاموزیم تا در چیدن صغری و کبرای استدلالات خود دچار خطا نشویم.
عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) تفکر را متعلق به تمام افراد بشر برشمرد و تصریح کرد: استعداد تفکر را هر انسان عاقلی دارد، اما برخی افراد ممکن است در مسیر استدلال های عقلی خود دچار خطا شوند.
وی با اشاره به اهمیت دسته بندی سؤالات افزود: این دسته بندی می تواند بر اساس فوریت و میزان نیازمندی ما به جواب سؤالات صورت گیرد و به طور کلی طبقه بندی سؤالات از اهمیت بالایی برخوردار است.
حجت الاسلام والمسلمین معلمی بیان داشت: اگر معرفت شناسی و شبهات مرتبط با این حوزه را بیاموزیم به محدودیت های فکر و اندیشه خود پی برده و به دنبال آن می فهمیم که برای دادن جواب متقن و مطابق با واقع به سؤالات مختلف باید تلاش علمی مجدانه داشته باشیم.
وی گفت: علم به شبهات شکاکان یکی دیگر از مواردی است که ما باید در مسیر رسیدن به تفکر صحیح به دست بیاوریم.
شهامت گفتن «من نمی دانم»
عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) اظهار کرد: برای فردی که می خواهد تفکر صحیح داشته باشد، داشتن شهامت گفتن «نمی دانم» یکی دیگر از لوازم است. ما نباید در مقابل هر سؤالی خود را دانا جلوه دهیم و اگر توان پاسخ گویی به یک سؤال را نداشتیم جرأت این را داشته باشیم که اعلام کنیم «نمی دانم».
وی با تأکید بر لزوم دقت در عدم تناقض بین اندیشه ها و گزاره های فکری اظهار داشت: باید سعی کنیم تناقض بین نظرات علمی خود را به حداقل برسانیم و قضایای علمی مختلفی که مطرح می کنیم با همدیگر انسجام داشته و هماهنگ باشند. دشمنان اسلام از گذشته ها به دنبال یافتن تناقض بین آیات و آموزه های قرآن کریم بوده و هستند. انسجام فکری یکی از عوامل موفقیت متفکرینی همچون شهید مطهری و آیت الله مصباح یزدی و آیت الله جوادی آملی می باشد.
نداشتن انسجام فکری، از عوامل به انحراف کشیده شدن
حجت الاسلام والمسلمین معلمی گفت: اگر انسجام فکری نداشته باشیم، ممکن است مدتی با آرامش و ایمان زندگی کنیم، اما در بلند مدت و در مواجهه با شبهات مختلف می تواند ما را دچار تشکیک کرده و ضعف در ایمان را در وجودمان ایجاد کند.
وی ادامه داد: نکته دیگر در چگونگی تفکر صحیح این است که بدانیم خدا عقل کل است و ما عقل جزء؛ عقل کل بر عقل جزء اولویت داشته و باید در موارد تناقض بین نتایج ارائه شده از سوی عقل کل و عقل جزء امری را که عقل کل ارائه کرده، بپذیریم. هیچ وقت نباید اگر تفکرات ما به امری رسید که به نظر ما محال آمد، اما در آموزه های دینی بود، سریعاً به مسائل دینی شک کنیم. ابن سینا در محال دانستن معاد جسمانی دچار خطا شده و بعداً خودش آن را اصلاح کرد.
بدعت، گزاره ای بدون حجت شرعی
عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) بدعت را گزاره ای بدون حجت شرعی برشمرد و خاطرنشان کرد: اگر گزاره ای بدون استناد شرعی باشد، بدعت بوده و تفکر انحراف آمیزی است. بدعت یعنی اینکه ما حق نداریم هر گزاره ای را به دین ملحق کنیم. احکام مسائل جدید نیز باید دارای مؤیدات دینی باشند.
وی گفت: نوآوری اگر مطابق عقل، منطق و شرع باشد، امری نیکوست.
باید نقاد بود، به شرط شنیدن کامل گزاره های مورد نقد
حجت الاسلام والمسلمین معلمی بیان داشت: در حال حاضر در فلسفه و عرفان با گزاره هایی مواجه هستیم که عده ای از علما می گویند این ها یا کفر است یا شرک و یا خلاف آیات و روایات می باشد. یکی از این موارد معاد جسمانی ملاصدرا است. او می گوید ما در طول زندگی خود یک بدن مثالی برای خویش می سازیم و بعد از مرگ آن بدن، بدن اصلی ما خواهد شد. این بدن را در قیامت نیز خواهیم داشت. این در حالی است که چنین گزاره ای خلاف ظاهر قرآن است. البته وقتی عمیق فکر کنیم می توانیم بگوییم این گزاره ملاصدرا قابل نقد است ولی او را تکفیر نکنیم.
وی در پایان ضمن تأکید بر اهمیت داشتن روحیه آزاداندیشی افزود: وقتی چنین روحیه ای داشته باشیم می توانیم روحیه نقادانه نیز پیدا کنیم. البته نقادی لازم و واجب است اما به شرط اینکه صحبت های طرف مقابل را به طور کامل شنیده باشیم.
