به فرموده امام علی(ع) اگر خداوند پیامبرانش را با گنج های طلا و قدرت های مادی مبعوث می کرد امتحان بندگان در چنان شرایطی عملا بی اثر می شد، ثواب نیکوکاران از بین می رفت، انگیزه های مادّی باعث حرکت مردم می شد نه وعده های الهی و اخبار وحی، مؤمنان راستین مستحقّ ثواب نیکوکاران نبودند؛ چون زحمتی متحمّل نمی شدند، ایمان آورندگان به انبیاء، پاداش پر ارزش مجاهدان و آزمودگان واقعی را دریافت نمی داشتند و نام های پر ارزشی همچون مؤمنان، صالحان، مجاهدان و مخلصان، مصادیق واقعی خود را از دست می دادند.

امام علی(علیه السلام) در بخشی از خطبه ۱۹۲ «نهج البلاغه» می فرماید: (اگر خداوند سبحان می خواست به هنگام مبعوث ساختن پیامبرانش درهای گنج های طلا و معادن زر ناب، و باغ های خرّم و سرسبز را به روی آنها بگشاید، می گشود و اگر اراده می کرد پرندگان آسمان و وحوش زمین را همراه آنها گسیل دارد، گسیل می داشت [به یقین قادر بر این امور بود]؛ ولی اگر این کار را می کرد ارزش آزمایش از میان می رفت؛ پاداش و جزای نیکوکاران بی اثر می شد و وعده های الهی بی فایده می گشت؛ و مطیعان مستحق اجر و پاداش امتحان دهندگان نمی شدند و مؤمنان استحقاق ثواب نیکوکاران را نمی یافتند و نام ها [نام مسلم، مؤمن، مخلص و...] با معانی خود همراه نمی گشت)؛ «وَ لَوْ أَرَادَ اللهُ سُبْحَانَهُ لاَنْبِیَائِهِ حَیْثُ بَعَثَهُمْ أَنْ یَفْتَحَ لَهُمْ کُنُوزَ الذِّهْبَانِ(۱)، وَ مَعَادِنَ الْعِقْیَانِ(۲)، وَ مَغَارِسَ(۳)الْجِنَانِ، وَ أَنْ یَحْشُرَ مَعَهُمْ طُیُورَ السَّماءِ وَ وُحُوشَ الْاَرَضِینَ لَفَعَلَ، وَ لَوْ فَعَلَ لَسَقَطَ الْبَلَاءُ، وَ بَطَلَ الْجَزَاءُ، وَ اضْمَحَلَّتِ الْاَنْبَاءُ، وَ لَمَا وَجَبَ لِلْقَابِلِینَ أُجُورُ الْمُبْتَلِینَ، وَ لَا اسْتَحَقَّ الْمُؤْمِنُونَ ثَوَابَ الْمُحْسِنِینَ، وَ لَا لَزِمَتِ الْاَسْمَاءُ مَعَانِیَهَا».

اشاره به اینکه خداوند حکیم به خوبی می تواند پیامبرانش را با همه نیروهای مادّی بسیج کند و به همه زر و زیورها بیاراید؛ همه ثروت ها، باغ ها، قصرها و وسایل تجمل را در اختیار آنان بگذارد و چیزی در اختیار یک نفر از پیامبرانش قرار دهد که حتی همه سلاطین دنیا دسته جمعی آن را نداشته اند ـ زیرا او خالق آسمان ها و زمین هاست ـ ولی او حکیم است و می داند اگر چنین کند هدف اصلی بعثت از دست خواهد رفت؛ بلکه نتیجه معکوس به بار می آید و ارزش ها تبدیل به ضد ارزش ها می شود و ایمان و اخلاق و تربیت به تباهی می گراید.

امام(علیه السلام) در بیان آثار سوء چنین امری به شش مفسده به تفصیل اشاره می کند:

۱. آزمون و امتحان بندگان در چنان شرایطی عملا بی اثر می شد؛ زیرا افراد بی ایمان نیز به جهت زرق و برق و امکانات فراوان انبیاء به دنبال آنها می شتافتند بی آنکه آیین آنها را پذیرا شده باشند.

۲. دومین پیامد نامطلوب اینکه ثواب نیکوکاران از بین می رفت؛ زیرا ایمان آنها با آن شرایط خالص نبود.

۳. وعده های الهی و اخبار وحی در مورد حلال و حرام انگیزه برای اطاعت مردم نبود؛ بلکه انگیزه های مادّی آنها را به حرکت در می آورد و نیز اخبار زندگی آنها برای آیندگان به عنوان درس و سرمشق، پذیرفته نمی شد.

۴. کسانی که به انبیاء ایمان می آوردند پاداش پر ارزش مجاهدان و آزمودگان واقعی را دریافت نمی داشتند.

۵. مؤمنان راستین مستحقّ ثواب نیکوکاران نبودند؛ چون زحمتی متحمّل نمی شدند.

۶. ششمین پیامد فاسد اینکه نام های پر ارزشی همچون مؤمنان، صالحان، مجاهدان و مخلصان، مصادیق واقعی خود را از دست می دهند؛ همچنین اوصافی که برای پیامبران و اولیای الهی از زهد و تقوی و بی اعتنایی به دنیا ذکر می شود مفهوم خود را از دست می دهند. سپس امام(علیه السلام) برای تبیین و توضیح همین معنا می افزاید: (اما خداوند سبحان پیامبران خود را از نظر عزم و اراده، قوی و از نظر ظاهر، فقیر و تهیدست در چشم مردم قرار داد، فقری توأم با قناعتی که قلب ها و چشم ها را پر از غنا می کرد، همراه ضعف ظاهری که چشم ها و گوش های [دنیاپرستان] را آزار می داد [در جهات معنوی، قوی و نیرومند و در جهات مادّی، ساده و بی آلایش بودند])؛ «وَ لکِنَّ اللهَ سُبْحَانَهُ جَعَلَ رُسُلَهُ أُولِی قُوَّةٍ فِی عَزَائِمِهِمْ، وَ ضَعَفَةً فِیمَا تَرَی الْاَعْیُنُ مِنْ حَالَاتِهِمْ، مَعَ قَنَاعَةٍ تَمْلَأُ الْقُلُوبَ وَ الْعُیُونَ غِنیً، وَ خَصَاصَةٍ(۴) تَمْلَأُ الْاَبْصَارَ وَ الْاَسْمَاعَ أَذیً».

در واقع آنها مردان قدرتمندی بودند که می توانستند زر و زیور دنیا را برای خود فراهم سازند؛ اما بی اعتنایی به مظاهر مادّی، به آنها اجازه نمی داد که به دنبال این امور بروند، اموری که سرچشمه کبر و غرور و خودخواهی و خودپسندی است.(۵)

پی نوشت ها: