به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام والمسلمین حسین درودی، محقق و پژوهشگر عرصه تعلیم و تربیت اسلامی در یادداشتی به نکات تربیتی دعای ۴۵ صحیفه سجادیه در وداع ماه مبارک رمضان پرداخت.

متن یادداشت به شرح ذیل است؛

بسم الله الرحمن الرحیم

نکات تربیتی دعای ۴۵ صحیفه السجادیه در وداع ماه مبارک رمضان حضرت امام زین العابدین سید الساجدین و امام العارفین چرا نیاز مبرم کتب درسی و متون آموزشی دانش آموزان و دانشجویان و نسل جوان کشور اسلامی است؟ بدان دلیل که نوجوانان و نیز جوانان مستعد ایران زمین که ضریب هوشی آنان از متوسط جهانی برتر است و همچنین قلوب پاک آنان که بدون غلو واله و شیدا و در انتظار و استقبال تعلیم و تربیت تراز آرمانهای شهدا و معارف بلند آوازه فطری است همچنانکه از منابع موثق این مهم گزارش می گردد آنان انتظار دارند که در مدرسه و خانواده صالح معارف معنویی را به گونه ایی تجربه و تبادل کنند که توان ورود و نقش آفرینی در جامعه صالح را جهت طی مسیر منتهی به تمدن نوین اسلامی را با سرعت و سبقت لازم داشته و پشت سر بگذارنند چراکه دانش آموزان امروز مدارس انقلاب اسلامی و نیز جهان اسلام بدون آشنایی میدانی با مبانی معارف اسلامی قدرت و قوت مقاومت لازم در برابر فرهنگ سکولار مادی و وساوس شیطانی دشمنان را دارا نمی شوند تا با همان آرمان خوانی شهدا که از معارف اسلام ناب استخراج شده در مقابل تهدیدات بد خواهان و معاندان به قدرت بی نظیر فرصت سازی برسند و همچنانکه در بیانبه گام دوم صفحه ۱۱ به مقاومت مردم ایران در ۴۰ سال اول انقلاب اسلامی به حمایت و هدایت معارف اسلام ناب مانند همین مناجات علمی و عرفانی امام سجاد علیه السلام در برابر دشمنی های بی رحمانه دشمنان داخلی و خارجی و وساوسی که غیر قابل مقاومت به نظر می رسید اشاره شده است که این ملت برومند به پیروزی و سرافرازی مثل زدنی برای ملت های جهان با آن معارف ناب واصل شدند و در آینده هم بلا شک موفق خواهند شد؛ نیاز با اولویتی است که در همین راستا به برخی از مبانی تربیتی در مضامین علمی و عرفانی وداع ماه مبارک رمضان چهارمین اختر تابناک آسمان ولایت و امامت در محورهای الف- تعامل تربیتی انسان با جهان طبیعت ب- فرآیند شادامانی حقیقی و بی پایان در تربیت قلب انسان ج- نقش و سهم فرشتگان و شیاطین در تربیت انسان که در بخش های زینت داده شده دعای امام زین العابدین علیه السلام آمده است می پردازیم.

۱- «السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا شَهْرَ اللَّهِ الْأَکْبَرَ وَ یَا عِیدَ أَوْلِیَائِهِ الْأَعْظَمَ»، «السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا أَکْرَمَ مَصْحُوبٍ مِنَ الْأَوْقَاتِ وَ یَا خَیْرَ شَهْرٍ فِی الْأَیَّامِ وَ السَّاعَاتِ» خداحافظ ای بزرگ‌ترین همراه از میان زمان‌ها و اوقات؛ و بهترین ماه‌ها در ایّام و ساعات؛ خداحافظ ای ماه بزرگ خدا و عید بزرگ اولیای خدا. «السَّلَامُ عَلَیْکَ وَ عَلَی لَیْلَهِ الْقَدْرِ الَّتِی هِیَ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ» خداحافظ و درود بر تو و شب قدر که از هزار ماه برتر است.

در این بخش امام العارفین علیه السلام عظمت و عزت ماه ها و هفته ها و همچنین روزهای سال و حتی ساعات و لحظات آن را به جهت نوع کارها و فعالیت های در آن نسبت می دهند و از این ادبیات بر می آید این انسان است که با عمل خود به زمان و زمین بها و بقاء می دهد چراکه هستی آیینه عبادت و ادب انسان است و در حقیقت ایشان با اعمال توحیدی خود در همین جهان مادی با نوع تعاملات تربیتی خویش بهشت زمینی را تشکیل می دهد همان گزینه ایی که سطح علوم انسانی در دانشگاههای جهان از درک آن عاجز و عقیم هستند.

۲- «السَّلَامُ عَلَیْکَ مِنْ شَهْرٍ قَرُبَتْ فِیهِ الْآمَالُ وَ نُشِرَتْ فِیهِ الْأَعْمَالُ» خداحافظ ای ماهی که آرزوهایمان در تو نزدیک شد؛ خداحافظ ای ماهی که اعمال نیک در تو منتشر شد. «اللَّهُمَّ إِنَّا أَهْلُ هَذَا الشَّهْرِ الَّذی شَرَّفْتَنَا بهِ» خداوندا ما «اهلِ» این ماه بودیم و تو ما را به آن شرافت بخشیدی و با آن، بر سر ما منّت گذاشتی! .

در این بخش از مناجات به بحث آرزوی حقیقی انسان یا همان فطرت طلبی ایشان اشاره شده است که جهت رسیدن به بسته های نورانی جا سازی شده در باطن آدمی نیاز است فرشتگان حضور داشته باشند بدان سبب که تربیت انسان بدون قدرت نوری فرشتگان که در خدمت انسان کامل می باشند توهمی بیش نبوده و نیست چراکه جهان بدون فرشتگان در خدمت انسان کامل در تاریکی خلقت است که برای کنار زدن این تاریکی از روی موجودات جهان نیاز به نور غیر مادی و از جنس خالق می باشیم.

۳- «السَّلَامُ عَلَیْکَ مِنْ قَرِینٍ جَلَّ قَدْرُهُ مَوْجُوداً وَ أَفْجَعَ فِرَاقُهُ مَفْقُوداً» خداحافظ ای همراه من که ارزش تو بالا بود و اکنون که می‌روی دلم را به درد می‌آوری. «السَّلَامُ عَلَیْکَ وَ عَلَی فَضْلِکَ الَّذی حُرِمْنَاهُ، وَ عَلَی مَاضٍ مِنْ بَرَکَاتِکَ سُلِبْنَاهُ» خداحافظ و درود بر تو و درود بر فضل و کرمت که از آن محروم گشتیم و برکات گذشته‌ات را از کف دادیم.

در این بخش از دعا امام سجاد علیه السلام به نزول فرشتگانی اشاره دارند که انسانها با سفره و ویترین قلوبشان با آنها انس گرفته بودند و این تعبیر بدون اغراق و اسراف در کلام فقط از انسان کامل شایسته و بایسته است که بر آید چراکه این ماه مبارک ظرفیت نزول فرشتگان به ویژه فرشته با عظمتی همچون حضرت روح علیه السلام قرار می گیرد که ایشان هم ابتدا میمهان در وسعت قلبی انسان کامل حاضر و ناظر می باشند و در نتیجه با همجواری و معدن نور بودن آنها بشریت قادر است طعم انسانیت را بچشد.

۴- «السَّلَامُ عَلَیْکَ مِنْ أَلِیفٍ آنَسَ مُقْبلًا فَسَرَّ» خداحافظ ای مونس من، که وقتی آمدی من را خوشحال ‌کردی، «وَ أَوْحَشَ مُنْقَضِیاً فَمَضَی» و اکنون که می‌روی، من را به وحشت می‌اندازی؛ «السَّلَامُ عَلَیْکَ مَا کَانَ أَحْرَصَنَا بالْأَمْسِ عَلَیْکَ وَ أَشَدَّ شَوْقَنَا غَداً إِلَیْکَ.» خداحافظ که تا بودی، مشتاق آن بودیم که بیشتر بمانی و اکنون که می‌روی، دل‌هایمان برای دیدار دوباره‌ات پَر می‌کشد. «السَّلَامُ عَلَیْکَ مِنْ مَطْلُوبٍ قَبْلَ وَقْتِهِ وَ مَحْزُونٍ عَلَیْهِ قَبْلَ فَوْتِهِ» خداحافظ از جانب من که خواستار تو بودم و پیش از آمدنت خوشحال بودم که تو خواهی آمد و اکنون هم که می‌خواهی بروی، اندوهگین شده‌ام که از دوری‌ات چه کنم! «السَّلَامُ عَلَیْکَ غَیْرَ مُوَدَّعٍ بَرَماً وَ لَا مَتْرُوکٍ صِیَامُهُ سَأَماً» خداحافظ که در این وقت وداع، نه از تو ناراحتیم و نه از روزه‌داری‌ات خسته شده‌ایم. «السَّلَامُ عَلَیْکَ مِنْ شَهْرٍ لَا تُنَافِسُهُ الْأَیَّامُ» خداحافظ ای ماهی که هیچ ماه دیگری از تو برتر نیست. «السَّلَامُ عَلَیْکَ مِنْ شَهْرٍ هُوَ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ سَلَامٌ» خداحافظ ای ماهی که تا تو بودی، امن و سلامت بود.

در این بخش از دعا امام ز ین العابدین به موضوع بنیادین فرآیند شادمانی پایدار در اسلام اشاره دارند که نشاط در انسان با حضور خداوند مهربان در قلب آدمی شادی حقیقی می باشد چراکه اکثر نشاط و شادی بشری بدون حقارت هم نوعان و تمسخر دیگران و حق ستیزی و نیز جنگ و جدال تجربه نمی گردد بدین سبب امام علیه السلام از فرجام این ماه مبارک شادی آفرین تعبیر وحشت زدگی دارند زیرا شادی های بشر بدون طمع شیاطین نمی تواند حضور بروز داشته باشد.

۵- «السَّلَامُ عَلَیْکَ مِنْ مُجَاوِرٍ رَقَّتْ فِیهِ الْقُلُوبُ وَ قَلَّتْ فِیهِ الذُّنُوبُ» خداحافظ ای همراه من که تا بودی، دل من رقیق بود و از آن سر سختی هایش بیرون آمده بود؛ وقتی که تو آمدی، گناهانم کم شد.

در این فراز امام زین العابدین علیه السلام تربیت حقیقی انسان را نرمی قلوب بشر معرفی می کنند چراکه قلب نرم و لطیف؛ سختی و پستی معصیت خالق و اطاعت شیطان را در خود جای نمی دهد و این مهم بر کسی پوشیده نیست که در جای جای زمین اگر آبادانی مشهود است خبر از لطافت و نرمی خود می دهد و البته و صد البته که نرمی زمین و باوری آن از نرمی قلب انسان کامل و تابعین آن که از خالق لطیف مدد می گیرند می باشد.

۶- «السَّلَامُ عَلَیْکَ مِنْ نَاصِرٍ أَعَانَ عَلَی الشَّیْطَانِ وَ صَاحِبٍ سَهَّلَ سَبیلَ الْإِحْسَانِ» خداحافظ ای یاوری که کمک کردی تا من بر شیطان غلبه کنم و ای همراهی که راه‌های نیکی را بر من آسان کردی.

در این فراز امام چهارم علیه السلام به نحوی به وجود شیطان و فعالیت های آن اشاره دارند چراکه در مقابل شیطان فرشتگان هستند که با این تعبیر اهل معنی بصورت شفاف برای مربیان و متربیان ملموس می گردد "چون فرشته در آید دیو برون رود" زیرا وجود ملائکه نور است و آرامش و تسهیل کننده جاده و مسیر احسان و ایثار می شود ولی در مقابل مسیر و دالان شیطان است که استکبار و استثمار و افساد فی الارض مانند امروز فعالیت های رژیم کودک کش صهیونیستی و حامیان آن را بر پا کرده است.

۷- «السَّلَامُ عَلَیْکَ مَا أَکْثَرَ عُتَقَاءَ اللَّهِ فِیکَ وَ مَا أَسْعَدَ مَنْ رَعَی حُرْمَتَهُ بکَ» خداحافظ ای ماهی که تعداد آزادشده‌گان از آتش جهنم در تو زیاد شد. سعادتمند شد کسی که حریم احترام تو را رعایت کرد.

در این فراز امام چهارم علیه السلام سعادت حقیقی را رعایت دستورات خالق که یکی از آنها دور باش های ماه مبارک رمضان است معرفی می کنند چراکه اهل ادب و اخلاق انسانی در این ماه میهمانی خداوند مهربان مانند شب زنده داری؛ سحر خیزی؛ سفره های همسان سازی افطار؛ دل شاد کردن محرومین با دعا و ثنای زبانی و عملی؛ غم خواری انسانی و صله رحم های اجتماعی و جهانی؛ حس نجات از آتش سنگینی بدن و جوانب آن و نیز شهوات نفسانی را درک و دریافت می کنند که این خود از اسباب و ابزارهای زیربنایی تربیت انسان است.

۸- «السَّلَامُ عَلَیْکَ مَا کَانَ أَمْحَاکَ لِلذُّنُوب وَ أَسْتَرَکَ لِأَنْوَاعِ الْعُیُوب» خداحافظ ای ماهی که گناهان را پاک کردی و محو نمودی و همه عیب‌ها را هر چه که بود پوشاندی.

در این فراز امام العارفین با امید آفرینی برای گناهکاران و معرفی راهکار امحاء گناهان و امید برای پوشش دادن به عیوب دستورات اسلامی را تنها راه نجات می دانند چراکه دارو و درمان قلوب بشر با روانشناسی غربی که انسان را در سبد حیوانات به مراکز تعلیم و تربیت معرفی می کند امکان پذیر نیست چراکه ملائکه آسمان و زمین با آیات قرآن حکیم ملازم و موافقت دارند و انسان محروم از آیات وحی قدرت باز پروری قلب خود را ندارد؛ همچنانکه در تاریخ بشر هویدا است و امروز هم نمونه ایی از آن بر صفحه نمایش تلفن های همراه مردم جهان از وحشی گری های بی بدیل رژیم صهونیستی در حال نمایش است.

۹- «السَّلَامُ عَلَیْکَ مَا کَانَ أَطْوَلَکَ عَلَی الْمُجْرِمِینَ وَ أَهْیَبَکَ فِی صُدُورِ الْمُؤْمِنِینَ» خداحافظ ای ماه! چه‌قدر برای گناه‌کاران طولانی بودی و چه‌قدر برای مؤمنین عظمت داشتی؛ «السَّلَامُ عَلَیْکَ کَمْ مِنْ سُوءٍ صُرِفَ بکَ عَنَّا، وَ کَمْ مِنْ خَیْرٍ أُفِیضَ بکَ عَلَیْنَا» خداحافظ که چه بدی‌هایی را از ما دور کردی و چه خیراتی را با آمدنت نصیبمان کردی!

در این فراز امام سجاد علیه السلام بر این موضوع مهم اشاره دارند که انسانهای ظالم و مجرم با تحت اسارت شیطان درون و برون به زیست مخربانه خود استمرار می دهند در حالیکه در ماه حضور فرشتگان شیاطین آنها در بند و زندان می شوند در نهایت آنان هم از ایجاد فضای ظلمانی و شیطان زندگی که با یار گیری از انسانهای غافل و بیمار بر پا می گردد در محرومیت شده و به بند کشیده می شوند؛ از همین رو از آثار احسان و سفره های همسان ساز و آداب توبه و استغفار محدود و ممنوع کننده شیاطین و تابعین آن در درد و رنج هستند.

۱۰- «السَّلَامُ عَلَیْکَ غَیْرَ کَرِیهِ الْمُصَاحَبَهِ وَ لَا ذَمِیمِ الْمُلَابَسَهِ» خداحافظ ای ماهی که نه در همنشینی با تو ناراحتی وجود داشت و نه بدی و ناپسندی در حضور تو بود.

«السَّلَامُ عَلَیْکَ کَمَا وَفَدْتَ عَلَیْنَا بالْبَرَکَاتِ وَ غَسَلْتَ عَنَّا دَنَسَ الْخَطِیئَاتِ» خداحافظ و به سلامت! همان‌گونه که تو بر ما با برکات فراوان و سلامتی فرود آمدی و ناپاکی‌های گناه را از ما زدودی و ما را از خطاها شست و شو دادی.

در این بخش دعای ۴۵ صیحفه امام سجاد علیه السلام به نکته بهداشت روح و روان اشاره دارند و آن اینکه عقل سالم در بدن سالم بدون ارتباط با فرشتگان الهی و الگو گیری از انسان کامل در علوم انسانی بشر شعاری بیش نیست.

۳۱۳/۱۷