به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدتقی سبحانی، رئیس بنیاد بین‌المللی امامت طی سخنانی در اختتامیه اولین جشنواره علمی حدیث‌پژوهان جوان در قم، این جشنواره را یک رویداد جدید در عرصه مطالعات حدیثی دانست و گفت: از زمانی که ایده جشنواره حدیث‌پژوهان جوان در موسسه معارف اهل بیت (ع) شکل گرفت، به نظر می‌رسید که یک ایده‌ی نوپردازانه است و می‌تواند آثار و برکات فراوانی داشته باشد.

رئیس بنیاد بین‌المللی امامت با بیان اینکه برگزاری جشنواره حدیث‌پژوهان جوان در فضای تقریباً خلأ مطالعات حدیثی در بین نسل جوان حوزه و دانشگاه شکل گرفت، افزود: با استقبالی که از این رویداد در حوزه و دانشگاه شد می‌توانیم جوانه یک حرکت بلندمدت و یک کار چندجانبه‌ را شکل بدهیم.

وی با خاطرنشان کرد: این نکته که اکتفای به جشنواره‌ها و مسابقات علمی به خودی خود نمی‌تواند آن نقش کارآمد را در نظام مدیریت دانش داشته باشد. به نظر می‌رسد که در کنار جشنواره باید چند کار مهم دیگر صورت گیرد تا ایده‌هایی در باب مطالعات حدیثی از درون این رویدادها به دست آید.

رئیس بنیاد بین‌المللی امامت ورود تدریجی به مطالعات جدید حدیثی را امری ضروری برشمرد و گفت: ما باید از این حالت کلی و نگاه عام به حوزه مطالعات حدیثی به سمت شاخه‌های مختلف حدیث حرکت کنیم و جشنواره‌های علمی حدیث‌پژوهشی علاوه بر اینکه سرمایه‌گذاری بر روی پژوهش‌های جدید و نوآمد باشد، باید یک تنوع محتوایی پیدا کند. از سوی دیگر به نظر می‌رسد ما باید در امتداد این جشنواره به شناسایی ظرفیت‌های پژوهشی جوانانی بپردازیم که قابل سرمایه‌گذاری هستند تا بتوان شاهد شکل‌گیری هسته‌های پژوهشی از بین نسل جوان حدیث‌پژوه بود.

سبحانی از اعلام آمادگی پژوهشکده معارف اهل بیت (ع) برای پذیرایی از تیم‌های پژوهشی محققان و اساتید علم حدیث خبر داد تا به گفته وی از درون این فعالیت‌ها یک خروجی جدید از بین محققان در عرصه علم حدیث شکل بگیرد.

وی در ادامه به بررسی وضعیت حدیث‌پژوهی در تاریخ معاصر اسلامی در حوزه شیعه و سنی پرداخت و گفت: مشاهده می‌شود که در دو قرن گذشته با دو موج مختلف در حوزه علوم حدیث در جهان اسلام مواجه بوده‌ایم. یک موج، موج دفاع از حدیث و سنگربندی حدیثی در صورت‌های افراطی بود که با جریان سلفیه‌ معاصر محمدابن عبدالوهاب در شبه جزیره و جریان دیوبندی در شبه قاره و جریان شاه ولی الله دهلوی در شمال آفریقا و مصر و کشورهای دیگر شکل گرفت که همه‌شان تقریبا در امتداد اندیشه ابن تیمیه در قالب رواج مکتب حدیثی اهل سنت بودند.

موسس پژوهشکده معارف اهل‌بیت (ع) افزود: در توضیح موج دوم نیز گفت: در قرن نوزدهم در جامعه شیعی هم نظیر این حرکت جریان اخباری‌گری و شیخی‌گری و نهضت‌هایی از این دست بودند.

وی با بیان اینکه این دو موج افراطی در حوزه حدیث به شکل جدی صحنه مطالعات اسلامی را تحت تاثیر قرار داد، افزود: در ادامه، جهان اسلام شاهد عکس‌العمل‌های تفریطی در حوزه حدیث بود. جریان قرآنیون و نافیان حوزه حدیثی از این قبیل بودند که بخشی از آن عکس‌العمل در مقابل جریان افراطی حدیثی بود و بخشی هم در اندیشه مدرنیته و نگاه‌های سکولار و یک‌جانبه‌ای ریشه داشت که از غرب وارد جهان اسلام شده بود.

سبحانی با اشاره به اینکه جریان‌های ضد حدیث با عناوین مختلفی چه در حوزه شیعی و چه اهل سنت شکل گرفت، گفت: گاهی عنوان قرآنی و گاهی عنوان شیعی و ایرانی داشت و گاهی هم به بهانه تفسیر قرآن با قرآن به حوزه‌ی حدیث حمله‌های شدیدی شد.

وی با بیان اینکه امروز و پس از گذراندن این دو موج در حوزه حدیث جهان اسلام با یک وضعیت نسبتا متعادلی روبرو هستیم، گفت: اکنون نه در جهان اهل سنت جریان‌های حدیث‌ستیز یا حدیث‌گرای افراطی نقش‌آفرینی اصلی و جدی دارند و نه در حوزه تشیع. بله هر دو جریان دستگاه و کرسی و ادبیاتی تولید می‌کنند اما هیچ از آنها که روزگاری یکه‌تازی می‌کردند امروز صحنه‌گردان حوزه‌های علمیه شیعه و سنی نیستند.

سبحانی، وجود وضعیت متعادل در حوزه‌ی حدیثی جهان اسلام و نیز اقبال نسل جوان حوزه و دانشگاه به عرصه حدیث‌پژوهی را دو فرصت مهم تاریخی در عرصه حدیث برشمرد و گفت: ما در سال‌های گذشته شاهد ورود نسل جوانان پژوهشگر به حوزه مطالعات فنی و تخصصی حدیثی نبودیم و به نظر می‌رسد که یک وضعیت تازه‌ای در این دوره ظهور پیدا کرده و محققان جوان ما از یک اقبال و اشتیاق نسبت به مطالعات حدیثی برخوردارند.

وی در ادامه به وجود نهادها و نظام آموزشی و توجه ویژه به عرصه حدیث‌پژوهی به عنوان فرصت سوم در این راستا اشاره کرد و گفت: طبق بررسی ما در کل جهان اسلام هیچ موسسه‌ای با عنوان حدیث‌پژوهی وجود ندارد که به صورت آکادمیک فعالیت کند. در ایران اقبال به سمت یک نظام پژوهشی و آموزشیِ آکادمیک و رسمی و سازمان‌یافته شروع شده و در حال تکوین و تکمیل است که باید تلاش صورت گیرد تا این جریان تقویت شود.

سبحانی خاطرنشان کرد: فرصت چهارم کنونی نیز مطالعات حدیث‌پژوهی یا پیراحدیثی است که در محیط‌های علمی مختلف در دنیا آغاز شده و شاید هم به مرحله‌ای از بلوغ رسیده باشد.

رئیس بنیاد بین‌المللی امامت با بیان اینکه مسائلی از جمله اختلاف بین دیدگاه‌های قدما و متأخرین، دیدگاه‌های اعتبارسنجی رجال‌محور، متن‌محور، نسخه‌پژوهانه، فهرست‌پژوهانه و امثال آن یک وضعیت آشفته مطالعات حدیثی ایجاد کرده است، افزود: ما در شرایطی هستیم که با یک آشفتگی حوزه مطالعات حدیث مواجهیم اما این فرصت ایجاد می‌کند و نه تهدید.

وی ادامه داد: با توجه به ظرفیت‌های موجود یک فرصتی فراهم شده که در حوزه مطالعات شیعی یک مکتب حدیث‌پژوهی تاسیس کنیم. بعد از گذر از دوره‌های تاریخی مختلف در حوزه حدیث نیازمند آن هستیم که یک جریان مطالعات حدیثی هماهنگ و هم‌سو ایجاد شود تا بتوان یک بستر مطالعاتی ایجاد کرد و آینده حدیث‌پژوهی را از این مکتب حدیث‌پژوهی بهره‌مند ساخت.

سبحانی یکی از چالش‌های فرا راه قوام مکتب حدیث‌پژوهی را تبیین جایگاه حدیث در منابع معرفتی شیعه دانست و گفت: با توجه به نگاه کثرت‌گرایی که شیعه به منابع معرفت دارد که هم شامل عقل و هم قرآن و هم خود حدیث می‌شود، باید جایگاه حدیث را در منابع معرفتی شیعه به لحاظ تئوریک در یک نظریه جامع تبیین کنیم.

وی با اشاره به اینکه حوزه‌ مطالعات تاریخ حدیث به شدت دچار کمبودها، چالش‌ها و پرسش‌هایی است، گفت: باید محورهای مطالعاتی در بخش‌های مختلف نظیر میراث حدیث، شناسه حدیث و تاریخ‌گذاری حوزه حدیث روی دست گرفته شود.

سبحانی با تاکید بر ضرورت تبیین یک روش‌شناسی جامع برای اعتبارسنجی احادیث گفت: امروز هیچ یک از رویکردهای اعتبارسنجی به تنهایی توان پاسخگویی ندارند. ما نه می‌توانیم رجال را فراموش کنیم و نه مثل متأخرین یک دست به عرصه رجالی بچسبیم و اعتبارسنجی را بر آن بنا کنیم. از طرفی هم به تنهایی نمی‌توان متن‌محور بود و یا به قرائن برون‌متنی تاکید کرد و نه فهرست‌محوری را به تنهایی مد نظر گرفت؛ بلکه باید یک نظریه جامع به دست بیاوریم.

رئیس بنیاد بین‌المللی امامت با اشاره به اینکه در حال حاضر یک میدان و افق گسترده و زمینه‌های بسیار خوب برای حوزه دلالت‌سنجی حدیث فراهم شده است، گفت: جریان روشنفکر دینی و غیردینی ما در ایران هرمنوتیک فلسفی را بیشتر ترجمه و رواج دادند و موجب شدند تا برداشت ما از غرب این باشد که نگاه غربی‌ها فقط فهم نسبی از متن است، حال آنکه عمده مطالعات متن‌شناسی و دلالت‌شناسی بر این نکته تاکید می‌کند که متن‌های تاریخی معناهای مستقل دارند و می‌شود با آن معناها ارتباط پیدا کرد و مورد بحث قرار داد.

سبحانی با بیان اینکه ایجاد مکتب حدیث‌پژوهی را باید قله قرار بدهیم و موسسات و اساتید مختلف ما را به این قله برسانند، افزود: اگر نتوانیم از این نقطه آشفتگی که همراه با فرصت‌هایی است عبور کنیم، احتمالا کمیت مطالعات حدیثی چندان به عرصه حدیث‌پژوهی کمک نمی‌کند و شاید حتی محیط حدیثی ما را آشفته‌تر بکند.

وی در پایان خاطرنشان کرد: از این زاویه جشنواره حدیث‌پژوهان جوان می‌تواند یک نقطه الهام‌بخش باشد و اساتید ما با دستگیری نسبت به نسل جوان و با هم‌افزایی در صحنه مطالعات حدیثی می‌توانند عهده‌دار چنین رسالتی باشند.

انتهای پیام