به گزارش خبرگزاری «حوزه»، کتاب «احکام خانواده در پرتو فقه اسلامی» اثری از آیت الله العظمی ناصر مکارم شیرازی است که در آن به احکام شرعی موضوعات مختلف زندگی اشاره شده و «حوزه نیوز» به انتشار این احکام در شماره های گوناگون خواهد پرداخت.
بخش هجدهم: طلاق بائن و رجعی
طلاق بائن و رجعی
سؤال ۹۱۶. طلاق بر چند قسم است؟
جواب: طلاق بر دو قسم است: «طلاق بائن» و «طلاق رجعی» و طلاق بائن بر پنج قسم است:
الف) طلاق زنی که نُه سالش تمام نشده.
ب) طلاق زن یائسه، یعنی زنی که بیشتر از ۵۰ سال دارد.
ج) طلاق زنی که شوهرش بعد از عقد، با او نزدیکی نکرده باشد.
د) طلاق سوم زنی که او را سه بار طلاق داده اند.
هـ) طلاق خلع و مبارات که شرح آن بعداً خواهد آمد.
سؤال ۹۱۷. طلاق بائن و رجعی چه تفاوتی دارد؟
جواب: طلاق بائن آن است که مرد در آن حقّ رجوع به زن خود را ندارد، ولی در طلاق رجعی تا وقتی زن در عدّه است مرد می تواند به او رجوع کند.
سؤال ۹۱۸. منظور از رجوع که در سؤال بالا مطرح شد چیست؟
جواب: منظور از رجوع آن است که مرد بدون عقد با زن آشتی کند و او را مجدّداً به همسری بپذیرد.
سؤال ۹۱۹. رجوع شرایط خاصی دارد؟
جواب: لازم نیست مرد هنگام رجوع کردن شاهد بگیرد، یا به زن خبر دهد، حتّی اگر بدون این که کسی بفهمد بگوید: به همسرم رجوع کردم صحیح است.
سؤال ۹۲۰. آیا مرد می توان با دریافت پول از زن یا به واسطه مصالحه با او حق رجوع را منتفی کند؟
جواب: خیر، حقّ رجوع از بین نمی رود.
سؤال ۹۲۱. آیا در عدّه طلاق سوم هم حق رجوع باقی است؟
جواب: هرگاه همسرش را دوبار طلاق دهد بعد عقدش کند و یا به او رجوع کند ( و بنابر احتیاط واجب در هر بار نزدیکی نماید و بعد از دیدن حیض و پاک شدن او را طلاق دهد) در مرتبه سوم که او را طلاق داد آن زن بر او حرام می شود و تنها در صورتی بر او حلال خواهد شد که بعد از گذشتن عدّه به عقد دائم شوهر دیگری درآید و با او نزدیکی کند، سپس او را طلاق دهد، بعد از عدّه; شوهر اوّل می تواند با او ازدواج کند.
سؤال ۹۲۲. رجوع بر چند قسم است؟
جواب: رجوع کردن بر دو قسم است:
الف) سخنی بگوید که معنایش این باشد که آن زن را دوباره به همسری خود پذیرفته است.
ب) کاری انجام دهد که همین معنی را برساند.
سؤال ۹۲۳. هرگاه مرد همسرش را طلاق رجعی دهد می تواند او را از منزل بیرون کند؟
جواب: نمی تواند او را از خانه ای که موقع طلاق در آن بوده بیرون کند (مگر در بعضی از موارد خاص).
سؤال ۹۲۴. هرگاه مرد همسرش را طلاق رجعی دهد زن می تواند از منزل خارج شود؟
جواب: بر زن حرام است که برای کارهای غیر لازم از آن خانه بیرون رود.
سؤال ۹۲۵. زوجه ای در طلاق خلعی، مهریه خویش را به زوج می بخشد و پس از طلاق در ایام عدّه به بذل خود رجوع می کند، در این صورت زوج حق رجوع به زوجیت دارد، امّا اگر زوج به زوجه رجوع نکرد، آیا مهریه متعلّق به زوجه است؟ حکم سایر احکام طلاق رجعی، از قبیل نفقه زوجه و توارث و غیره، چیست؟
جواب: با رجوع زوجه به بذل در ایام عدّه، طلاق رجعی می شود و احکام آن را دارد، و مهر را باید به او بدهد.
سؤال ۹۲۶. آیا زن در زمان عدّه طلاق رجعی، به جزء مسأله تمکین، تمام احکام زوجه را دارد؟ یعنی حقّ نفقه، لباس، منزل، مهریه دارد و باید از شوهر اطاعت کند و از منزل خارج نشود؟
جواب: آری تمام احکام و حقوق زوجیت، که در بالا ذکر شد، را دارد.
سؤال ۹۲۷. در طلاق رجعی که نباید زوجه مطلّقه از منزلی که با همسر خود در آن زندگی می کرده خارج شود و زوج حق ندارد تا زمانی که عدّه باقی است او را از منزل بیرون کند، آیا این نهی، وظیفه کیست؟ زوجین یا محضر که صرفاً طلاق را ثبت می کند یا مجری صیغه طلاق یا دادگاه که اجازه طلاق را صادر می کند. و اگر در موقع اجرای صیغه طلاق زوجین جدا از هم زندگی کنند، یا طلاق در شهر غربت واقع شود و زوجین اهل یک محل نباشند، تکلیف چیست؟
جواب: به مقتضای آیه شریفه قرآن و سایر ادلّه، این نهی وظیفه زوجین است ولی دادگاه یا محضر به مقتضای مسأله ارشاد جاهل وامر به معروف، آنها را واقف بر این حکم می کنند و در صورت جدا بودن مسکن آن دو چنانچه مطابق رضایت طرفین انجام شده باشد و جدایی آنها به معنای قهر کردن از یکدیگر نباشد، اشکالی ندارد.
سؤال ۹۲۸. زید همسر خود را طلاق رجعی می دهد و از هم جدا می شوند، مرددر یک شهر و زن در شهر دیگر به سر می برد و قبل از انقضای عدّه، مرد رجوع می کند ولی زن مطّلع نمی شود و پس از انقضای عدّه، زن ازدواج می کند وظیفه چیست؟ یا مرد رجوع کرده و زن هم تمایل نشان می دهد ولی پدر و برادران زن اجازه نمی دهند برگردد و الان چند سالی گذشته و زن ازدواج نکرده آیا زوجیت اوّل برقرار است؟
جواب: اگر رجوع مسلّم باشد عقد دوم باطل است و گذشتن زمان طولانی اثری ندارد و نیز عقد زوجیت با اعراض از بین نمی رود و طلاق لازم است تا از یکدیگر جدا شوند.
سؤال ۹۲۹. کسی که در عدّه رجعی به زن رجوع کند و فوراً پشیمان شود و بگوید همان جدایی و طلاق برقرار باشد، آیا صرف پشیمانی از رجوع کافی است و یا این که طلاق مجدّد لازم است اگر طلاق لازم است چه زمانی باید انجام گیرد؟
جواب: پشیمانی فایده ندارد و با رجوع کردن، آن زن همسر او می باشد و اگر بخواهد جدا شود باید مجدّداً طلاق دهد.
سؤال ۹۳۰. اگر مردی زن خود را طلاق دهد امّا ورثه زن به آن مرد بگویند که فلان مقدار پول بگیر و طلاق مده، آیا شوهر می تواند رجوع کند؟
جواب: مردی که همسرش را طلاق داده می تواند پولی بگیرد و رجوع کند و اگر غیر طلاق رجعی است احتیاج به عقد مجدّد دارد.
سؤال ۹۳۱. هرگاه طبق ادّعای زوج، زوجه مرتکب عمل منافی عفّت شده، و زوج نسبت به وی ظنین باشد، و نگه داری وی تا پایان عدّه در منزل مشترک، احتمال تشنّج و درگیری ما بین طرفین را به همراه داشته باشد، و زوج برای جلوگیری از این مشکل، متقبّل هزینه مسکن جداگانه و اسکان همسرش در آن منزل شود. آیا در صورت صدور حکم طلاق رجعی توسّط دادگاه صالحه، و اسکان زوجه در ایام عدّه در منزل جداگانه به هزینه زوج، اجرای صیغه طلاق و ثبت آن از نظر شرع انور اسلام مانع شرعی دارد؟
جواب: در فرض مسأله، چون احتمال خطر، یا ضرر، یا مفسده ای وجود دارد، عمل کردن به ترتیب فوق مانعی ندارد.
سؤال ۹۳۲. زوج و زوجه ای در اصل رجوع و انقضای مدّت عدّه طلاق رجعی اتّفاق نظر دارند، ولی در این که کدام زودتر واقع شده، اختلاف دارند. قول کدام یک مقدّم است؟
جواب: در صورتی که تاریخ طلاق معلوم باشد، و تاریخ رجوع مجهول; رجوع بی اثر خواهد بود. و اگر بالعکس بوده باشد، رجوع مؤثّر است. و اگر تاریخ هر دو مجهول باشد، رجوع فایده ای ندارد.
سؤال ۹۳۳. مردی زوجه اش را طلاق رجعی داده است. زوج مدّعی رجوع به طلاق، و زوجه منکر آن است. حکم شرعی در دو فرض بالا در اثنای عدّه و پس از آن چیست؟
جواب: اگر در اثنای عدّه باشد، این کار خود رجوع محسوب می شود. و اگر بعد از عدّه باشد، بدون دلیل پذیرفته نمی شود.
سؤال ۹۳۴. مرتد فطری که توبه کند حق رجوع را دارد؟
جواب: بعد از توبه میتواند در عده با همان زن ازدواج کند.
سؤال ۹۳۵. شخصی زوجه مدخولٌ به خود را طلاق می دهد و تمام مهر المسمّی را به زوجه پرداخت می کند، زوجه فقط نفقه ایام عدّه را به زوجش بذل و گذشت می نماید، در قبال بذل نفقه ایام عدّه، آیا طلاق خلعی می باشد یا رجعی؟ (در صورتی که مهریه را خود دریافت می نماید).
جواب: بذل نفقه ایام عدّه کافی نیست; زیرا هنوز نفقه ای واجب نشده است; به علاوه زوجه مختلعه نفقه ندارد، نفقه مخصوص مطلّقه رجعیه است، بنابراین طلاق مذکور رجعی است.
سؤال ۹۳۶. چنانچه برابر مقرّرات شرع و قانون برای غایب مفقودالاثر، حکم طلاق صادر گردد، زوجه باید به میزان عدّه وفات عدّه نگهدارد و هرگاه زوج قبل از انقضای عدّه بازگردد، حقّ رجوع دارد. حال اگر زوجه مطلّقه غایب مفقودالاثر، یائسه یا غیر مدخوله باشد و زوج در حین عدّه مراجعت نماید، آیا باز هم زوج حقّ رجوع دارد، و یا چون یائسه، یا غیر مدخولٌ به است، دیگر حقّ رجوع برای زوج نمی باشد؟ به عبارت دیگر طلاق غایب مفقودالاثر مطلقاً رجعی است ولو در زن یائسه و غیر مدخولٌ به، یا چنین نیست؟
جواب: این حکم ظاهراً شامل یائسه و غیر مدخوله نمی شود و حقّ رجوع ثابت نیست.
