خبرگزاری حوزه | یکی از مهمترین دغدغه هایی که در زمینه آموختن و پرورش افراد مطرح است، برقراری ارتباط صحیح و کارآمد با طرف مقابل است.
محتوا به هر میزان جذاب باشد و در قالبی شکیل ارائه شود، بدون قرار گرفتن مخاطب در اتمسفر گوینده، نمی تواند ثمره ی چشمگیری را به بار بنشاند. از این رو کسی که به هر عنوان در جایگاه منتقل کننده ی یک مطلب قرار می گیرد لازم است که یا حامل صفات و ویژگی هایی باشد و یا اینکه درصدد نهادینه کردن آن خصوصیات در خود برآید.
شناخت و تبیین ویژگی های لازم در امر تبلیغ و تدریس و آموزش، برای یک معلم، استاد و یا مبلغ، منبعی متقن و جامع را می طلبد. به همین دلیل قرآن و روایات معصومین (علیهم السلام)، بهترین بستر برای احصاء این ملزومات هستند.
خداوند به عنوان خالق همه موجودات، آگاهترین کس به احوالات آنهاست و این خالق حکیم و عالم، برای تعلیم محتوای بی نظیر کتاب و حکمت بر اساس منطق شایسته سالاری، افرادی را برگزیده است که قطعا کاملترین ویژگی های لازم در این زمینه را دارا هستند.
یکی از این خصوصیات که قرآن کریم بارها به آن اشاره کرده است، دلسوزی و خیرخواهی ایشان برای تمامی مردم است.
وصف “ناصح” که در قرآن کریم در رابطهی با پیامبران الهی (صلوات الله علیهم اجمعین) به کار رفته است؛ به همین نکته اشاره دارد.
«أُبَلِّغُکُمْ رِسَالَاتِ رَبِّی وَأَنْصَحُ لَکُمْ وَأَعْلَمُ مِنَ اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ»(اعراف-۶۲)
حضرت نوح (علیه السلام) می فرماید: (رسالت های پروردگارم را به شما ابلاغ می‌کنم و خیرخواه شما هستم؛ و از خداوند چیزهایی می‌دانم که شما نمی‌دانید.)
«نُصح و نصیحت» هر کار و هر سخنی است که در آن مصلحت دیگری باشد. این واژه در اصل به معنی خلوص و اخلاص است. به همین دلیل عسلِ خالص را «ناصح» می گویند.(۱)
بنابراین منظور، خیرخواهی خالصانه و با تمام وجود است؛ نه فقط در ظاهر. این خصلت در پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) تا حدی است که به فرموده ی قرآن کریم، نزدیک است که در راه تبلیغ معارف قرآنی، قالب تهی نمایند.
«فَلَعَلَّکَ بَاخِعٌ نَفْسَکَ عَلَیٰ آثَارِهِمْ إِنْ لَمْ یُؤْمِنُوا بِهَٰذَا الْحَدِیثِ أَسَفًا»(کهف-۶)
(گویی می‌خواهی به خاطر اعمال آنان، خود را از غم و اندوه هلاک کنی اگر به این گفتار ایمان نیاورند!)
این آیه ی شریفه گویای نهایت دلسوزی پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) است؛ چرا که وجود نازنین ایشان به شخصی تشبیه شده که می‌بیند عزیزترین کسانش از او جدا می‌شوند و او با حسرت از پشت سرشان به آنان نگاه می‌کند.
پیامبران الهی در همه جوانب زندگی الگوی ما هستند. یکی از مهمترین شوؤن آنها که باید مورد تأسی هر فردی واقع شود، شأن ایشان در جلوه ی یک مربی است؛ از همین روست که در روایتی از وجود نازنین پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) می‌خوانیم: «لَیَنْصَحُ الرَّجُلُ مِنْکُمْ اَخَاهُ کَنَصِیحَتِهِ لِنَفْسِهِ»
(باید هر کدام از شما نسبت به برادر مؤمن خود خیرخواه باشد به همان اندازه که نسبت به خویش خیرخواه است.)(۲)
نکته مهمی که در این راستا باید مورد توجه قرار گیرد؛ این است که، زمانی تبلیغ ما مثمر ثمر خواهد بود که نه فقط ارتباط کلامی و فیزیکی برقرار شود؛ بلکه ارتباط روحی و قلبی با مخاطب ایجاد کنیم.
کلام مشفقانه و با لحن آرام، اگرچه از ملزومات سخن یک مربی و مبلغ است؛ لکن باید از قلب آکنده از محبت سرچشمه گرفته باشد؛ تا در جان طرف مقابل اثر با دوام داشته باشد.
در حقیقت تا وقتی نتوانیم حتی دشمنان و افراد سر تا پا شیطنت و گناه را از صمیم قلب دوست داشته باشیم، نمی توانیم یک تبلیغ مؤثر ارائه دهیم. چه بسیار افرادی که واژه ای مهربانانه به کار می برند؛ لکن در قلب خود مخاطب را فردی دون مایه تلقی می کنند و این امر حجابی میشود در انتقال نفخات رحمانی به قلب گیرنده ی پیام هدایت.
فردی را در نظر بگیرید که در ذهنش نگاه تحقیرآمیز و غیر محترمانه به گناهکار دارد، لکن در مواجهه ی با او از ادبیات مشفقانه استفاده مینماید و انتظار تأثیر دارد؛ درحالیکه هیچگاه میوهی نفاق، وفاق نخواهد بود.
از راهکارهای نهادینه کردن خیرخواهی، پروراندن حلم و بردباری در خویشتن است. اگر صبر نباشد با دیدن کوچکترین عکس العمل ناشایست از طرف مخاطب از کوره به در می رویم و ارتباط مؤثر برقرار نخواهد شد.
راهکار دیگر این است که زمانی را که به امر تبلیغ اختصاص می دهیم، سرمایه گذاری بدانیم نه اتلاف هزینه. سرمایه گذاری پرسودی که هم در دنیا و هم در آخرت نتیجه آن را درو خواهیم کرد.
راهکار دیگری که میتوان در این مجال به آن اشاره کرد، افزایش احساس تکلیف در خویشتن است. تا زمانی که نسبت به یکایک افراد جامعه احساسی مانند اعضای بدن خود نداشته نباشیم، نمی توانیم تعامل قلبی و فیزیکی مؤثری را برقرار نماییم.
آزاده ابراهیمی فخاری، عضو گروه صریر
پی نوشت ها:
(۱) مفردات راغب ذیل واژهی «نصح»
(۲) کافی، ج۲، صفحه ۲۰۸
