به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام والمسلمین سیداحمد رهنمایی عضو هیئت علمی گروه علوم تربیتی مؤسسه امام خمینی(ره) در مدرسه شبهه پژوهی «زن و زندگی فاطمی» که به همت مرکز مطالعات و پاسخ‌گویی به شبهات حوزه های علمیه و با همکاری مرکز مدیریت حوزه ‌های علمیه خواهران برگزار شد، به بررسی مبحث «زن و فعالیت اجتماعی» پرداخت و گفت: بر اساس شاهکار آفرینش متوجه می شویم زن به لطافت و ظرافت آفرینش الهی نماد ویژه ای است. برای یک سلسله ارزش های ماندگار که مایه حیات و بالندگی جامعه بشری است نماد ویژه حیا و عفاف بوده و همچنین مظهر قداست و پاکی جامعه و مایه رشد و عنصر تعالی بخش زندگی نوع انسان است.

وی افزود: در مجموع هم به عنوان الگوی فضیلت و هم به عنوان راهبر سعادت می توان زن را به جامعه معرفی کرد. اگر این مسائل را به خوبی درک کنیم آنگاه عمق فرمایش حضرت امام خمینی(ره) که فرمودند "از دامن زن مرد به معراج رود" برای ما مکشوف می گردد.

منظور از لیلة القدر در سوره دخان، حضرت فاطمه زهراست

حجت الاسلام والمسلمین رهنمایی سپس به ارائه دورنمایی از سیره فرهنگی فاطمی پرداخت و یادآور شد: در این رابطه در کتاب شریف «جامی از زلال کوثر» نوشته علامه آیت الله مصباح یزدی بر پایه روایات مطالب بسیار خوبی آمده است. بر پایه روایاتی که از ائمه علیهم السلام رسیده، حقیقت لیلة القدر به وجود فاطمه زهرا علیها السلام تفسیر شده است. امام موسی ابن جعفر(ع) در تفسیر آیات نخستین سوره دخان باطن آیات یکم تا چهارم این سوره را این گونه تشریح کردند که حامیم در مجموع ناظر به وجود شخصیت گرانقدر پیامبر اکرم(ص)، کتاب مبین ناظر به وجود مولا امیرالمؤمنین(ع) و لیلة القدر ناظر به وجود حضرت صدیقه کبری فاطمه زهرا(س) است.

وی حضرت زهرا سلام الله علیها را ظرف نزول یازده قرآن ناطق دانست و گفت: بنا بر فرمایش علامه مصباح یزدی لیلة القدر ظرف نزول قرآن صامت و حضرت زهرا سلام الله علیها ظرف نزول یازده کلام الله ناطق گردیده است.

حضرت فاطمه(س) مجمع اسمای الهی است/ صحیفه فاطمیه

عضو هیئت علمی گروه علوم تربیتی مؤسسه امام خمینی(ره) حضرت فاطمه سلام الله علیها را مجمع اسمای الهی برشمرد و تصریح کرد: علامه مصباح یزدی می فرماید: فاطمه مجمع اسمای الهی است. ارباب معرفت اسما و صفات الهی را به دو دسته جمالیه و جلالیه تقسیم می کنند؛ اسما و صفاتی که در بر دارنده مفاهیمی چون محبت، لطافت، رأفت، عطوفت و رحمت و امثال این ها هستند در گستره صفات جمالیه می گنجند و آن دسته از اسما و صفات الهی که در بر دارنده صلابت، عقوبت، انتقام، غضب، جباریت، قهاریت و امثال این ها می باشند در گستره صفات جلالیه قرار می گیرند. فاطمه زهرا مجمع همه این اسمای الهی است.

وی با اشاره به سومین ویژگی فاطمه زهرا(س) افزود: ایشان نازل فرمای جبرئیل امین است. بنا بر روایات بعد از رحلت پیامبر(ص) جبرئیل بر حضرت زهرا نازل می شد و به همین دلیل آن حضرت لقب محدثة را گرفتند. به این ترتیب حضرت جبرئیل مطالب مختلفی برای ایشان روایت کرده و آن روایات را حضرت امیرالمؤمنین می نوشتند و در مجموعه ای تحت العنوان صحیفه فاطمیه درج می نمودند که شامل دستورالعمل های مختلفی برای چگونگی امامت ائمه هدی علیهم السلام بود. در حال حاضر نیز این صحیفه نزد حضرت بقیة الله الاعظم(عج) می باشد.

"هیچ جامعه ای در مسیر اصلاح به سامان نخواهد رسید مگر اینکه یکایک افراد آن از اخلاق و فرهنگی متعالی بهره مند گردند"

حجت الاسلام والمسلمین رهنمایی بیان داشت: یکی دیگر از ویژگی های حضرت فاطمه زهرا(س) فعالیت های ایشان در جبهه جهاد فرهنگی است. در کتاب «جامی از زلال کوثر» آمده است: از اساسی ترین کارهای پیامبران، امامان و دیگر مصلحان الهی تلاش برای ریشه کنی جهل و رذالت مردمان و شکوفاسازی عقل و فطرت ایشان بوده است. هیچ جامعه ای در مسیر اصلاح به سامان نخواهد رسید مگر اینکه یکایک افراد آن از اخلاق و فرهنگی متعالی بهره مند گردند. از این روی در مسیر اصلاح فرد و جامعه اصلاحات اخلاقی و فرهنگی بر دیگر اصلاحات مقدم است. قرآن کریم مهمترین وظایف پیامبر خاتم(ص) را این گونه بر می شمارد: تلاوت آیات قرآن، تذکیه و تهذیب اخلاق، تعلیم قرآن و حکمت. وظایف دوم و سوم از مهمترین وظایف پیامبر است که اولی به شکوفاسازی فطرت و اخلاق آدمیان و دیگری به بارورسازی عقل و فرهنگ ایشان اشاره دارد. در میان معصومان علیهم السلام جهاد فرهنگی ام الائمه صدیقه طاهره علیهاالسلام جایگاه و منزلتی ویژه دارد، چرا که او دست پرورده مستقیم رسول خدا و استمرار وجود اوست. علم او از علم پیامبر و سیره او همان سیره رسول خداست. منبع علم و حکمت و قرآن است و یگانه مربی او بهترین مفسر و مبین قرآن، منش او همان منش رسول خداست که عمر خود را صرف تعلیم و تذکیت انسان ها نمود.

وی گفت: فرهنگ و فعالیت های فرهنگی بایستی در مرحله تعریف و چیستی به تفاهم افراد مختلف برسد. در این رابطه مقام معظم رهبری و علامه مصباح یزدی اتفاق نظر دارند که فرهنگ، سلسله باورها و ارزش هاست. در سلسله باورها ما دنبال بیان و فهم مدلولات عقل نظری هستیم. یعنی به عنوان مثال ایمان ما به وجود خدای یکتا.

اهمیت شناخت دقیق سلسله ارزش های تعالی بخش

عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) اظهار کرد: سلسله ارزش ها شامل مدلولات عقل عملی ماست. ارزش ها به ما می گویند که چه کاری را باید انجام داد و از ارتکاب چه اموری می بایست پرهیز نماییم. با استفاده از مکتب اهل بیت علیهم السلام می توانیم با اندک تأملی ارزش ها و باورهای تعالی بخش را بیاموزیم.

وی با تأکید بر تأسیسی بودن بخشی از باورها اظهار داشت: اقدامات فرهنگی که ما ناظر به هماهنگی ادراکات عقل عملی با عقل نظری است و هم شامل باورها و هم اقدامات ما می شود. لذا باید فعالیت های ما به تأیید باورهایمان برسد. خداوند بخشی از باورهای ما همچون توحید، عدل، امامت، معاد و فروع دین را تأسیسی قرار داده، اما پاره ای از باورهای ما به تأیید این باورهای اصیل می رسد. باورهایی همچون قوانین مدنی ما باید مورد وفاق و عاری از تعارض با باورهای اصیلمان باشد؛ لذا موسوم به اعتقادات امضایی اند.

مدلول اصلی قوانین مدنی ما نظم اجتماعی است

حجت الاسلام والمسلمین رهنمایی گفت: اعتقادات امضایی مورد تأیید شرع، عقلا و فطرت بشری است؛ زیرا مفاد و مدلول اصلی قوانین مدنی ما نظم اجتماعی است و برای آن دلیل تأسیسی در روایات وجود دارد.

وی ادامه داد: شایسته است در فعالیت های فرهنگی راهبردهای اساسی راه هم مورد توجه قرار دهیم. یکی از این راهبردها این است که بدانیم فعالیت فرهنگی فراتر از یک فعالیت ساده و معمولی بوده و اساساً یک مهارت است. فعالیت های فرهنگی مجموعه ای از اصول راهبردی است که مهارت شناخت و نشر باورها و ارزش های اصیل از جمله این اصول است. هرکسی نمی‌تواند پی به این مهارت ببرد و نمی توان گفت همه افراد دارای استعداد تشخیص فعالیت های فرهنگی می باشد.

کار فرهنگی صحیح، فعالیتی است که مطابق ارزش های اصیل دینی باشد

عضو هیئت علمی گروه علوم تربیتی مؤسسه امام خمینی(ره) کار فرهنگی صحیح را شامل فعالیت های مطابق با ارزش های اصیل دینی برشمرد و خاطرنشان کرد: التزام به ارزش ها زمانی فرهنگی است که در توافق کامل با باورهای ما باشد. یعنی باید کاملاً مطابق با مطالبات خداوند از ما باشد.

وی گفت: نشر باورها و نشر ارزش ها نیز نیازمند مهارت است. خداوند اجر عظیمی را برای نشردهندگان ارزش ها و باورها در نظر گرفته است.

عناصر شش گانه مهارت

حجت الاسلام والمسلمین رهنمایی بیان داشت: مهارت برخوردار از شش عنصر است؛ سه عنصر انگیزه، استعداد و خلاقیت می بایست از درون انسان بجوشد. بحران ها توسط انسان های مستعدی که خلاق هستند حل می شوند. متأسفانه ما کار فرهنگی را ساده انگاشته و حتی در حد یک آموزش هم برای آن در نظر نگرفته ایم.

وی ضمن بیان راهبردهای مهارتی در فعالیت های فرهنگی افزود: اولین آن ها راهبردهای شناختی همچون آگاهی ها و آموزش های راهبردی علمی، فنی و مهارتی است. دومین آن ها راهبردهای نگرشی بوده که شامل پیوند واقعیت با حقیقت و تصحیح و ترمیم نگرش ها می باشد. نگرش های مختلف مسیرهای متفاوتی را پیش روی افراد باز می کند و موجب تفرقه می شود. راهبرد سوم، از نوع انگیزشی است که از این طریق می توان به شناسایی و القای انگیزه های برتر پرداخت. راهبردهای کنشگری که شامل نمونه خوانی رفتارهای فرهنگی است و طی آن فعالیت های فرهنگی مختلف بر اساس ارزش ها و باورهای اصیل مورد بررسی واقع می شود، چهارمین دسته راهبردهای مهارت فعالیت فرهنگی است.

علامه مصباح یزدی: بینش در رأس هرم روان انسان قرار دارد

عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) اظهار کرد: علامه مصباح یزدی در جلد دوم کتاب «اخلاق در قرآن» روان انسان را به هرمی سه بعدی که در رأس آن بینش، شناخت و دانایی قرار دارد تشبیه کرده اند. در دو طرف این هرم نیز گرایشات و کنش ها را قرار داده اند. پس «دانستن، خواستن و توانستن» و «معرفت، محبت و قدرت» ابعاد سه گانه انسان هستند که همیشه با هم ارتباط دارند.

وی گفت: می توان نگرش ها را هم به این هرم افزود. نگرش ها در دل بینش ها قرار دارند و می توانند برای هر فردی متفاوت با افراد دیگر باشد. لذا می بایست ما برای انجام فعالیت های فرهنگی منسجم به نگرش های همسویی برسیم.

بینش، نگرش، گرایش و کنش؛ چهار محور اصلی در بررسی رفتارها

حجت الاسلام والمسلمین رهنمایی با تأکید بر اینکه لازم است رفتارهای مختلف را بر اساس ابعاد چهارگانه بینش، نگرش، گرایش و کنش مورد بررسی قرار داد، بیان داشت: اولین چیزی که ما می بایست در مورد رفتارهای فرهنگی ماهیت آن ها را به خوبی درک کنیم. مثلاً ارتباط دختر و پسر که در فرهنگ دینی ما دارای چارچوبی است و در فرهنگ سکولاریستی و لیبرالیستی چارچوب دیگری دارد. مقام معظم رهبری از سال های دور نسبت به مسئله تهاجم فرهنگی، شبیخون فرهنگی، رخنه فرهنگی و ناتوی فرهنگی هشدار داده بودند و اگر افراد مخاطب این تذکرات به خوبی ماهیت این اقدامات را بر اساس بینش اسلامی درک می کردند، ما به وضعیت امروز دچار نمی شدیم.

وی با اشاره به فعالیت های دشمنان اسلام در عرصه فضای مجازی ادامه داد: مقام معظم رهبری از این عرصه با عنوان قتلگاه جوانان ما یاد کردند. متأسفانه عده ای از مسئولین ما فقط به افزایش سرعت و راندمان این فضا توجه کردند و از آسیب های آن غافل شدند. بسیاری از جوانان ما که در اغتشاشات اخیر به خیابان ها آمدند مغلوب و مجذوب فضای مجازی و بازی های رایانه ای بودند.

می بایست علوم مختلف به عنوان خادم فعالیت های فرهنگی قرار گیرند

عضو هیئت علمی گروه علوم تربیتی مؤسسه امام خمینی(ره) افزود: می بایست حواسمان جمع باشد و از چالش های فرهنگی شامل چالش های علمی، اخلاقی و دینی غافل نشویم. ما باید تلاش کنیم تا تمام مباحث علمی در زمینه های مختلفی همچون فقه و اصول، ادبیات، منطق و فلسفه را خادم فعالیت های فرهنگی قرار دهیم تا این فعالیت ها به موفقیت بینجامد.

وی در پایان خاطرنشان کرد: اخلاص، عمل، حلم و استقامت اصلی ترین فرمول در فعالیت های فرهنگی است. تلاش های حضرت آسیه نمونه بارز این اخلاص و استقامت بوده که در زیر شکنجه های اصحاب فرعون می خندید و در همان حال به درجه رفیع شهادت رسید.