خبرگزاری حوزه | انتقاد و گله‌مندیِ مطابق با مبادی اسلامی یکی از اصول برجسته و حیاتی در تعاملات اجتماعی‌ِحقیقی و مجازی است.
خرده‌گیری نسبت به یک مسئول در نظام طاغوتی، با تنقید نسبت به یک مسئول در نظام اسلامی بسیار متفاوت است.
بایسته‌ها و ضروریات انتقاد در جامعه اسلامی به چه صورت است؟
۱. نیت خالصانه و اصلاح‌گرانه:
انتقاد باید با نیت صواب و اصلاح و سازندگی انجام شود. غایت از آن باید بهبود وضعیت و رفع مشکلات باشد، نه تخریب و تضعیف شخصیت‌ها و نهادها.
و ما أُمِروا إلا لِیَعبدوا الله مُخلِصینَ له الدِّینَ...
۲. احترام به کرامت انسانی:
انتقاد دیپلماتیک، باید به کرامت و شخصیت افراد، احترام و کرنش ببخشد. بهره‌جویی از الفاظ توهین‌آمیز و تحقیرآمیز نه تنها کج‌خلقی و رذل است، بلکه می‌تواند باعث ایجاد تنش و توفیر شود.
افسوس بر مجاهدی که مجاهد دیگر را ریش‌دراز و عمامه‌صورتی و هزاران القاب خفت‌بار دیگر می‌نامد...
عسی أن یَکُنَّ خَیراً مِنهُنّ وَلَا تَلمِزوا أَنفُسَکم وَلَا تَنابَزوا بالألقاب بِئسَ الإسمُ لِإسمُ الفُسُوقُ بَعدَ الإِیمان...
۳. استناد به منابع موثق:
انتقاد باید منوط بر یقینیات و منابع معتبر و مستند باشد. بهره‌جویی از شایعات، ظنّیات و گمان‌های شاذ می‌تواند به بی‌اعتمادی و تفرقه دامن زند.
یا أیها الذین آمنوا اجتنبوا کثیرا من الظن إن بعض الظن إثم...
۴. اهمیت به دیدگاه مخالف (دگراندیش):
این منش و این کردار، احترام به تنوع دیدگاه‌ها و تقویت فرهنگ گفت‌وگو را مصور میکند.
وَ شاوَرهم فی الامر...
۵. ارائه راهکار راشد و سازنده:
انتقاد باید حاوی راهکاری هوشیارانه، طریقی چهارچوب‌دار و منوالی راشد برای معالجه و جبران مافات باشد.
ادع الی سبیل ربک بالحکمة والموعظة الحسنة وجادلهم بالتی هی احسن ...
۶. پاس‌داشتن عدالت و انصاف:
نمی‌توان به سبب کشمش‌های شخصی یا حزب سیاسی، انتقاد غیرمنصفانه و جانبدارانه انجام داد.
وَ لَا یَجرِمَنَّکم شَنَانُ قَوم علی ألا تَعدِلُوا اعدِلُوا هو أَقرَبُ لِلتَقوَی...
۷. تعیین زمان و مکان مساعد و توجه به تأثیرات اجتماعی:
انتقاد در جامعه اسلامی باید با توجه به تأثیرات اجتماعی آن انجام شود و نباید مخرب باشد، نباید همبستگی و وفاق را عفونی کند. انتقادی که باعث ایجاد تفرقه و کشمش در جامعه شود، نمی‌تواند سازنده و مفید باشد بلکه یک عفونت است.
إِنّمَا المؤمِنُونَ إِخوَةٌ فَأَصلِحُوا بَینَ أَخَوَیک ...
سجاد انجم‌شعاع
