به گزارش خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام غلامرضا پرهیزگار عضو هیئت علمی گروه جامعه شناسی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در مدرسه پاییزه شیعه شناسی در حوزه امامت پژوهی که در دانشگاه پردیس فارابی قم برگزار شد، به تبیین جایگاه امامت در هویت شیعه پرداخت و در مقدمه بحث گفت: مقدمه اول تعریف هویت است که گاهی در سطح شخصی و گاهی اجتماعی مطرح می‌شود. هویت در سطح اجتماعی حاصل اشتراکات درون گروهی و تمایزات آن با دیگری است لذا هویت شیعی به عنوان یک گروه و اجتماع نیز با این معیارها تعریف می‌گردد.
وی افزود: مقدمه دوم، اشاره به محدودیت‌های جامعه‌شناسی دینی برای معرفی مذهب و دین است، زیرا نگاه برون دینی با محدودیت‌هایی مواجه می‌باشد. نگاه برون دینی تا مجهز به نگاه درون دینی نشود، امکان شناخت آن وجود ندارد. اگر این معرفی مانند «دورکیم» در فضای پوزیتویستی انجام شود، این محدودیت مضاعف خواهد شد زیرا در این رویکرد، دغدغه برای برطرف کردن نیازهای انسان است نه معرفی واقعیت دینی.
استاد جامعه شناسی به ابعاد اقتصادی، سیاسی و تاریخی هویت، اشاره کرد و بیان داشت: قبل از اسلام، بُعد نژادی در معرفی هویت پررنگ بود و ساختار قبیله‌ها هویت ایجاد می‌کرد لذا پیامبر(صلی الله علیه و آله) در طی یک فرآیند تدریجی به اصلاح آن پرداخت. ایشان مردم را به دوست داشتن اهل بیت(علیهم السلام) به جهت عالم بودن تشویق کرده و این مهم را بر رابطه نَسَبی و خونی مقدم داشتند. همچنین تقسیم بندی قبیله اوس و خزرج به دو گروه مهاجر و انصار از سوی پیامبر(صلی الله علیه و آله) دال بر عدم اهمیت رابطه‌ی نژادی در نگاه ایشان است.
عضو هیأت علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) اظهار کرد: در واقعه‌ی سقیفه شاهد بازگشت به عقب و تقسیم بندی دوباره بر اساس قبیله گرایی و رابطه‌ی نژادی بودیم به شکلی که محل نزاع پیرامون قبیله و نژاد خلیفه منتخب بود. در این فضا علیرغم اینکه امام علی(علیه السلام) از قبیله قریش و خاندان پیامبر بود و بالاترین اصالت را به لحاظ نژادی در آن جامعه داشت اما ایشان همچنان بر حفظ اسلام تاکید داشتند.
استاد حوزه بیان داشت: عصمت و علم امام، قدرت تصرف ایشان در عالم امکان و امکان ارتباط و اتصال همه‌ی انسان‌ها به امام معصوم(ع) از جمله مواردی است که انسان را به موجودی قدسی تبدیل می‌کند که تنها در مذهب شیعه امکان پذیر است لذا در سایر مذاهب این پتانسیل یافت نمی‌شود.
حجت الاسلام پرهیزگار در پایان گفت: برای تحلیل شیعه باید این گزاره‌ها و آموزه‌ها را درک کرد و بدون درک درون دینی از شیعه، امکان شناسایی آن از بیرون وجود ندارد.
طبق دیدگاه علامه طباطبایی(ره)، داّل مرکزی امامت در قرآن امر «هدایت» است
حجت الاسلام والمسلمین محمد صفر جبرئیلی عضو هیئت علمی گروه شیعه شناسی در دانشگاه پردیس فارابی قم دانشگاه تهران نیز در مدرسه پاییزه شیعه شناسی در حوزه امامت پژوهی در مقدمه مبحث «نقش متکلمان معاصر در اندیشه امامت» گفت: متکلم در معنای عام به شخصی اطلاق می‌شود که به تبیین آموزه ها، دفاع از عقاید و دفع شبهه از راه عقل، نقل و حتی عرفان می پردازد.
استاد حوزه و دانشگاه بر واکاوی واژه قرآنی امامت تأکید کرد و بیان داشت: قرآن تعریفی برای امامت ارائه نداده همانطور که برای موارد دیگر نیز تعریف ارائه نکرده است اما با توجه به اوصاف و ویژگی های امام(ع) در قرآن و روایات، می توان تعریفی را ارائه نمود.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران اظهار کرد: اولین تعریف امامت از سوی سید مرتضی ارائه شد که امامت را «رئاسة عامة» می دانست و مطابق با تعریف اهل سنت بود. البته بعضی ادعا می‌کنند که اولین تعریف امامت از سوی شیخ مفید در کتاب «النکت الاعتقادیة» بیان شده اما نادرست است زیرا این کتاب متعلق به شیخ مفید نیست.
حجت الاسلام والمسلمین جبرئیلی افزود: این تعریف تا قرن سیزدهم پابرجا بود اما در قرن چهاردهم شاهد ایجاد تغییراتی در تعریف امامت از سوی متکلمین بودیم؛ سید اسماعیل نوری طبسی در کتاب کفایة الموحدین و محمد جعفر استرآبادی در شرح تجرید امامت از عبارت «رئاسة الهیة عامه» استفاده کرده‌اند . البته پیش از آنان علامه مجلسی که خود متکلم توانمندی است در آخرین کتابش یعنی "حق الیقین" در ابتدای فصل امامت آن را به پیشوایی مردم در دین و دنیا تعریف می کند .
وی بیان داشت: علامه طباطبایی ذیل آیه ۱۲۴ سوره بقره در تفسیر المیزان بر اساس روش تفسیر آیه به آیه، دال مرکزی امامت را هدایت می داند یعنی هر جای قرآن که بحث امامت ذکر شده، امر هدایت نیز بیان شده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران اظهار کرد: شهید مطهری در کتاب امامت و رهبری با الهام از علامه طباطبایی، به تعریف قرآنی امامت یعنی پیشوایی پرداخته و بحث انسان کامل را در تعریف امام مطرح می‌کند و تعریفی با رنگ و بوی عرفانی ارائه می‌دهد. شهید مطهری این معنا را از اختصاصات تفکر شیعه می داند که مورد قبول اهل سنت نمی‌باشد.
حجت الاسلام والمسلمین جبرئیلی باتوجه به تعریف علامه طباطبایی از امامت به معنای پیشوایی، رهبری حکومت اسلامی، بیان معارف و احکام و ارشاد حیات معنوی که در المیزان و شیعه در اسلام به تفصیل از آن سخن گفته است به عالم خلق و عالم امر اشاره کرد و بیان داشت: عالَم خلق، عالمی زمان‌مند است اما درعالَم امر، زمان معنایی ندارد لذا علامه طباطبایی در تعریف امامت تبیین می‌کند که ائمه(ع) به عنوان امام هدایت در هر دو عالم هستند. همچنین آیت الله العظمی جوادی آملی ذیل آیه ۱۲۴ سوره بقره در تفسیر تسنیم، علاوه بر بیان نکات جدید، دیدگاه علّامه طباطبایی را به خوبی شرح داده‌اند.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در پایان ابراز داشت: در نهایت متکلمان معاصر در اندیشه امامت تصمیم گرفتند تا تعریف امامت که قرن ها مشترک با اهل سنت بود را بر اساس مولفه های قرآنی تکمیل کنند و آن را متناست با اصول و مبانی تشیّع ارائه دهند.
انتهای پیام
