به گزارش خبرگزاری حوزه، نشست «تجربه زنان در پیاده‌روی اربعین» با ارائه دکتر محمدتقی کرمی، عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی و مولف کتاب "جای پای زینب؛ پدیدار شناسی پیاده روی زنان ایرانی در اربعین"، دکتر محمدرضا پویافر، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم انتظامی امین، و دکتر فریبا علاسوند، عضو هیات علمی پژوهشکده زن و خانواده برگزار شد.
دکتر محمدرضا پویافر، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم انتظامی امین که با موضوع «مشارکت زنان ایرانی و عراقی در خیر دینی اربعین» به این نشست آمده بود، از چیستی راهپیمایی اربعین و نحوه مواجهه با آن سخن گفت.
کثرت جمعیت زوار اربعین حسینی به معنای افزایش دین‌داری در جامعه نیست
وی با بیان اینکه اربعین رخدادی عراقی است که ایرانیان صرفاً مواردی را به معنای آن می‌افزایند، عنوان کرد: کثرت جمعیت زوار اربعین حسینی به معنای ثبات و افزایش دین‌داری در جامعه نیست و صرفاً در دنیای مدرن امروز که انسان مدرن وامانده در حیرانی، امروزه به دنبال معناست، این معنا را در زیارت دنبال می‌کند.
وی، به خیر دینی، خدمات و احسان بدون نفع شخصی ارائه شده به زوار اشاره کرد و خصایص آن را منفعت‌رسانی به مومنان، زمان مقدس، مکان مقدس، و نیت الهی برشمرد که تمامی این خصایص در راهپیمایی اربعین به چشم می‌آید.
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم انتظامی امین، با طرح مبحث «چیستی خیر دینی زنان ایرانی در اربعین حسینی و قیاس آن با زنان عراقی» در قالب طرحی پژوهشی پی‌گرفت و از ضعف علوم اجتماعی در پردازش رخدادهای مرتبط با این رخداد انتقاد کرد.
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم انتظامی امین به چند دوگانگی در خصوص رخداد اربعین، خصوصاً در بحث خدمت‌رسانی؛ دوگانه موکب_زائر، دوگانه ایرانی_عراقی، دوگانه خیر مستقر_خیر در حرکت، و نهایتاً دوگانه تمایز فردی_گروهی اشاره کرد.
وی از جمله مباحث مطرح در پژوهش خود را، این پرسش عنوان نمود که چرا عراقی‌ها خالصانه به زائران ایرانی خدمات ارائه می‌دهند؟ ایشان ضمن رد این ادعا که این رویکرد در جبران ستم روا داشته شده به ائمه اطهار (ع) در گذشته است، گفت: دلایل چندی برای این رفتار قابل شمارش است که از آن جمله است: اباعبدالله (ع) تجلی و محور یگانگی هویت ملی و دینی اعراب است، ضمن آنکه مهمان برای عرب اهمیت بسیاری دارد.
پویافر ضمن طرح این پرسش که «آیا زنان ایرانی به مراسم اربعین بروند یا خیر»، آن را چندان خوشایند فرهنگ اجتماعی امروز ندانست و گفت: در پژوهش حاضر، بررسی‌هایی در قیاس زن ایرانی و عرب بدین ترتیب صورت گرفته است که در وهله نخست، رهبری خدمات‌رسانی راهپیمایی اربعین، بر خلاف زنان ایرانی، بر عهده زنان عرب است، ضمن آنکه، خدمات‌رسانی زن ایرانی بیشتر در مسیر نجف به کربلاست، در حالی که زن عراقی در تمامی مسیرها خدمات ارائه می‌کند.
وی اضافه کرد: زن ایرانی بیشتر در جلوی صحنه به زائران خدمات عرضه می‌دارد، در حالی که زن عرب عمدتاً در پشت صحنه حضور دارد. عامل زن ایرانی با دیگری برجسته است، در حالی که این تعامل در زن عرب کمتر به چشم می‌خورد. همچنین نوع حضور و خدمات‌دهی زن عراقی غالباً در حوزه اسکان و تغذیه است، حال آنکه زن ایرانی بیشتر به سوی فعالیت‌های فرهنگی و سلامت‌محور میل می‌کند. نهایتاً آنکه، در زن ایرانی، انگیزش‌های سیاسی و ایدئولوژیک به چشم می‌خورد، در حالی که در زن عرب، حب‌الحسین غالب است.
پویافر قیاس خود را به مواکب حسینی نیز بسط داد و گفت: در موکب عرب، روابط نزدیک، در هم تنیده و عشیره‌ای، حرف اول را می‌زند، اما در موکب ایرانی، روابط بر اساس مسائل کاری، اداری، ثبت‌نام و حتی انتخاب شدن است.
وی با اشاره به بحث ارتباطات خانوادگی اظهار کرد: حضور زن ایرانی در اربعین، حضوری منقطع از خانواده است که دغدغه‌های بسیاری به دنبال دارد، در حالی که این حضور برای زن عراقی بدان دلیل که به همراه خانواده است و مسئولیت خود را در کنار دیگر وظایف خانوادگی‌اش انجام می‌دهد، مشکل چندی به دنبال ندارد.
لزوم توجه ویژه به سهم زنان در رخداد اربعین
در ادامه این نشست، دکتر فریبا علاسوند، عضو هیأت علمی پژوهشکده زن و خانواده، مسیر راهپیمایی زنان در اربعین را مسیر «زن، کلمه و احساس» خواند و عنوان کرد: امروز می‌توان با این لنز به واقعه امام حسین (ع)، به گونه‌ای دیگر نگریست.
وی قرائت اسلام در ۴۰ سال گذشته را با قرائت‌های تاریخی پیشین متفاوت دانست و اظهار کرد: امروز باید با این مقیاس تمدنی به مبحث اربعین نگاه کرد و خواستار توجه ویژه به سهم زنان در رخداد اربعین شد.
علاسوند گریزی به تجربیات خود از راهپیمایی اربعین زد و بر آن اساس، زنان عراقی را به دو دسته زنان به شدت عامی و زنان بسیار فرهیخته تقسیم کرد و گفت: در طول سالیان اخیر، تلاش‌های بسیاری در راستای افزایش معلومات و سطح دانش این دسته از زنان توسط مبلغین و با ابزارهایی چون برگزاری سخنرانی صورت گرفته است.
علاسوند، زنان بسیار فرهیخته عراقی را کمتر در معرض دید عموم دانست و گفت: هر دو دسته، بسیار شجاع هستند و این رمز و اساس، پشت‌صحنه راهپیمایی اربعین در عراق است که این دو دسته دنبال می‌کنند.
عضو هیأت علمی پژوهشکده زن و خانواده گریزی نیز به بانوان سیاسی عراقی زد و ادامه داد: این تعداد، کم هم نیستند که برخی از آن‌ها، پیشتر به ایران پناه آورده بودند.
وی از دیگر موضوعات قابل ذکر در خصوص زنان عراقی در اربعین را خودداری ایشان از هرگونه آمیختگی با امر زنانه و جذابیت‌های بصری عنوان کرد و گفت: در روز اربعین در کربلا، درب خانه‌های مردم به روی زوار باز است و جالب آنکه در این روز، در پی برگزاری سخنرانی و روضه‌خوانی در منازل‌شان بر می‌آیند.
عضو هیأت علمی پژوهشکده زن و خانواده، به برخی تفاوت‌های فرهنگی میان زن ایرانی و عرب اختصاص داشت که اهمیت دادن زن ایرانی به مسئله نظافت از آن جمله بود.
وی تعلق خانوادگی و دعوت طرفین به منازل خود را از دیگر ویژگی‌های زن ایرانی و عرب در مراسم اربعین عنوان کرد و افزود: نکته قابل توجه آن است که به تدریج، زنان ایرانی به فرهنگ خدمت‌رسانی و فرهنگ عربی خو می‌گیرند.
اربعین، پدیده‌ای تمدن ساز است
سخنران دیگر این نشست، حجت‌الاسلام و المسلمین زیبایی‌نژاد، رئیس پژوهشکده زن و خانواده بود که گفتار خود را با مبحث تبدیل تهدید به فرصت؛ از جمله اصول و سیاست‌های خداوند، پیامبر (ص) و اولیای دین آغاز کرد.
وی به شیطان و نقش وی در فریفتن انسان اشاره کرد و ادامه داد: در مواردی، دسیسه‌های شیطان سبب بیداری انسان می‌گردد.
حجت‌الاسلام والمسلمین زیبایی‌نژاد، فرایند حاضر را به ابعاد اجتماعی نیز بسط داد و عنوان کرد: این امر خطیر می‌تواند به تقویت بنیان‌های اجتماعی یاری رساند.
وی بزرگ‌ترین لطمه به بشر را رخداد عاشورا دانست که در عین حال، به بزرگ‌ترین فرصت برای انسان تبدیل شده است.
رئیس پژوهشکده زن و خانواده یادآور شد: اربعین، پدیده‌ای است که در جهان معاصر، برای انسان، تمدن‌ساز خواهد شد. پدیدارشناسی زنان ایرانی در اربعین، باعث فهم بیش از پیش زنان ایرانی و تبادلات فرهنگی میان زنان ایرانی و عراقی گردد.
دکتر محمدتقی کرمی، عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، نیز نسبت علوم اجتماعی با امر دینی را مورد توجه قرار داد و عنوان کرد: متأسفانه علوم اجتماعی ما واقعیات دینی و مذهبی را نمی‌بیند و نمی‌شنود.
وی راهپیمایی اربعین را استثنایی دانست که علوم اجتماعی مبادرت به فهم آن کرده و این بخت را داشته که مورد اقبال این علم و علوم وابسته قرار گیرد.
وی به الگوی سوم از صدای زنان راهپیمایی اربعین، همچنین تحقق شناخت خود اشاره کرد و در توصیف زن ایرانی در این خصوص گفت: ایشان با وجود بی‌عدالتی‌های جنسیتی، خواهان افتادن در دام روایت‌های فمینیستی نیستند.
کرمی، درک و فهم زنان ایرانی را فراتر از برداشت‌های تئوریسین‌های امروز دانست و پژوهش در خصوص حضور زنان در راهپیمایی اربعین را فصلی دامنه‌دار خواند که تازه، آغاز راه محصولات پژوهشی از این دست است.
جلسه پرسش و پاسخ با حضور دکتر پویافر و کرمی، پایان‌بخش نشست «تجربه زنان در پیاده‌روی اربعین» بود.
۶۲/۳۱۳
