به گزارش خبرگزاری حوزه، مراسم بزرگداشت مرحوم دکتر عماد افروغ به همت انجمن مطالعات اجتماعی حوزه در ساختمان انجمن های علمی حوزه علمیه قم برگزار شد.

بر اساس این گزارش: حجت الاسلام والمسلمین حمید پارسانیا عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) در این مراسم با مرور بر تاریخ شکل گیری علوم اجتماعی با هدف تئوریزه کردن برنامه های توسعه، و ابژه شدن دین به تیپ بندی اصحاب علوم اجتماعی پرداخت. در ابتدا گروهی شکل گرفتند که نظریه های جامعه شناسی را به طور کامل پذیرفته و مکاتب یا اندیشمندان غرب را در ایران نمایندگی می کردند. گروهی دیگر اما تلاش می کردند در دفاع از دین و جامعه دینی، دین را از ابژه بودن خارج ساخته و در مقام سوژه از آن بهره ببرند. وی عماد افروغ را در این دسته قرار می دهد. از نظر این استاد حوزه و دانشگاه، مرحوم افروغ به منظور مقابله انتقادی با جریان های جامعه شناختی، رئالیسم انتقادی را به دلیل قرابت با حکمت اسلامی به ویژه اندیشه علامه طباطبایی برگزید.

دکتر شجاعی زند، استاد جامعه شناسی دین، نیز ابتدا در حاشیه سخنان دکتر پارسانیا به این مسئله پرداخت که به رغم تلاش های خوبی که صورت گرفته ما هنوز ابژه هستیم و هنوز نتوانستیم در مقام سوژه قرار بگیریم.

وی افزود: اما توانستیم پیچیدگی دین را به جامعه شناسان دین اثبات کنیم و مسائل پرشماری را پیش روی آنها قرار دهیم.

در ادامه وی تصریح کرد که افروغ بنیان گذار یک گفتمان نبود. چرا که از نظر وی گفتمان به سادگی ساخته نمی شوند. وی گریزی هم به دولت های جمهوری اسلامی زد که هر یک در تلاشی که بیشتر به شوخی شبیه بود گمان می کردند گفتمان خود را تاسیس کنند.

این استاد دانشگاه گفت: از نظر این استاد جامعه شناسی، افروغ به گفتمانی تعلق داشت که به رئالیسم، باور به ذات، اراده گرایی و ... و تلاش برای به هم آوری دو گانه هایی که در ظاهر قابل جمع نیستند، شناخته می شود. افروغ مولود همچون شهید سلیمانی مولود این گفتمان بود. گفتمانی که یکی از موالید آن نیز انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی بود. افروغ به صورت همزمان به دو گانه هایی چون نهضت،نظام، عامل، ساختار، باور داشت و به دلیل اراده گرایی، رویکرد انتقادی داشت.

حجت الاسلام والمسلمین حسن غفاری فر به سابقه کنش گری عماد افروغ پرداخت و از افروغ تظاهر کننده در انگلستان که محاکمه شد، اموالش توقیف شد و از انگلستان اخراج شد پرداخت و گفت: افروغی که بعدا پاسدار شد و بسیار جسور بود و جزء معدود اندیشمندانی بود که از سوی رهبری معظم دانشمند انقلابی لقب گرفت.

وی این پیام را نشانه نقدپذیری نظام و بلکه بالاتر از آن استقبال از انتقادهای دردمندانه و سازنده شمرد. غفاری در ادامه افروغ را طالقانی انقلاب نامید. همان آیت الله طالقانی که از سوی امام راحل ابوذر زمان لقب گرفت. از نظر وی افروغ هم ابوذر بود، چراکه او هم همچون ابوذر منتقد بود. اما از نظر وی انتقاد افروغ هم مولود انقلاب بود.

عبدی از اساتید دانشگاه نیز در این مراسم در سخنانی این مکتب را دارای دو جنبه سلبی؛ که نقد پوزیتویسم و هرمنوتیک افراطی بود، و جنبه ایجابی؛ که دارای نوآوری هایی در پیش فرضها، نظریه و کاربرد بود، شمرد گفت: استاد عماد افروغ در این مکتب ظرفیت‌هایی در پیش برد علوم اجتماعی اسلامی می دید. از جمله این ظرفیت ها قبول واقعیت، قبول جهان مستقل از فاعل شناسا، اصل علیت و ضرورت علی، است. اما وی بر این باور است که این موارد در تدقیق بیشتر خود زمینه ای برای اختلاف علوم اجتماعی اسلامی با مکتب رئالیسم انتقادی است، زیرا اولا اصل واقعیت در حکمت متعالیه مقدم بر هر گونه دوگانه ای از جمله ذهن عین، وجود ماهیت، عامل ساختار و ... است، ثانیا، در حکمت متعالیه استقلال جهان از فاعل شناسا منحصر به جنبه معرفت شناختی نیست، هم جنبه هستی شناختی دارد و هم جنبه معرفت شناختی، و ثالثا، در حکمت متعالیه اصل علیت قانونی کلی و عقلی است، و رابعا در حکمت متعالی ضرورت، ضرورت وجودی است. او این گونه نتیجه گرفت که افروغ با تکیه بر اندیشه های نئو صدرایی، به تفاوت حکمت متعالیه با رئالیسم انتقادی نیز توجه داشت.

حجت الاسلام احمد اولیایی از شاگردان مرحوم افروغ نیز در سخنانی گفت: اگر به عمده کتاب‌های مرحوم دکتر افروغ توجه کنیم می‌بینیم که در عمده آثار، وی به عدالت اجتماعی پرداخته، در کتاب «فرهنگ‌شناسی و حقوق فرهنگی»، از حق فرهنگی و نقش دولت بحث می‌کند که بخش عمده‌ای از عدالت، به‌ویژه عدالت در حوزه فرهنگ یا عدالت فرهنگی است.

وی افزود: در کتاب «چشم‌اندازی نظری به تحلیل طبقاتی و توسعه» جامعه‌شناسی فقر را طرح می‌کنند، فقر و بحث در مورد نابرابری و جامعه‌شناسی فقر همان چیزی است که بحث‌های عدالت به آن نیاز دارد. اساساً شرط عدالت‌طلب و عدالت‌خواه که حرّیت و آزادی و صراحت است کاملاً در عماد افروغ وجود داشت، انسانی که همیشه عقیده‌شان را بیان می‌کرد و در عین دلسوزی به‌دنبال بسط عدالت در مقام عمل هم بود.

در آخر، فرزند عماد افروغ ضمن تشکر از هیئت مدیره انجمن مطالعات اجتماعی حوزه علمیه قم، پدر خود را یک انقلابی و مدافع نظام شمرد که رفتارهای او بر اصول اخلاقی تکیه داشت.

وی اضافه کرد: این انقلاب به سادگی به دست نیامده است و باید قدر آن را دانست.