بریکس غرب‌برانداز/ آزاد‌راه بریکس/ بریکس؛ سلام بر جهان جدید/ عبور از دیپلماسی التماسی/ ایران در بریکس، شلیک به تحریم‌های آمریکا... این‌ها تیترهای برخی رسانه‌ها در استقبال از عضویت ایران در بریکس در روزهای اخیر است. «بریکس»، سرواژه نام 5 کشور برزیل (B)، روسیه (R)، هند (I)، چین (C) و آفریقای جنوبی (S) است که به عنوان نمادهای اقتصادهای نوظهور در قرن 21 شناخته می‌شوند. این گزاره‌ که 5 کشور ذکر شده 25 درصد اقتصاد جهانی و 20 درصد تجارت جهانی را در اختیار دارند یا 42 درصد جمعیت جهان در این 5 کشور زندگی می‌کنند درست است و این که به لحاظ تبلیغاتی ایران را از انزوای سیاسی بعد از خروج ترامپ از برجام خارج می‌کند نیز. اما بریکس بدیل برجام نیست و ذوق‌زدگی‌های اخیر یادآور شور و شوق بعد از قبول عضویت در پیمان شانگهای است که بعدتر فرونشست. برجام یک سرواژۀ فارسی است: برنامه جامع اقدام مشترک میان ایران و 6 کشور که چین و روسیه -از اعضای اصلی بریکس- هم در بین آن‌ها هستند. هدف از برجام در گام نخست خارج کردن ایران از سایه جنگ و تحریم‌های سازمان ملل بود که محقق شد اما با خروج ترامپ از آن در اردیبهشت 1397 در محاق رفت اگرچه برجام 2 در داخل هم با مانع مواجه شده بود. بریکس اما نماد اتحاد اقتصادهای نوظهور است و تنها ایران به اعضای آن اضافه نشده بلکه دیگران هم متقاضی‌اند. ضمن این‌که به‌جز روسیه بقیه مایل نیستند از همکاری آنان تلقی مقابله با آمریکا صورت پذیرد. ... ادامه دارد

... توجه داشته باشیم که بریکس اساساً یک سازمان نیست و هنوز به یک بلوک هم تبدیل نشده و تنها قرار است نقشی مانند گروه 7 (‌کشورهای صنعتی سرمایه‌داری) را ایفا کند. این‌که ماشین حساب برداریم و جمعیت کشورهای عضو یک نهاد یا پیمان را جمع بزنیم اگرچه به کار تبلیغات می‌آید ولی مشکل خاصی را حل نمی‌کند. کما این‌که جنبش غیر متعهدها بعد از سازمان ملل بیشترین اعضا از کشورها را دارد ولی عملاً جز نامی از آن باقی نمانده است. یا در سازمان همکاری‌های اسلامی بیش از 50 کشور اسلامی یا با جمعیت مسلمان عضویت دارند اما سال‌ها دو عضو درون آن باهم جنگ داشتند: ایران و عراق. همچنین هر دو عضو سازمان کنفرانس اسلامی -همکاری‌های فعلی- بودیم. این‌گونه نیست که تا عضو یک گروه بین‌المللی شدیم به شریک آن‌ها تبدیل شده باشیم. آفریقای جنوبی حتی نتوانست با فشار بین‌المللی برای حضور ولادیمیر پوتین مقابله کند و رهبر روسیه نرفت و غایب بود و آن‌وقت ما انتظار داریم بریکس معجزه کند و در تقدیس آن، برجام نکوهش می‌شود. کما این‌که کیهان به این خاطر مهم می‌داند که بی‌ برجام و بی اف‌ای‌تی‌اف عضو آن شده‌ایم؛ این در حالی است که چین و روسیه دو ضلع برجام‌اند! روزنامه همشهری دوران زاکانی که دوست دارد تندتر از کیهان باشد هم قاب عکس جواد ظریف در کنار خانم موگرینی را شکسته و به جای آن قاب عکس ابراهیم رییسی در جمع رهبران عضو بریکس را در صفحه اول نشانده است! پیام تیترها و عکس ها این است که روحانی و ظریف دنبال برجام و اروپا و آمریکا بودند و دل بستند و در طرف مقابل پیمان شکستند، ولی حالا رییسی و دولت او نگاه به چین و هند و روسیه دارند. این در حالی است که برجام اساساً موضوعی امنیتی و برای خارج کردن ایران از فصل 7 منشور ملل و رفع تحریم‌ها بود و با بریکس قابل قیاس نیست و نافی هم نیستند. در برجام ایرا‌ن یک طرف بود و هر 5 عضو دایم شورای امنیت سازمان ملل به اضافه آلمان سوی دیگر. در بریکس در بهترین حالت ما هم یک عضو خواهیم بود و وقتی می‌توانند ذوق کنند که حرف اول ایران (آی) هم به نام بریکس اضافه شود و مثلا بشود ایبریکس یا بریکسی. وگرنه حالا که باز حول همان 5 کشور می چرخد. البته بعید هم نیست چند صباح بعدتر بگویند آن «I» ایران است نه ایندیا یا هند! دست‌کاری‌هایی که هر سال در کتاب‌های درسی تاریخ می‌کنند. ... ادامه دارد

... عجالتا کافی است واکنش بازار و افکار عمومی به پیوستن به بریکس در سال 1402 را با توافق موقت در 1392 و برجام در سال 1394 مقایسه کنیم. هرچند اصل مقایسه نادرست است و دو گانه روحانی/برجام و رییسی/ بریکس نیز. از این حیث که مردم احساس نکنند رها شده‌اند و اخبار مثبتی در راه است البته خوب است. اما قیاس برجام و بریکس نه. چون برجام ماهیتاً امنیتی و سیاسی بود که تبعات اقتصادی هم داشت یا می‌توانست داشته باشد ( اگر در داخل سنگ نمی‌انداختند و سه سال بعد ترامپ خارج نمی‌شد) اما بریکس به دنبال اقتصاد جدید است و تقلایی برا‌ی خارج شدن از سلطه دلار. منتها واقعیت این است که تنها دو و نیم درصد از نقل و انتقالات دنیا با «یوآن» (واحد پول چین) انجام می‌شود درحالی‌که سهم دلار 40 درصد و یورو 36 درصد است! بامزه این‌که در تحلیل‌های داخلی چنین تبلیغ می‌شود که بریکسی‌ها در مقابل آمریکا ایستاده‌اند! درحالی‌که به‌جز روسیه، بقیه در زمره شرکای تجاری آمریکا و اروپا هستند و مهم‌تر از همه، خود چین چنین است. اما آیا عضویت در بریکس برای مسئولان و سیاست‌مداران دستاورد نداشته است؟ قطعاً داشته است. آزادی 6 میلیارد دلار اموال توقیفی در کره جنوبی و پیوستن به بریکس و افزایش فروش نفت خام چه حاصل توافق پنهان با آمریکا باشد (‌حسب ادعای بلومبرگ) و چه کام‌یابی در دور زدن تحریم‌ها و ناشی از قدرت چین، اعتماد به نفسی داده که قطعاً در لحن آقای ابراهیم رییسی در کنفرانس رسانه‌ای 7 شهریور هم بازتاب خواهد داشت اما هیچ‌یک از این‌ها به این معنی نیست که اگر اقتصادمان را به بریکس گره بزنیم، مشکلات حل می‌شود. ... ادامه دارد

... کمترین تحرک در احیای برجام، خود را به تمامی در بازار و بورس و سیاست نشان می‌دهد ولی وقتی صحبت از شانگهای و بریکس است، بیشتر می‌پرسند بریکس دیگر چیست؟ جالب‌تر از همه این‌که برخی ادعاها درباره بریکس از زبان اعضای اصلی هم بیان نمی‌شود. با این اوصاف به صراحت می‌توان گفت مقایسه برجام با بریکس قیاس مع‌الفارق است و تنها از یک جنبه درست است. این‌که وقتی فشارها زیاد می‌شود، تصمیم‌گیران به دنبال روزنه‌های تنفس هستند. روحانی با برجام به دنبال تنفس بود و رییسی هم با بریکس. با این تفاوت که روحانی نقش سیاست خارجی را انکار نمی‌کرد و رییسی اهمیت زیاد دست‌کم در گفتار برای آن قایل نیست. صریح و روشن این‌که، دستاورد برجام را در سال های 94 تا 97 و با یک‌رقمی شدن تورم و آرامش بازار و استقبال مردم از انتخابات اسفند 94 دیدیم. اگر در ماه‌های آینده تورم تک‌رقمی شود و پیوستن به بریکس موجی برای انتخابات اسفند (مانند اسفند 94) ایجاد کند فبها؛ وگرنه با بریکس بریکس کردن دهان مردم شیرین و سفره ها رنگین نمی‌شود، چرا که به تعبیر مشهور مردم به یخچال خانه خودشان بیش از تلویزیون اعتماد دارند. البته کاش بشود. چه کسی بدش می‌آید؟ وقتی رستوران رفتن که جای خود دارد، تهیه بهینه خوراک و آذوقه روزانه هم برای کثیری از مردم رویا شده، اگر بریکس بتواند سفره‌ها را رنگین کند چرا که نه؟! // مهرداد خدیر