به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، حجت‌الاسلام والمسلمین رضا مختاری رئیس مؤسسه کتاب شناسی شیعه عصر امروز پنجشنبه ۳۱ فروردین در نشست ستاد استهلال ماه شوال مرکز موضوع شناسی احکام با نمایندگان بیوت مراجع و ستاد استهلال دفتر مقام معظم رهبری که در قم برگزارشد، با بیان اینکه اختلاف در ثبوت هلال، امروزه برای مردم قابل توجیه نیست و هرقدر ما استدلال بیاوریم، مردم و جوانان زیر بار نخواهند رفت، اظهار کرد: ما متاسفانه به بازتاب‌های اجتماعی فتاوا توجه لازم را نداشته‌ایم و ابتدا باید به این موضوع بنگریم و بعد فتوا بدهیم.

استاد حوزه علمیه افزود: بنده ده سال برای کتاب میراث فقهی رؤیت هلال وقت صرف کردم و در نهایت در ۵ جلد و بیش از چهار هزار صفحه منتشر شد و مشتمل بر مباحث مختلف و بخش عمده آن رساله‌ مستقل فقها از شیخ مفید و سیدمرتضی گرفته تا دوره معاصر در طول تاریخ درباره بحث استهلال است. مثلا شیخ مفید چهار رساله در مورد هلال ماه داشته است که یکی از آنها موجود است و در کنار ۶۹ رساله دیگر تصحیح و تحقیق شده است و بیش از ۳۰ رساله منتشر شد. همچنین رساله‌هایی از اهل سنت و احادیثی از شیعه در باب رؤیت هلال در ذیل ۲۰ باب آمده است، ضمن اینکه فرمایشات عمده مفسران شیعه و سنی هم در مورد آیات مرتبط با رؤیت هلال مورد بحث قرار گرفته است.

رییس موسسه کتابشناسی شیعه ادامه داد: یکی از آفات پژوهش‌های ما صفرپژوهی است و به پژوهش‌های قبلی مراجعه نمی‌کنیم بنابراین عموما کار تکراری است و مهمتر هم احادیث این باب است زیرا برخی که در این مورد کار کرده‌اند به همه احادیث رجوع نداشته‌اند و ما اختلاف چندانی با اهل سنت در این زمینه نداریم.

حجت‌الاسلام والمسلمین مختاری ابراز کرد: منجمین یکسری اصطلاحاتی مانند شهر و ماه حقیقی و اقترانی برای خود دارند و از لحظه مقارنه خورشید و ماه تا لحظه مقارنه بعدی را شهر حقیقی گویند و برخی فضلا و طلاب گفته بودند ما هم همین شهر حقیقی را مبنا قرار دهیم و سراغ استهلال و ... نرویم غافل از اینکه فقط مجرد اصطلاح برای حساب و کتاب خودشان است نه اینکه شارع این مسئله را تعیین کرده باشد.

وی ادامه داد: اختلاف در ثبوت هلال، امروزه برای مردم قابل توجیه نیست و هرقدر ما هم استدلال بیاوریم که نظر فقها در این مسئله متفاوت است، مردم و جوانان زیر بار نخواهند رفت. ما متاسفانه به بازتاب‌های اجتماعی فتاوا توجه لازم را نداشته‌ایم و ابتدا باید به این موضوع بنگریم و بعد فتوا بدهیم و اهل قلم و مردم و روشنفکران از ما نمی‌پذیرند و برخی ممکن است اصل باورشان به دین و مرجعیت و حوزه و فقها و ... زیر سؤال برود و تضعیف شود.

رئیس مؤسسه کتاب شناسی شیعه بیان کرد: برای رفع این موضوع باید راه‌حل‌هایی حداقل برای ایران ارائه دهیم تا اتحاد در این مسئله ایجاد شود؛ بنده چندی قبل راهکاری به بزرگان ارائه کردم؛ این راه حل هیچ مشکل فقهی ندارد و عملی هم هست. عمده علت اختلاف دو چیز است؛ یکی اتحاد و اختلاف آفاق است یعنی اگر در نقطه الف ماه رؤیت شد آیا برای همه بلاد کافی است یا فقط بلادی که با این نقطه متحد هستند کافی است و این از زمان شیخ طوسی تا امروز بین شیعه و سنی مطرح بوده و است.

استاد حوزه علمیه قم افزود: مسئله دیگر رویت با ابزاری چون تلسکوپ است که اولین بار توسط محقق نائینی طرح شد؛ از نظر حکم این دو مسئله سبب اختلاف است و در هر دو مسئله هم مشهور فقهای جدید و معاصر، قائل به اتحاد آفاق هستند یعنی اگر در یک نقطه رؤیت شد فقط برای نقاطی که افق مشترک دارند کافی است و در چشم مسلح هم ۹۰ درصد فقها رؤیت با چشم مسلح را جایز نمی‌دانند و رؤیت عادی را ملاک می‌دانند.

حجت الاسلام والمسلمین مختاری گفت: در مورد اتحاد افق به برخی فقها نسبت داده شده است که اگر در یک نقطه دیده شد برای سایر نقاط هم کافی است ولی ما تحقیق کردیم دیدیم این نسبت درست نیست. اولین نفر مرحوم فیض کاشانی و بعد از او چند نفر دیگر از جمله آیت الله خویی قائل به این شدند که دیدن در یک نقطه برای همه کافی است ولی شاگردان ایشان نقد بر آن نوشتند و رد کردند. نامه‌ای از آیت‌الله سیستانی مربوط به ۵۰ سال قبل است که نظر استاد خود را رد کرده است و مرحوم علامه شعرانی، علامه طهرانی، آیت‌الله موحد ابطحی، آیت‌الله سیدمحمدصدر ثانی هم ردیه بر نظریه آیت‌الله خویی نوشتند و معاصرینی چون آیت‌الله سبحانی و فرزند آیت‌الله سیستانی هم در رد نظر آیت‌الله خویی مقاله نوشتند.

وی خاطر نشان کرد: آیت‌الله خویی گفتند اگر در نقطه‌ای از کره زمین ماه رؤیت شود برای همه زمین کافی است ولی بعدا اشتراک در شب را هم به آن قید زد؛ برخی هم تصور درستی از اشتراک در شب ندارند و گاهی تصدیق بلاتصور می‌کنند که سال قبل رخ داد. سال قبل در ایران، کشورهای اسلامی و آفریقا ماه دیده نشد و حدود ۸ یا ۹ ساعت بعد از غروب آفتاب در قم و در آمریکا و برزیل و ... دیده شد و اعلام کردند چون در ایران دیده شد برای همه بلادی که شب مشترک با ایران دارند یعنی کل بلاد اسلامی عید است ولی اشکالی که به این نظر وارد است این است که هلال و ثبوت آن مانند طلوع و غروب خورشید نیست؛ به تعبیر آیت الله خویی هلال یک امر وحدانی در کل عالم است و به مجرد اینکه ماه از تحت الشعاع خارج شد برای همه کره زمین یکسان است ولی بعدا اشکالاتی ایجاد شد که اشتراک شب را شرط کردند.

در ادامه این نشست ۱۲۰ دقیقه ای سوالات و مباحثی پیرامون رویت هلال ماه شوال مطرح و کارشناسان پاسخ گفتند.

۳۱۳/۱۷