راحله ضائفی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه، عنوان کرد: بررسی عصر زندگی ائمه علیهم السلام نشان می‌دهد هر یک از آن بزرگواران، در شرایط سیاسی_اجتماعی خاصی زندگی می‌کردند. راهبرد امامان معصوم علیهم السلام در باب اوضاع جامعه، متناسب با سطح اندیشه و تفکر مردم زمان بود. عملکرد ایشان در موقعیت های مختلف نیز بنا به ضرورت، قالبی همسو و اثر گذار داشت.

وی بیان کرد: برای بررسی علت تفاوت لحن حضرت علی علیه السلام با سایر ائمه در احادیث و خطبه هایشان ضروری است شرایط جامعه مسلمین در دوران پس از رحلت رسول خدا صلی الله علیه و آله و نیز تغییرات به وجود آمده در دوران خلفا، بررسی شود.

پژوهشگر تاریخ اسلام تصریح کرد: امیرالمومنین علی علیه السلام حدود پنج سال بر مسند خلافت نشسته بودند و حاکم و مدیر جامعه بودند و دیگر ائمه اطهار علیهم السلام چنین موقعیتی را نداشتند.

وی افزود: مرور تاریخ نشان می‌دهد امام علی علیه السلام در دوران خلافت خویش با جریانات و رویدادهای نوپدید مواجه بودند؛ جامعه اسلامی ‌به سوی ثروت اندوزی و تغییر ارزش ها پیش می‌رفت و نگاه خلفای پیشین در توجه به افراد خاص و مقرب شدن نزدیکان و خویشاوندان حکومتی و نیز بر سر کار آمدن برخی افراد کینه جو، که عدالت و شایستگی لازم را نداشتند، سبب رواج راحت طلبی، بازگشت برخی تعصبات و خصوصیات جاهلی در میان مردم شده بود.

استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: در چنین شرایطی رفع خطر موضع‌گیری در برابر دستورات الهی به قاطعیتی عادلانه از جانب رهبر و امام مسلمین، که رئیس حکومت هم هستند، نیاز داشت. به همین دلیل در برخی موارد شاهد کلام قاطع امام علی علیه السلام در برخورد با افراد و جریانات خاص اجتماعی هستیم. البته باید در نظر داشته باشیم که در زمان دیگر امامان معصوم علیهم السلام نیز گاه شاهد برخوردهایی تند و قاطع هستیم مانند برخورد امام صادق علیه السلام با غلات. اما این مساله در زمان امیرالمومنین علیه السلام، که حکومت را در دست داشتند، مشهودتر است.

وی اضافه کرد: به عنوان مثال در تاریخ، مشاهده می‌کنیم که خوارج با مطرح کردن شعار انحرافی "لا حکم إلا لله" تلاش داشتند که عملکرد امیر المؤمنین (ع) در اتمام جنگ صفین را زیر سؤال برده و پذیرش صلحی که خود ناشی از ضعف و کوته بینی بسیاری از همین خوارج بود را نشانی از کفر امام علی (ع) قلمداد کرده و در نهایت، هر حکومتی را باطل دانسته و به نوعی هرج و مرج و قانون گریزی معتقد شوند.

ضائفی اظهار کرد: این امام بزرگوار، بارها تلاش نمود با منطق و دلیل، بطلان چنین استدلالی را اثبات کند و در موارد دیگری که گمان می‌کرد نرمش با این افراد مفید باشد، از آن دریغ نمی‌فرمود، به گونه ای که در یک مورد که حضرتش در حال ایراد خطبه بودند، یکی از خوارج این شعار را سرداد، اما امام آن را با سکوت گذراند، سپس نفر دومی نیز همان شعار را تکرار کرد و با سکوت آن جناب مواجه شد و این سکوت تا حدی ادامه یافت که صدای این شعار از گوشه و کنار مسجد به گوش می‌رسید. با این حال امام علی (ع) رو به آنها کرده و فرمود: با آن که شما انگیزه نادرستی از مطرح کردن این شعار درست دارید، اما به هر حال این سه امتیاز برایتان وجود دارد:

آزادید که در مسجدهای ما آمده و به عبادت و نماز بپردازید.

تا از ما جدا نشدید، حقوق و مزایایتان از بیت المال قطع نخواهد شد.

تا جنگ با ما را آغاز نکردید، هرگز جنگی بر علیه شما نخواهیم افروخت!

پژوهشگر تاریخ اسلام گفت: نمونه دیگری نیز وجود دارد که فردی خارجی در نماز جماعت امیرالمؤمنین (ع) حضور یافته و در وسط نماز با خواندن آیه ای از قرآن، ایشان را به بی فایده بودن سابقه جهادیش متهم کرده و از زیانکارانش خواند! امام دو مرتبه به احترام قرآن سکوت کرده و بار سوم نیز بعد از اندکی مکث آیه ای را تلاوت فرمود که محتوای آن صبر و بردباری در مقابل افرادی بود که تلاش دارند انسان را به موضع گیری تند هدایت کنند! سپس به نماز خویش ادامه داد.

وی عنوان کرد: با این همه استدلال و گذشت، افرادی وجود داشتند که از هیچ سابقه جهاد و یا دانشی برخوردار نبوده و به همین دلیل، در جامعه اسلامی ظهور و بروزی نداشتند. آن‌ها شیفتگان نام و نشانی بودند که با توجه به اوضاع و شرایط آن روزها، تخریب شخصیت امیرالمومنین (ع) را زمینه مطرح کردن خویش در جامعه می‌پنداشتند!

استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: طبیعی است که نمی‌توان با این گروه از راه گفت‌وگوی علمی وارد سخن شده و با استدلال و منطق، به نتیجه مناسب دست یافت. در برابر این افراد دمدمی مزاج و خود بزرگ بین، چاره ای نیست جز آن که با زبان خودشان سخن گفته و با شیوه خودشان برخورد کرد و گذشت و عفو نیز اگر از مقدار معینی تجاوز کند، نتیجه ای جز دادن مجال بیشتر به یاوه گویی ها و در نتیجه فریفته شدن افکار عمومی نخواهد داشت.

وی افزود: حضرت در همین زمینه، با کمیل درد دل کرده و ویژگی های برخی افراد سست عنصر را بر می‌شمرد که آنان بدون آن که از دانشی بهره مند بوده و یا آن که توجیه مناسبی برای رفتار خود داشته باشند، به دنبال هر شعاری دویده و با هر باد و نسیمی، تغییر جهت می‌دهند! در تاریخ از شخصی به نام "برج بن مسهر" صحبت می‌شود که او نیز از همین گروه بود که به جای آنکه ابهام خود را با خود امام و یا یکی از یاران و پیروانش در میان گذاشته و با استدلال و منطق به نتیجه مناسب دست یابد، بدون هیچ پیش زمینه ای به ناگاه در میان جمعیت فریاد برآورده و از صبر و تحمل امام سوء استفاده کرده و رفتاری توهین آمیز نسبت به ایشان داشت. امام نیز برای جلوگیری از ادامه این رفتار نامناسب، رفتاری متقابل را پیش گرفتند.

ضائفی یادآور شد: واضح است که عملکرد أمیر کلام حضرت علی علیه السلام در مقابل مخاطبین شان به جا بوده است و غیر از چنین کلامی نمی‌تواند در آن مقام درخور باشد؛ یعنی لازمه بلاغت و رسایی کلام همین است. با دقت در سرّ کلام حضرت در جایگاه های مختلف سیاسی، اجتماعی صراحت کلام ایشان را دریافت و بر اساس موقعیت های صادر شده تحلیل کرد.

انتهای پیام