به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، دکتر سید علیرضا صالحی کارشناس فرهنگی و مدیر نشر طه در نشست تخصصی "کتاب در گوشه تنهایی" که عصر پنج شنبه ۲۴ آبان ماه همزمان با روز کتاب و کتابخوانی به همت رسانه فکرت درکتابفروشی باران رضوی (قم) برگزار شد، با بیان این که ما نباید صرفاً بر روی کتاب و به خصوص آمار مطالعه، تعصب و حساسیت داشته باشیم، اظهار داشت: آن چه مهم است این که بر اساس مطالعه کتاب و توجه به محتوا انسان بتواند به درک و فهم درست برسد. برای خود من این سوال همواره مطرح است که بالاخره ما از کتاب خواندن قرار است به کجا برسیم!؟
سرانه مطالعه و دعوای بیجا
وی افزود: اگر کتاب به شناخت و درک و فهم ما کمک کند ارزشمند است و گرنه با دعوا بر سر آمارهای مختلف نسبت به سرانه مطالعه به جایی نمی رسیم. بنابر این بنده معتقدم که ما نباید روی کتاب تعصب داشته باشیم بلکه چه بسا امروزه بتوان با هوش مصنوعی به محتوای مطلوب دست یافت و لذا دغدغه ما باید توجه به محتوا باشد که حالا کتاب هم یک ابزار برای رسیدن به این مقصود است.
وی همچنین خاطرنشان کرد: از سوی دیگر باید توجه داشت که فکر دینی در جایی می تواند موفق باشد و نشر پیدا کند که در فضای آزادانه مطرح شده و بر اساس منطق و استدلال روی آن بحث شود و ما این نکته را از کلام قرآن و فرمایشات نورانی اهل بیت(ع) استخراج می کنیم و بر این اساس در عرصه کار فرهنگی و فکری نیز باید همین رویکرد را دنبال کنیم.
صالحی افزود: البته باید بگویم که به طور نسبی این فضای آزاداندیشی وجود دارد و باید قدردان آن بود اما مهم این است که به سمت رشد و ارتقای این فضا در حرکت باشیم تا شاهد تحولات فرهنگی مناسب از جمله در حوزه نشر و کتاب باشیم.
چرا بچه ها از کتب درسی تنفر دارند!؟
وی همچنین با تأکید بر لزوم توجه به کار فرهنگی در ایجاد علاقه به کتابخوانی در بین نسل جدید ابراز داشت: این که دانش آموزان جامعه ما از کتاب های درسی متنفر هستند یک مساله قابل توجه است و البته در حل این مشکل باید با رویکرد عمقی به مساله نگاه کنیم و با دقت در این مساله می بینیم که بخش قابل توجهی از مشکل ریشه در انحصار دولتی دارد و این مساله البته منحصر به این دولت و آن دولت هم نیست.
صالحی افزود: در همین جا باید عرض کم که رقابت و آزادی لازم وجود ندارد که خودش مشکل ساز می شود. به عنوان مثال همچنان که در حوزه های علمیه، هر کسی کتاب فقه بهتری بنویسد مورد توجه است و انتخاب برای افراد زیاد است در نظام آموزش و پرورش نیز باید سطح علمی مشخص شده و کتاب های متنوعی برای آموزش یک درس در نظر گرفته شود، نه این که دولت و حاکمیت بگوید همین کتاب هایی که من می گویم فقط باید در سطح مدارس تدریس شود.
با عینک سیاسی نباید به تحلیل مسائل فرهنگی پرداخت
دکتر محمدحسنی، مدرس دانشگاه و مدیر سابق نشر جمکران نیز این گونه به بیان نظر خویش پرداخت و گفت: نگاه و رویکرد صرفاً سیاسی به عرصه فرهنگ از جمله در باب کتاب و کتابخوانی باعث می شود که نتوانیم به شکل دقیق و درستی به مشکلات و آسیب ها توجه کرده و برایش راهکار مؤثر ارایه دهیم.
وی افزود: متأسفانه برخی مدیران ما با عینک سیاسی به مساله ای همچون کتابخوانی و سرانه مطالعه نگاه می کنند در حالی که باید در این زمینه با رویکرد صحیح فرهنگی به دنبال ارایه مباحث مناسب بود.
لزوم ارائه راهکارها برای تشویق مردم به کتابخوانی
حسنی همچنین گفت: از سوی دیگر باید بدانیم که معیار دقیق و مشخصی برای سنجش میزان مطالعه در جامعه وجود ندارد و چه بسا از این حیث از بسیاری از کشورها جلوتر باشیم و طبعاً از برخی نیز عقب تر اما پرسش اصلی ما باید این باشد که چگونه مردم و خانواده ها را ترغیب و تشویق به فرهنگ مطالعه کنیم!؟
وی بیان داشت: در واقع دغدغه اصلی ما باید این باشد که اگر جامعه ما چندان اهل مطالعه و انس با کتاب نیست دلایل و ریشه ها و زمینه هایش چیست و به خصوص این که چگونه ما می توانیم به سمت برون رفت از این بحران و معضل حرکت کنیم.
وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: ما در حال حاضر در فضایی بسر می بریم که اتفاقاً فضای جامعه در بخش های زیادی دست کسانی است که قرائت و رویکرد دینی ندارند و لذا این که فضای فرهنگی موجود، آزاداندیشانه نیست تلقی درستی نمی باشد و برعکس به نظر من لازم است گاهی هم بگذاریم جریان انقلابی حرف بزند.
تحلیل ها باید مطابق با واقعیت ها باشد
مدیر سابق نشر جمکران همچنین اظهار داشت: وقتی یک کتابفروشی در یک شهری به هر دلیلی تعطیل می شود نباید این تلقی را ارایه و توسعه داد که جلوی آزادی بیان و فرهنگ گرفته شده و مدعی شویم که در جامعه خفقان است چرا که این تلقی با واقعیت امروز جامعه همخوانی ندارد. باید در بیان مسایل طوری روایت کنیم که مطابق با واقعیت های مرسوم باشد.
وی گفت: البته مسلم است کسی قائل به این نیست که کتابخوانی فی نفسه ارزش ذاتی دارد اما به هر حال در روز و هفته کتاب طبیعتاً درباره کتاب صحبت می کنیم و مهم در بحث کتابخوانی ارتقای قوه اداراکی و شناختی ماست.
ضرورتی فراتر از شعارها
حسنی با بیان این که ترویج فرهنگ مطالعه امروز به یک ضرورت فرهنگی فراتر از شعارها تبدیل شده است، خاطرنشان کرد: تأکید بر کتابخوانی ولو کتاب های خنثی برای جامعه ما ضروری به نظر می رسد چرا که نیاز به تقویت دانش انسان به برکت کتاب احساس می شود
وی افزود: اینترنت که آمد حوزه کتاب طبعاً در بخش هایی به محاق رفت، مثلاً کتاب های دایره المعارفی دیگر به آن صورت مراجعه کننده ندارد چرا که از فضای اینترنت برای رفع این نیاز استفاده می شود. همچنین باید توجه داشت هوش مصنوعی گرچه گونه هایی از کتاب را حذف می کند اما از آن سو برخی گونه های دیگر را تقویت می کند و این اقتضای دوران جدید است.
مجال اندیشه و تفکر به برکت کتاب و کتابخوانی
مدرس دانشگاه و پژوهشگر حوزه رسانه همچنین ادامه داد: یکی از آفات رسانه های جدید این بوده است که فرصت فکر و تأمل را تا حدودی از ما گرفته است و حال آن که کتاب به شکل سنتی و کاغذی به ما قوه تفکر و تأمل می دهد و مجال لازم در این زمینه به مخاطب کتاب به فراخور حال و میزان استفاده اش داده می شود
وی گفت: از سویی در وضعیتی که شاهد قدرتنمایی رسانه های مدرن هستیم، حوصله و صبر لازم برای تعمق و تفکر کاهش پیدا می کند و این مساله به افت فضیلت منجر شده است. با همه این ها هیچ وقت کتاب به شکل کلاسیک خود از بین نمی رود چون چیزی دارد که شیوه های دیگر مطالعه به ما نمی دهد.
حسنی با اشاره به این که مشکل جدی ما در بحث مطالعه نکردن و یا کم مطالعه کردن ناظر به مساله مسیر موفقیت است، ابراز داشت: وقتی مردم و نسل جدید احساس کنند که برای رسیدن به موفقیت، مطالعه و کتاب خوانی تأثیرگذار نیست طبعاً زحمت مطالعه را به خود نمی دهند.
نیاز به رنج اندیشیدن و فهمیدن داریم
وی تصریح کرد: یکی از نیازهای جدی برای موفقیت و رشد یک جامعه، رنج اندیشیدن و فهمیدن است که یکی از مهم ترین رنج های بشری به شمار می رود.
وی افزود: وقتی گروه های مرجع جامعه تغییر یافته و سلبریتی ها و هنرمندان و بازیگران و حتی آقازاده ها در مسابقه رسیدن به دنیا از کتاب استفاده نکنند، دیگر نمی توان نسل جدید را ترغیب به کتابخوانی کرد.
مدیر سابق نشر جمکران خاطرنشان کرد: از سوی دیگر سیستم و نظام آموزش و پرورش ما به نحوی است که بچه ها از کتاب متنفر می شوند و از سویی بچه هایی به کتابخوانی علاقه مند می شوند که یک شعله یا حرارتی را از اعضای خانواده خود دریافت کرده و به این وسیله لذت مطالعه به آن ها چشانده شده است.
وی گفت: واقعیت تأسف باری که وجود دارد این است که معلمان ما محصول همین نظام آموزشی هستند و چه بسا خیلی از آنها نتوانند چهارتا کتاب غیردرسی را به دانش آموزان خود معرفی کنند. آن هایی که به اصطلاح امروزی ه، خوره کتاب هستند با عشق پول کتاب را می دهند و برایشان گرانی دغدغه نیست چرا که از کتاب خواندن به معنای واقعی کلمه، لذت می برند اما بسیاری از آحاد جامعه این لذت را درک نمی کنند.
لزوم اهتمام مدیران در رفع استضعاف فکری
دکتر مهدی فقیهی نژاد، مدرس دانشگاه و مدیر نشر کتاب فردا نیز در این نشست ابراز داشت: معدود کتابفروشی ها در هر شهری واقعاً غنیمت است اما با این حال انتظار و مطالبه ما از مسئولان و دست اندرکاران فرهنگی این است که تلاش کنند تا شاهد رفع استضعاف فکری با تقویت فرهنگ کتاب خوانی در جامعه باشیم اما با این حال مهم تر از کتاب خوانی، تفکر و اندیشه و محتوای مناسب برای زندگی بهتر است.
وی افزود: فردی که کتاب کاغذی و سنتی می خواند متفاوت از کسی است که در فضای مجازی اهل مطالعه است و این تفاوت ها را باید در نظر گرفت.
ارتقای فرهنگ کتابخوانی با بهره گیری از همه ظرفیت ها
وی همچنین گفت: امروزه در مواجهه با فضای مجازی و شرایط خاص فرهنگی باید ببینیم که چگونه می توان به رشد و ارتقای فرهنگ کتابخوانی کمک کرد و در این زمینه البته نیاز به حکمرانی فرهنگی در فضای مجازی هم داریم که گاه از این نکته مهم و کلیدی غفلت می شود.
فقیهی نژاد بر لزوم بهره گیری از ظرفیت رسانه ها در ترویج فرهنگ مطالعه تأکید کرد و بیان داشت: باید از همه ظرفیت ها و توانمندی ها در راستای ترویج کتابخوانی در جامعه بهره برد و به خصوص دغدغه مندان و فعالان فرهنگی و رسانه ای در این زمینه بیش از پیش به نقش آفرینی بپردازند.
گزارش از: سید محمدمهدی موسوی
