به گزارش خبرگزاری حوزه، یکی از کلیدواژه های پربسامد در بیانات و رهنمودهای رهبر فرزانه انقلاب طی یکی دو سال اخیر، بحث جهاد تبیین بوده است.
در رابطه با این که اساساً جهاد تبیین به ویژه در روزگار فعلی به چه معنا و مفهومی است و همچنین وظیفه و رسالت اهالی فکر و فرهنگ و رسانه در قبال آن چیست، با حجت الاسلام محمدرسول بهرامیان از اساتید و پژوهشگران عرصه رسانه به گفت و گو پرداخته ایم که مشروح آن را در ادامه ملاحظه می کنید؛
به نظر شما چرا مقام معظم رهبری چندین مرتبه طی ماه های اخیر بر اهمیت و ضرورت جهاد تبیین تأکید کردند و راز این همه تأکید چیست؟
البته باید توجه داشت که تأکیدات رهبر معظم انقلاب مربوط به یک سال اخیر نیست، هر چند که طی این مدت ایشان چندین بار اذهان عمومی و به ویژه مسئولان و نخبگان را متوجه مساله مهمی چون جهاد تبیین کردند.
حضرت آقا طی سال های اخیر نیز به نوع دیگری به این مهم اشاره داشته اند که از آن جمله تأکید بر لزوم تلاش در جهت اقناع افکار عمومی در راستای فعالیت های رسانه ای و روشنگرانه است.
منظور ما از تبیین طبعاً روشنگری و بیان حقیقت و واقعیت است. هدف در واقع این است که غبار بدفهمی، تحریف و کج‌فهمی زدوده شده و با جریان تحریف و دروغ پراکنی و شایعه سازی مقابله شود.
اساساً اصل تبیین ریشه در آموزه های دینی ما دارد کما این که رسالت مهم انبیا و اولیای الهی، تبیین و ابلاغ پیام الهی بوده است
شکل گیری خود انقلاب اسلامی نیز ثمره ی تبیین گسترده و عمیق بوده که علما و شخصیت ها و چهره های دانشگاهی و علمی و حوزوی متولی انجام آن شده اند. در رأس همه این ها امام خمینی(ره)، به تبیین گری پرداخته و اعضای جامعه را آگاه کردند و این آگاهی باعث شد آن حرکت عظیم و توفنده علیه رژیم سفاک پهلوی شکل گرفته و نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران در این کشور تأسیس شود.
پس از ارتحال حضرت امام (ره) نیز رهبر عزیزمان در طول بیش از سه دهه اخیر، همواره سکاندار بصیرت افزایی و تبیین بوده اند و بزرگ مجاهد این عرصه به شمار می روند، کما این که صدور بیانیه گام دوم، در سال ۹۷، خودش جهاد بزرگ تبیین بود که ایشان انجام دادند و تأکید هم کردند که برای نگارش و آماده سازی متن آن بسیار وقت صرف کرده اند.
مقام معظم رهبری از جهاد تبیین به عنوان فریضه فوری و قطعی یاد کردند و اهمیت این موضوع نشان می دهد که پایداری انقلاب اسلامی تا چه حد متکی بر اقامه این فریضه است. از سوی دیگر، تبیین مقدمه‌ای است برای اصلاح، تحول و مطالبه درست و این که به تدریج به سمت حل و یا کاهش مشکلات کشور در عرصه های مختلف حرکت کنیم.
چرا رهبر انقلاب از عنوان جهاد برای تبیین استفاده کردند و جهاد تبیین بر این اساس دارای چه مشخصه ها و مؤلفه هایی است؟
ببینید جهد و جهاد به‌معنا و مفهوم تلاش و کوشش جدی است. منتها مراتب باید توجه داشت جهادی که در آموزه های اسلامی مطرح است، منظور آن تلاش و کوشش جدی و خستگی ناپذیر در برابر دشمن است و لذا وقتی صحبت از جهاد به میان می آید که منجر به شکست یا تضعیف دشمن شود. البته در عرصه های فرهنگی و تبیینی باید به عنصر زمان توجه کرد و این طور نیست که یکشبه و مثلاً با فلان ابلاغیه و بخشنامه هدف به طور کامل محقق گردد بلکه ما در این زمینه نیازمند ثبات قدم، صبر و حوصله و پیگیری اثربخش هستیم.
به طور خاص در رابطه با جهاد تبیین آن چه به ذهن بنده می رسد این است که چنین مجاهدتی باید توأم با اخلاص و توکل به خدا باشد چرا که بدون اخلاص نخواهیم توانست به اهداف مقدسی که در این زمینه وجود دارد، دست یابیم.
در کنار اخلاص نیازمند روحیه انقلابی و جهادی هستیم به این معنا که در مواجهه با سختی ها و مشکلات و موانع و بعضاً سنگ اندازی ها، خسته نشده و به اصطلاح نااُمید و بریده نشویم و با صبر و استقامت و امید به فضل الهی رو به آینده ای روشن حرکت کنیم. این را هم یادمان نرود که بر اساس فرمایش نورانی قرآن کریم، اگر ما در راه خدا و برای رضایت خدای متعال حرکت کنیم و ثابت قدم بمانیم نصرت الهی نیز با ما همراه خواهد بود و این وعده قطعی و تخلف ناپذیر است.
یکی از ضعف هایی که معمولاً در عرصه فعالیت های فرهنگی و رسانه ای مشاهده می شود، ناظر به ضعف در اثربخشی برنامه ها و فعالیت هاست و به همین خاطر معمولاً درباره خروجی آن ها با نوعی نگاه تردیدآمیز صحبت می شود. از دیدگاه شما برای این که فعالیت های مرتبط با جهاد تبیین، به معنای واقعی کلمه، اثرگذار و اثر بخش باشد چه باید کرد!؟
به نکته درست و خوبی اشاره کردید. اثربخشی تبیین مسأله بسیار مهمی است. در این رابطه به نظر بنده باید به مؤلفه ها و مسایل مختلفی توجه کرد که از آن جمله بحث مخاطب شناسی و روش های اقناع مخاطب است چرا که اگر این مهم مورد غفلت قرار گیرد، به اهداف مدنظر دست پیدا نمی کنیم.
در جهاد تبیین به هر حال باید هم به ظرفیت مخاطب و هم منطق و استدلال مواجهه با او هم توجه کرد چرا که تبیین بر این اساس باید مستدل و باورپذیر باشد تا حقیقت برای فرد به درستی روشن شود.
شکی وجود ندارد که تبیین در فضای تعاملی و اعتمادآمیز مبتنی بر اندیشه‌ورزی، بسیار اثرگذارتر خواهد بود.واقعیت آن است که ما در زمینه اقناع افکار عمومی و تبلیغات و اطلاع رسانی دچار ضعف هایی هستیم کما این که رهبر انقلاب نیز بارها در فرمایشات خویش به این مساله اشاره کرده اند.
از سوی دیگر رسانه های جمعی ما به ویژه صداوسیما باید با تولید محتوای قوی و بهره گیری از خلاقیت و روزآمدی به دنبال اقناع مخاطبان انبوه خود باشند. در این باره هر چقدر که از لزوم تقویت مهارت آموزی در زمینه اقناع مخاطب به عنوان پیش نیاز توفیق رسانه ای در عرصه جهاد تبیین بگوییم، کم گفته ایم.
نخبگان و فعالان فرهنگی و دست اندرکاران برنامه های مرتبط با فضای مجازی نیز در این قضیه مسئولیت مهمی برعهده دارند و ای کاش در این باره همه ما قبل از هر چیز مسئولیت پذیر و دغدغه مند باشیم.
مقام معظم رهبری در جایی می‌فرمایند که ما باید بحث تبیین را نسبت به حقایق به درستی انجام بدهیم تا به این وسیله بسیاری از حقایق تبیین شود. تأکید معظم له به این منزله است که هنوز بسیاری از حقایق هستند که تبیین نشده‌اند و یا به‌خوبی این کار انجام نشده است.
نقطه مقابل تبیین و روشنگری، خط تحریف است که به این واسطه، دشمن می خواهد از جوانب مختلف ذهن و فکر مردم و نسل جوان ما را هدف قرار داده و آن ها را نسبت به حقانیت انقلاب و نظام اسلامی، دچار شک و تردید کند. البته کسی منکر ضعف ها و نقص ها در کشور نیست اما باید حقایق به درستی گفته شده و موفقیت ها و دستاوردها نیز تبیین شود تا این طور نباشد که یک جوان یا نوجوان بر اثر تبلیغات مسموم دشمن در عرصه رسانه و فضای مجازی فکر کند که یک فرد بدبختی است که در یک کشور بحران زده زندگی می کند.
