دکتر مرجان سادات حسینی میرصفی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه با تسلیت شهادت امام یازدهم شیعیان، امام حسن عسکری(ع)، عنوان کرد: هشتم ربیع الثانی سال ۲۳۲ ه ق بنابر نقل مشهور سالروز ولادت امام حسن عسکری (ع) در شهر مدینه است.

وی افزود: مادر بزرگوار ایشان بانویی فاضله و شایسته به نام حدیثه است. سه یا چهار ساله بودند که همراه با امام هادی (ع)، به شهر سامرا احضار و در این شهر مستقر شدند. در حقیقت امام عسکری (ع) در شهر سامرا نشر و نما یافتند و به سبب آن که دستگاه جبار عباسی و به ویژه خلیفه وقت، معتمد، به وجود مقدس امام هادی (ع)، پدر آن حضرت سخت گرفته بود و می‌خواستند که آن حضرت را از داشتن ارتباط با بدنه جامعه، وکلا و نائبان خود در عالم اسلام محروم و ارتباط آن‌ها را قطع کنند، امام هادی( ع) را به پایتخت خود، سامرا آورد.

استاد دانشگاه بیان کرد: امام عسکری (ع) در سن ۲۲ سالگی و در پی شهادت پدربزرگوارشان، به امامت رسیدند. دوران امامت آن حضرت، کوتاه‌ترین دوره در بین تمام امامان (۶ سال) است و عمر شریف حضرت هم ۲۸ سال بود. اینکه چرا آن حضرت را عسکری نامیده‌اند ظاهر امر به این نکته برمی‌گردد که آن حضرت همراه با پدربزرگوارشان در منطقه‌ای نظامی تحت نظر شدید بودند و چون عرب، لشکر و نظامی را «عسکر» می‌خواند؛ به این دلیل عسکری، نامیده شده‌اند.

عسکری به چه مفهومی است؟

پژوهشگر تاریخ اسلام اظهار کرد: ما امامانمان را به بهترین القابشان می‌شناسیم؛ مثلاً می‌گوییم علی مرتضی، حسن مجتبی یا محمد باقر که باقرالعلوم است، جعفر صادق، موسی کاظم یا امام علی‌بن‌موسی را رضا می‌نامیم؛ اما چرا به این وجود مقدس که می‌رسیم آن حضرت را عسکری می‌نامیم؟ عسکری بودن یعنی در یک منطقه نظامی بودن که فضیلتی نیست حال آنکه القاب دیگری هم آن وجود مقدس داشته است.

وی با ذکر این مطلب که تصور و تحلیل بنده این است که اتفاقاً عسکری که بر سایر القاب آن وجود مقدس غلبه پیدا کرده، نشان دهنده عمق مظلومیت این امام است، تصریح کرد: این مساله بیانگر آن است که آن حضرت چنان در فشار و مظلومیت بوده‌اند که بارها به زندان افتاده و حتی تلاش بر این بوده که از ازدواج آن حضرت جلوگیری شود و از پیداش آخرین حجت خدا ممانعت به عمل آید و همچنین فشار زیاد بر آن وجود مقدس باعث گردید که تنها امامی باشد که در طول عمر کوتاه خود حتی یک حج و یا یک عمره هم به جا نیاوردند. بنابراین عسکری بودن نماد عمق مظلومیت و فشارهایی است که بر ساحت مقدس آن حضرت است.

در عین جوانی تکیه گاه شیعیان

استاد دانشگاه آزاد اسلامی یادآور شد: امام عسکری علیه السلام پس از شهادت پدر پناهگاه و نقطه اتکای شیعیان در آن مقطع زمانی بسیار بحرانی و پر اضطراب بود. محدودیت‌هایی که به امام علیه السلام اعمال می‌شد به دو علت بود، اول اینکه، شیعه قدرت عظیم عراق شده بود و همه از مشروع نبودن حکومت عباسیان توسط این گروه مطلع بودند و دوم اینکه بر اساس روایات و اخبار متواتر، خاندان عباسی می‌دانستند مهدی موعود که همه حکومت‌های خودکامه را از بین می‌برد فرزند امام حسن عسکری (ع) است؛ بنابراین پیوسته مراقب حضرت بودند و هر هفته ایشان را مجبور کرده بودند روزهای دوشنبه و پنجشنبه در دربار حاضر شوند.

حسینی اضافه کرد: در چنین شرایط دشواری و با وجود همه مراقبت‌ها و کنترل‌ها، امام عسکری( ع) یک سلسله فعالیت‌های سیاسی، اجتماعی و علمی در جهت حفظ اسلام انجام دادند، مانند ایجاد شبکه ارتباطی از طریق نمایندگان و ارسال پیک‌ها و پیام‌ها که از طریق آن با شیعیان مناطق مختلف ارتباط داشتند.

وی ادامه داد: از سوی دیگر نیز فعالیت‌های سری سیاسی به دور از چشم جاسوسان انجام می‌شد که با حمایت و پشتیبانی مالی از شیعیان به ویژه یاران خاص و استفاده از آگاهی غیبی برای جلب منکران امامت، دلگرمی شیعیان را به همراه داشتند. همچنین امان حسن عسکری (ع)، تقویت و توجیه سیاسی رجال و عناصر مهم شیعه، شیعیان را برای دوران انتظار غیبت فرزند خود، امام دوازدهم آماده می‌ساخت.

وی در پاسخ به این سوال که مدیریت شبکه وکالت ایشان در زمانی که تحت تدابیر امنیتی شدید بودند به چه شکلی انجام می‌شد؟ بیان کرد: از ویژگی شاخصی که سازمان وکالت داشت وجود سلسله مراتب در آن بود تا از دسترسی جاسوسان عباسی به آن و نابودی سازمان وکالت جلوگیری شود. برخی شهرها و مناطق شیعه نشین دارای وکیل جز بودند و این وکلا زیر نظر وکیل ایالات مأموریت خود را انجام می دادند و سپس وکلای ایالات که منصوب از طرف امام بودند، وظایف خود را زیر نظر رئیس الوکلا یا باب امام و یا سفیر خاص، انجام می‌دادند.

پژوهشگر تاریخ اسلام با بیان اینکه غایب شدن امام و رهبر هر جمعیتی، یک حادثه غیر طبیعی و نامأنوس است و باور کردن آن و تحمل مشکلات ناشی از آن برای مردم دشوار می‌شود، گفت: تلاش در عصر امام هادی و امام حسن عسکری (علیهما السلام) که به زمان غیبت نزدیک می‌شد به صورت محسوس‌تری به چشم می‌خورد و اقدامات ایشان نوعا توسط نمایندگان و وکلای مورد وثوق انجام می‌شد و کمتر شخصا با افراد تماس می‌گرفتند.

وی ادامه داد: در زمان امام حسن عسکری( ع) ارتباط با شبکه وکالت جلوه بیشتری پیدا کرد؛ زیرا امام از یک طرف با وجود تاکید بر تولد حضرت مهدی (عج) او را به شیعیان خاص و بسیار نزدیک نشان می‌داد و از طرف دیگر تماس مستقیم شیعیان با خود آن حضرت، روزبه روز محدودتر و کمتر می‌شد به طوری که حتی در خود شهر سامرا به مراجعان و مسائل شیعیان از طریق نامه یا توسط نمایندگان خویش، پاسخ می‌داد و بدین ترتیب آنان را برای تحمل اوضاع، شرایط و تکالیف عصر غیبت و ارتباط غیر مستقیم با امام آماده می‌ساخت. امام دوازدهم در زمان غیبت صغری این روش را در پیش گرفتند و شیعیان را به تدریج برای دوران غیبت کبری آماده ساختند.

وی در پاسخ به این سوال که بزرگترین چالش‌های ایشان در مسیر انتقال جریان امامت به امام زمان چه بود؟ یادآور شد: همانطور که اشاره شد در بین امامان ما از نظر میزان دوران امامت، کوتاه ترین دوره را امام حسن عسکری (ع )دارند. امامت آن وجود مقدس، شش سال بیشتر طول نکشید. چون طاغوت‌های زمان می‌دانستند که آن حضرت یازدهمین امام تعیین شده از سوی خداوند و جانشین پیغمبر اکرم (ص) است و از او آخرین حجت خدا پدید خواهد آمد به همین خاطر امام عسکری (ع) را در حصر شدید قرار داده بودند. امام (ع) به دوستداران خود فرمودند که زمان خروج از دارالخلافه به ایشان حتی سلام ندهند که در امان باشند.

حسینی اظهار کرد: بارها در این دوره شش ساله امامت، آن وجود مقدس به زندان افکنده شد. حکومت عباسی تلاش بسیاری کرده بودند که آن حضرت ازدواج نکند و آخرین حجت خدا پدید نیاید بنابراین از ازدواج و وجود فرزند ایشان بی‌خبر بودند. در موقعیتی که دیگر احساس می‌کردند باید آن وجود مقدس را از میان بردارند، حضرت را مسموم کردند و امام (ع) در بستر بیماری افتاد. معتمد برای اینکه از خود رفع اتهام کند، دستور داده بود که پنج نفر از معتمدان خود بیایند و ملازم امام عسکری( ع) باشند و در خانه آن حضرت مستقر باشند.

وی افزود: طبیبی را هم مأمور کرده بود که بیاید و درباره وضعیت حال آن حضرت مراقبت کند. اما با وجود این ظواهر، بیماری آن حضرت سخت شد و آن وجود مقدس به شهادت رسید و افرادی را که خلیفه جبار مأمور کرده بود در خانه حاضر شوند اینها بیرون آمدند و می‌خواستند به نوعی شهادت بدهند که آن حضرت به مرگ طبیعی از دنیا رفته است. البته آن‌ها شهر را تعطیل کردند و تشییع مفصلی برای پیکر مقدس آن حضرت بر پا کردند.

استاد دانشگاه و پژوهشگر تاریخ اسلام اضافه کرد: وجود مقدس امام حسن عسکری (ع) در هشتم ربیع الاول سال ۲۶۰ به شهادت رسید و امامت آن حضرت پایان یافت و وجود مقدس امام عصر ارواحنا له الفداء و عجل الله تعالی فرجه الشریف به امامت رسیدند.
وی یادآور شد: امام عسکری (ع) پیش از شهادت، یاران خاص خود را چنان با مسئله غیبت آشنا ساخت که جملگی اتفاق نظر داشتند که او فرزندی را جانشین قرار داده که همو امام است و به مردم می‌گفتند اسم او را نبرید و ایشان از دشمنان پنهان داشته شوند و در جریان نماز بر پیکر مطهر امام حسن عسکری (ع) با حضور مقدس امام زمان (عج) همه فتنه‌ها و شبهه‌ها بر ملا شد.

وی در پایان گفت: ضایعه بزرگ و مصیبت جانگداز شهادت امام یازدهم امام حسن عسکری (ع) را به ساحت مقدس فرزندشان، حضرت ولیعصر(عج) و همه شیعیان آن حضرت تسلیت عرض می‌کنیم و امیدواریم که همه ما بتوانیم به نیکی رهروی راه پاک و نورانی این ائمه هدی باشیم.

۶۲/۳۱۲