به گزارش خبرگزاری حوزه، شک و تردیدی وجود ندارد که یکی از عرصه های بسیار مهم حکمرانی دولت ها و حاکمیت ها در روزگار کنونی، حکمرانی در فضای مجازی است.
اهمیت این موضوع می طلبد که ما ناظر به بایسته های فعالیت و کنشگری در عرصه فضای مجازی همچنین تولید محتوا در این بستر با نگاهی به رهنمودهای حکیمانه رهبر فرزانه انقلاب در پی توجه جدی به منافع و مصالح ملی باشیم و در همین راستا با تأکید بر اصل اطلاع رسانی و بصیرت افزایی بر ضرورت های ناظر به فرهنگ جامعه عنایت ویژه داشته باشیم. در همین باره با تنی چند از کارشناسان فرهنگی و فعالان فضای مجازی به گفت‌وگو پرداخته ایم که مشروح آن در ادامه می آید:
پیچیدگی مسأله حکمرانی در فضای مجازی
محمدصادق خرسند با بیان این که ویژگی های خاص فضای مجازی، نوع حکمرانی در این عرصه را برای دولت ها و حاکمیت ها با چالش های جدی همراه کرده است، اظهار داشت: فضای مجازی در عین تهدیدات فراوان، فرصت های کم نظیر و بلکه بی نظیری را برای پیشرفت هر کشوری در خود جای داده و لذا آن چه حائز اهمیت است نوع ورود ما به این بحث و به ویژه تلاش برای بهره برداری مطلوب و هوشمندانه از فضای مجازی قانونمند است.
وی همچنین در پاسخ به این پرسش که "نگاه و رویکرد مقام معظم رهبری به فعالیت در بستر فضای مجازی در راستای عمل به فریضه جهاد تبیین چیست؟ "، گفت: قبل از هر چیز نباید از این نکته غافل شد که به هر حال بر اساس رهنمودهای رهبر معظم انقلاب، فضای مجازی امروزه به یک ظرفیت عظیم در مسیر فعالیت های تبلیغی و تبیینی تبدیل شده کما این که حضرت آقا تأکید می فرمایند که جهاد تبیین یک فریضه فوری و قطعی است.
ابزار جهاد تبیین در گام دوم انقلاب
وی افزود: از سوی دیگر باید توجه داشت که فضای مجازی به عنوان محیط و ابزار تحقق بیانیه گام دوم انقلاب به شمار می رود و بر این اساس رسانه و فضای مجازی می تواند بستر ساز تحقق تمدن نوین اسلامی باشد. حضرت آقا مهرماه سال ۱۴۰۰ در پایان مراسم عزاداری اربعین حسینی هیئات دانشجویی کشور تأکید کردند: "فضای عمومی مجازی در کنار مشکلاتی که ممکن است به وجود بیاورد، برکات بزرگی هم دارد؛ میتوانید در این زمینه به معنای واقعی کلمه جهاد کنید. "
فعال فضای مجازی همچنین ادامه داد: البته به تعبیر حضرت آقا، دشمن در بستر فضای مجازی به دنبال تضعیف امید مردم و نسل جوان است. کلام ایشان در این زمینه صریح است آن جا که می فرمایند: "امروز سعی دشمن این است که ایمان دینی را تضعیف کند، امید را تضعیف کند، خوش‌بینی به آینده و به مدیریّت کشور را تضعیف کند؛ اینها چیزهایی است که روی آن دارند برنامه‌ریزی میکنند، روی آن برنامه‌ریزی میشود. [مثلاً] چه کار کنند که عقیده‌ی مردم این بشود که آینده‌ای ندارند، آینده بن‌بست است و در کوچه‌ی بن‌بست قرار دارد؛ روی این برنامه‌ریزی میکنند، برنامه‌سازی میکنند، در فضای مجازی و گاهی متأسّفانه در فضاهای رسمیِ خودِ ما اینها را بین مردم جوری پخش میکنند که مردم به این نتیجه برسند که راه‌ها بن‌بست است، راه‌ها خطا است یا به این نتیجه برسند که مسئولین کشور، مدیریّت کشور، بلد نیستند کشور را اداره کنند..."
لزوم کنشکری فعال نخبگان حوزه و دانشگاه
حجت الاسلام حبیب بابایی، پژوهشگر حوزوی و فعال فرهنگی نیز با بیان این که نخبگان حوزه و دانشگاه باید نسبت به مسایل مرتبط با حکمرانی در فضای مجازی و کنشگری در این عرصه به ارایه راهکارهای عملیاتی بر اساس کار فکری و اندیشه ای بپردازند، ابراز داشت: در روزگار فعلی که رسانه های جمعی و به ویژه شبکه های اجتماعی، اثرگذاری بسیار چشمگیری بر مخاطبان انبوه جهانی دارند ما نمی توانیم نسبت به این مباحث، کم توجه و یا بی توجه باشیم، ضمن آن که به خصوص در سطح حوزه های علمیه و نیز دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی می بایست به این مهم توجه مضاعفی صورت گیرد.
جهادگر حوزوی و مبلغ دینی با بیان این که امروزه فضای مجازی به اثرگذارترین بستر فعالیت تبلیغی در گام دوم انقلاب تبدیل شده است، خاطرنشان کرد: در دنیای امروز یکی از بسترهای بسیار مهم و تاثیرگذار تبلیغ دین، بهره گیری حداکثری از ظرفیت فضای مجازی است، چه آن که بی گمان اگر ما به آن کم توجه باشیم این را باید بدانیم که دشمن به هیچ وجه بیکار ننشسته و برای مقابله با دین و اعتقادات و باورهای ما از همین ظرفیت وارد شده و به هویت دینی، اعتقادی و فرهنگی ما آسیب می رساند.
وی گفت: بی جهت نیست که بر اساس نگاه و باور مقام معظم رهبری، اهمیت فضای مجازی به اندازه اهمیت خود انقلاب اسلامی است و لذا حوزویان چه خواهران و چه برادران به عنوان مبلغان دین و افرادی که نسبت به هدایت دینی و اعتقادی مردم و نسل جوان رسالت مهمی بر عهده دارند، باید در این جهت بیش از دیگران احساس مسئولیت و دغدغه مندی کنند؛ یعنی هم در عرصه مطالبه گری برای حکمرانی مطلوب در فضای مجازی باید نقش خود را به درستی ایفا کنند و هم در مقوله هدایت فرهنگی و تلاش برای ارتقای سواد رسانه ای اعضای جامعه خصوصاً نسل جدید نقش آفرین باشند.
حجت الاسلام بابایی یادآور شد: از نگاه سکاندار حکیم و بیدار انقلاب، باید در بررسی ابعاد و زوایای مرتبط با فضای مجازی به بخش نرم افزاری آن توجه کرد چرا که این مساله با جهاد تبیین ارتباط نزدیک و وثیقی دارد، منتهای مراتب باید این کار با خلاقیت و نوآوری صورت بگیرد که در این زمینه ما باید از ابزار هنر و رسانه به شکل شایسته ای استفاده کنیم.
کلامی راهشگا از سکاندار انقلاب
وی بیان داشت: جالب این که مقام معظم رهبری در اولین دیدار هیئت وزیران دولت چهاردهم، به مساله حاکمیت و حکمرانی در فضای مجازی اشاره کرده و گفتند: "فضای مجازی یک دنیای جدیدی است دیگر؛ شماها بیشتر از بنده هم حتماً مطّلعید؛ یعنی فضای مجازی دیگر امروز مجازی نیست، امروز یک واقعیّتی است در زندگی مردم که روزبه‌روز هم دارد پیش میرود. آنچه مهم است این است که در فضای مجازی، حکمرانی قانونمند وجود داشته باشد؛ اینکه بنده گاهی گفته‌ام فضای مجازی رها و ول است، به خاطر این است. حکمرانی بر اساس قانون؛ اگر قانونی ندارید، قانون را به وجود بیاورید و بر اساس آن قانون، زمام کار را به دست بگیرید. "
این پژوهشگر حوزوی افزود: سال هاست که یکی از دغدغه های جدی سکاندار حکیم انقلاب، رها شدگی فضای مجازی است و این که مسئولان و متولیان این امر نسبت به این مساله برای مدیریت این فضا بر اساس چارچوب های انقلابی و روحیه انقلابی جدیت لازم را داشته باشند. ایشان در یکی از بیانات خویش در سال ۱۴۰۰ تأکید فرمودند: "متأسّفانه در فضای مجازیِ کشور ما هم که آن رعایتهای لازم با وجود این همه تأکیدی که من کردم صورت نمیگیرد و در یک جهاتی واقعاً ول است، که بایستی آن کسانی که مسئول هستند حواسشان باشد. همه‌ی کشورهای دنیا روی فضای مجازیِ خودشان دارند اِعمال مدیریّت میکنند، [در حالی که] ما افتخار میکنیم به اینکه ما فضای مجازی را ول کرده‌ایم! این افتخار ندارد؛ این به هیچ وجه افتخار ندارد. فضای مجازی را بایستی مدیریّت کرد. از این امکان مردم استفاده کنند، برای مردم بلاشک وسیله‌ی آزادی است، خیلی هم خوب است امّا نباید این وسیله را در اختیار دشمن گذاشت که بتواند علیه کشور و علیه ملّت توطئه کند. "
لزوم حرکت در مسیر قانونمندی
حجت الاسلام سید محمود موسوی حسب، پژوهشگر عرصه مطالعات فرهنگی و اجتماعی نیز این گونه به بیان نظر خویش پرداخت: در حال حاضر در عرصه فرهنگ، یکی از اولویت ها، بحث فضای مجازی است که باید به سمت قانونمندی مناسب در این باره برویم و این مساله لزوم هوشیاری مسئولان و کارشناسان و دغدغه مندان را متذکر می شود.
وی البته بر ضرورت توجه به اصل تقوامداری در رابطه با فضای مجازی تأکید کرد و گفت: از نگاه آموزه های ناب اسلامی، استفاده از فضای مجازی تا زمانی که در چارچوب سرگرمی و بدون هدف گذاری خاص و بدون محدودیت و قیدی صورت بگیرد، نتیجه ای جز لهو و لعب و اتلاف عمر انسان در بر نخواهد داشت و لذا غرق شدن در معضلات و آسیب هایی که فضای مجازی به جامعه ما تحمیل می کند، می طلبد که در این باره حساسیت و دقت لازم را داشته باشیم که همین مساله نیز خودش نمودی از رعایت تقوا در این وادی بسیار تأثیرگذار است.
الزامات تقوامداری در عرصه فضای مجازی
وی بیان داشت: در این راستا هدفمند بودن مواجهه با فضای مجازی، زمان مند کردن مراجعه به آن و عدم تولید و یا انتشار هر مطلب، پست، عکس و فیلمی در این بستر، از مهم ترین الزامات و بایسته های رعایت تقواست که ما به عنوان یک مسلمان و شیعه، باید خود را مقید به این امر بدانیم.
این کارشناس مسایل فرهنگی افزود: توجه به انگاره های دینی در این زمینه، جزو عواملی است که به تقویت بُعد تقوامداری در میان مخاطبان فضای مجازی، کمک شایان توجهی می کند، ضمن آن که شناخت مناسب و جامع از ماهیت فضای مجازی کمک می کند که ترفند ها و تکنیک های دشمن در عرصه رسانه های نوین و به خصوص شبکه های اجتماعی را بشناسیم و فریب آن ها را نخوریم. طبعاً چنانچه اهداف دشمن و فریب ها، اغواها و تکنیک های رسانه ای او را به درستی نشناسیم و برای مقابله با آن مجهز به سواد و بصیرت رسانه ای نشویم، به تدریج از تقوا در این وادی نیز دور شده و در مسیری می اُفتیم که خواست دشمن است.
وی در خاتمه گفت: لاجرم باید بپذیریم که امروزه فضای مجازی عملاً به واقعیتی انکارناپذیر در زندگی ما تبدیل شده و انگاره ها و باورهای زیادی را دستخوش تغییر و تحول خود قرار می دهد و از این رو ما باید با تکیه بر باورها و اعتقادات دینی و در چارچوب الزامات شرعی با آن رفتار کنیم و گرنه خود به عاملی در راستای افزایش آسیب های ناشی از فضای مجازی تبدیل می شویم.
گزارش: سید محمدمهدی موسوی
نظر شما