به گزارش خبرگزاری حوزه از اصفهان متن پیام حضرت آیت‌الله مظاهری به بزرگداشت چهارصدمین سال رحلت میرداماد«قدّس‌سرّه‌الشّریف» و افتتاح ساختمان جامع مؤسّسه آموزش عالی حوزه علمیّه اصفهان به این شرح است:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ
الحمد لله و الصّلاة علی رسول الله و عَلی آله آل الله و لا سیّما بقیة الله ارواحنافداه
اینک که با عنایت حضرت حقِّ متعال«جلّ‌جلاله» و در آستانه میلاد مبارک و پرمیمنت حضرت مولی الموالی امیرالمؤمنین علی‌بن‌ابیطالب«علیه افضل صلوات‌المصلّین» در محفلی علمی به مناسبت بزرگداشت مقام شامخ و رفیعِ حضرت میرداماد«قدّس‌سرّه‌الشّریف»، همزمان، ساختمان جامع مؤسسه آموزش عالی حوزه علمیّه اصفهان رسماً افتتاح گردیده و نیز از یک کار کارِستان نیکو درباره آن میرِ امیرِ عرصه حکمت و دانش و فرزانگی، رونمایی می‌شود و همچنین فعالیت پژوهشکده معارف عقلی آغاز می‌گردد؛ جبهه عبودیّت و ناصیه سپاس بی‌کران به آستانِ خداوندِ کارسازِ بنده‌نواز می‌سایم که این همه از دولت لطف اوست: «ذلِکَ فَضْلُ اللَّهِ یُؤْتیهِ مَنْ یَشاءُ وَ اللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظیمِ»؛ و از همه کسانی که به اذن و عون الهی در پدید آمدن این برکات مادّی و معنوی و ظاهری و باطنی و علمی و پژوهشی، به هر نحوی، نقش‌آفرینی کرده‌اند، صمیمانه تشکّر و قدردانی می‌کنم و از خداوند سبحان، سعادت و عزّت آنان را مسألت می‌نمایم.
سخن‌گفتن از سیّد الأکابر و المحقّقین، امیر الحکماء الالهیین، السیّد الاجلّ الانور، العالم المقدس الأزهر، العارف الربّانی و الفقیه الصّمدانی، مؤسّس الحکمة الیمانی، حضرت السّید محمدباقر الحسینی، میرداماد «اعلی‌الله‌تعالی مقامه‌الشریف»، کار آسانی نیست، چرا که بی‌تردید، این علّامه جامع‌العلوم، از سویی در تمام عرصه تاریخی جهان اسلام، در شمار برجسته‌ترین مردان بزرگ دانش و فضیلت است، که در همه شاخه‌های علمی از تفسیر قرآن کریم و حدیث عترت طاهره«علیهم‌السّلام» گرفته تا حکمت و عرفان و الهیّات و اخلاق و تا فقه و رجال و درایه و ادبیات و دعا و نیایش و سایر فنون، صاحبِ نظر و آثار و تألیفات قیّمه و پرشمار است؛ و از سوی دیگر مؤسّس و بنیانگذار یک نظام عقلانی شیعیانه در سنّت فلسفه اسلامی، با عنوان «حکمت یمانی» است که در کنار «حکمت ایمانی» حضرت شیخ بهائی «قدّس‌سرّه‌القدوسی»، شکل‌دهنده «مکتب فلسفی اصفهان» است، مکتبی که از دل آن، «حکمت متعالیه» حضرت صدر المتألّهین«اعلی‌الله مقامه و کلامه» تولّد می‌یابد و این شاگردی با عظمت آن را استاد عالی‌مقام، به حقّ، مکتب فلسفی اصفهان را به حدّ اعتلاء و شکوفایی می‌رساند: «أَ لَمْ تَرَ کَیْفَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً کَلِمَةً طَیِّبَةً کَشَجَرَةٍ طَیِّبَةٍ أَصْلُها ثابِتٌ وَ فَرْعُها فِی السَّماءِ ، تُؤْتی أُکُلَها کُلَّ حینٍ بِإِذْنِ رَبِّها وَ یَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثالَ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ».
باری، توصیف جناب میرداماد«رضوان‌الله تعالی‌علیه» را باید از بنان و بیان همین تلمیذ بی‌بدیلش شنید که در وصف استاد چنین می‌نگارد که: «سیّدی و سندی و أستاذی و استنادی فی المعالم الدینیّة و العلوم الإلهیّة و المعارف الحقیقیّة و الأصول الیقینیّة، السّیّد الأجلّ الأنور، العالم المقدّس الأزهر، الحکیم الالهی و الفقیه الرّبانی، سیّد عصره و صفوة دهره، الأمیر الکبیر و البدر المنیر، علّامة الزّمان، أعجوبة الدوران، المسمّی بمحمّد، الملقّب بباقر، الداماد الحسینیّ، قدّس اللّه عقله بالنور الرّبّانیّ»؛ «قدر زر زرگر شناسد، قدر گوهر گوهری!»
در این مجال کوتاه ذکر و یادآوری دو نکته را به حضور شما میهمانان گرامی این محفل علمی لازم می‌شمارم:
نکته نخست آنکه: جناب میرداماد«طاب مثواه»، همچنان و پس از گذشت چهار قرن از رحلت وی، شخصیّتی ناشناخته است که به عنوان بزرگ‌ترین حکیم عصر صفوی، با ظهور خود در حوزه فکری اصفهان، دانش فلسفه را متحول ساخت و نوآوری‌های مهمّی را در این عرصه، پدید آورد و از این رو به حقّ به «معلّم ثالث» شهره گردید. این حکیم ژرف‌اندیش، با درهم آمیختن مبانی حکمت مشّاء با جلوه‌های اشراقی و با استفاده و استفاضه از تعالیم عالیه الهیّاتی و اعتقادی قرآن و عترت، نظام فلسفی ویژه‌ای را ارائه نمود که خود، آن را «حکمت یمانی» نامید. در این مکتب فلسفی، هم بر عقل و تعقّل و برهان، غیرتِ شایسته و بایسته ورزیده می‌شود؛ و هم کمال حقیقی، تخلّق به اخلاق الهی دانسته می‌شود، چنان‌که خود این حکیم الهی در کتاب شریف جذوات و مواقیت، تصریح می‌فرماید که: «امّ المعادن کمالات حقیقیه و سرچشمه اشعّه انوار الهیّه، به جناب مبدأ المبادی متشبّه بودن، و به اخلاق‌اللّه تعالی متخلّق شدن است، و از هر اسمی از اسمای قدوسیّه حسنی حظّی گرفتن، و از هر آیتی از آیات قیومیّه کبری نصیبی اندوختن»!
از این‌رو باید گفت: مکتب فلسفی اصفهان، فصل نوینی در تاریخ فلسفه اسلامی به شمار می‌رود و شناخت هرچه بهتر و بیشتر این مکتب عالی و متعالی و ابعاد گوناگون برهانی و قرآنی آن بر همه محقّقان این عرصه، فرض است. تأسیس پژوهشکده معارف عقلی در مؤسّسه آموزش عالی حوزه علمیّه اصفهان به امید خداوند تعالی، نوید بخش آن است که در این قالب مبارک، پژوهش‌های نو و درخوری درباره مکتب فلسفی اصفهان به دست محقّقان جوان و تلاش‌گر صورت پذیرد و زوایا و خبایای این نظام فلسفی به نحو هرچه شایسته‌تر و کاربردی‌تر مورد بررسی و تحلیل و نقد و نظر و موشکافی عالمانه واقع شود. ان‌شاءالله‌تعالی.
نکته دوم آنکه: خصائص اصلی و ویژگی‌های اساسی مکتب فلسفی اصفهان و نظام مؤسّسِ حضرت میرداماد«اعلی‌الله‌کلمته و درجته» را می‌توان در چهار مؤلّفه کلّی، چنین بیان کرد:
یکم: توجّه و رجوع به متون دینی کتاب و سنّت و ترکیب رویکرد عقلانی با اصول تعلیمی ایمان شیعی و به تعبیر دیگر: جمع بین حکمت و شریعت و تطبیق آموزه‌های فلسفی با معارف ناب دینی.
دوم: نوآوری و مبناسازی در نظام فلسفی، و مقلّد نبودن صرف از آثار و انظار پیشینیان.
سوم: اعتقاد راسخ به جایگاه حکمت و فلسفه در رستگاری و نجات انسان.
چهارم: اهتمام و التزام به مراتب معنوی و صفات روحانی و زهد واقعی و کناره‌گیری از تجمّلات فریبنده دنیوی.
این ویژگی‌های چهارگانه و این چارچوب متعالی، حقیقتاً نیاز امروز ما در عرصه دانش عقلی در حوزه‌های علمیّه و دانشگاه‌هاست و التفات و مداقّه و اندیشیدن و اهتمام به این‌ها، در روزگار سختِ دنیای معاصر، در ابعاد مختلف راه‌گشاست.
تفسیر سخن در این جهت، مناسب به حال کنونی نیست، ولی اشارت بدان برای شما گرامیانِ اهل حکمت و فرزانگی کافیست. امید است خداوند سبحان به همه ما و شما، توفیق توجّه و التزام به این جهات را عنایت فرماید و همه مجامع علمی حوزوی و دانشگاهی را در این مسیر خطیر مدد فرماید. بِمنّه و کَرمه.
در خاتمه سخن لازم می‌دانم بار دیگر از همه عزیزانی که در فراهم آمدن این محفل مبارک و به سرانجام رسیدن شش دفتر ویژه‌نامه حضرت میرداماد«قدّس‌السرّه‌العزیز»، به هرگونه‌ای سعی و تلاش و مجاهدت کرده‌اند، خصوصاً از دبیر و نویسندگان محترم مقالات و آثار و بالأخص از دانشمند گرامی حجة‌الاسلام والمسلمین آقای دکتر هادی‌زاده«دامت‌تأییداته» که با تدبیر و مدیریّت خود زمینه این برکات وافر را فراهم ساخته، و زحمات طاقت‌فرسا و بی‌شماری را در این جهت، متحمّل گشته‌اند و بدین سبب حقّ عظیمِ بسیار دارند، صمیمانه تقدیر و تشکّر نمایم؛ و همچنین از همه شما میهمانان بزرگوار که رونق‌افزای این محفل علمی گشته‌اید قدردانی می‌کنم و از پیشگاه حضرت حق- سبحانه‌وتعالی- عزّتِ روزافزون همگان را در سایه قرآن و عترت و در ضلّ توجّهات حضرت ولی‌الله‌الأعظم مهدی موعود«عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشّریف»، خواستارم و علوّ درجاتِ حضرت میرداماد، این چهره منوّر تاریخ حکمت و فلسفه اسلامی و همه عالمان و حکیمان الهی«قدس‌الله‌اسرارهم» و سایر علمای حوزه علمیّه اصفهان و دیگر حوزات علمیّه را مسألت می‌نمایم.
والسّلام علیه و علیهم و علیکم و رحمة الله و برکاته.
حسین المظاهری
نظر شما