خبرگزاری حوزه | هرگاه در جامعه‌ای حداقل ۷۰ درصد از جمعیت در بازه سنی ۱۵ تا ۶۴ سال یعنی سنین فعالیت و کار باشند، اصطلاحاً آن جامعه در فرصت پنجره جمعیت قرار دارد. ایران از سال ۱۳۸۵ در پنجره جمعیتی قرارگرفته است.
کشور ما تا ۱۴۱۵ با فرصت پنجره‌ی جمعیت روبرو است و بعدازآن با معضل بسته شدن پنجره جمعیت دست و پنجه نرم خواهد کرد و این امر نتیجه‌ای جز بحران پیری جمعیت نخواهد شد. مطابق تحقیقات انجام‌شده تا سال ۱۴۵۰ از هر سه ایرانی یک نفر سالمند خواهد بود.
بدیهی است با پیری جمعیت، تعداد نیروی کار (فعال) جامعه کاهش می‌یابد و تولید در بخش‌های مختلف صنعتی، کشاورزی و ... دچار اختلال خواهد شد. این معضل تا جایی ادامه خواهد یافت که حتی ممکن است صاحبان صنایع مختلف، مجبور به واردکردن نیروی کار خارجی شوند. نتیجه‌ی آنچه گفته شد مساوی است با کاهش تولید و کاهش تولید یعنی افزایش واردات و کاهش صادرات کشور.
از طرفی سالمندی باعث بروز بیماری‌های مختلف و هزینه‌ی درمان و مشکلات اقتصادی برای خانواده‌ها می‌گردد.
کمبود نیروی جوان حتی ممکن است پیامدهای امنیتی داشته باشد، زیرا افرادی که آمادگی دفاع از کشور را داشته باشند، به تعداد کافی وجود ندارند و این امر زمینه را برای حمله‌ی دشمن به کشور فراهم خواهد کرد.
به نظر می‌رسد یکی از عوامل در عدم تمایل به فرزندآوری، وجود باورهای غلط در بین افراد جامعه است. بسیاری از مردم مشکلات اقتصادی و معیشتی را دلیل اصلی عدم فرزند آوری می‌دانند؛ اما با بررسی دقیق‌تر به این نتیجه می‌رسیم که انگاره‌های ذهنی غلط مثل باور به کافی بودن داشتن یک یا دو فرزند، تأخیر در فرزندآوری پس از ازدواج، بالارفتن سن ازدواج و ... سبب کاهش فرزند آوری در سال‌های اخیر شده‌اند.
باورها و ارزش‌ها بخش بنیادین فرهنگ یک جامعه هستند و با اصلاح آن‌ها هنجارها یعنی سنت‌ها و نمادها و ... نیز اصلاح می‌شود؛ بنابراین برای از بین بردن انگاره‌های ذهنی غلط به مهندسی فرهنگی نیازمندیم. مهندسی فرهنگی عبارت است از طراحی، نوسازی و بازسازی سیستم فرهنگی.
متأسفانه تغییر سبک زندگی و ترویج فرهنگ غربی در جامعه‌ی ما از یک‌سو و تبلیغات دهه‌ی ۷۰ مبنی بر فرزند کمتر زندگی بهتر از سوی دیگر، سبب تغییر نگرش افراد و کاهش تمایل به فرزند آوری شده است. برای بازسازی فرهنگ و تغییر نگرش افراد، لازم است انگیزه‌ی درونی مخاطب را برانگیزانیم و بدین منظور باید آگاهی مخاطبان را ارتقاء بخشیم.
آشنایی به عواقب و پیامدهای پیری جمعیت (بخشی از آن در مطالب فوق به آن اشاره شد)، همچنین اصلاح باورهای غلط، می‌تواند زمینه برای ایجاد انگیزه‌ی فرزند آوری را فراهم کند.
فعالان فرهنگی رسالت مهمی در آگاهی‌بخشی درباره‌ی این موضوع بر عهده‌دارند. برگزاری جلسات با والدین و نسل جوان و آگاهی بخشی در زمینه‌ی پیری جمعیت و عواقب آن، از جمله عدم امنیت سیاسی و اجتماعی، همچنین؛ آگاه‌سازی نسل جوان با عوارض و عواقب مادی و معنوی سقط جنین، از وظایف مهم این گروه است.
استفاده از رسانه‌های مختلف ازجمله؛ کتاب(در قالب رمان و داستان)، روزنامه، رادیو، فضای مجازی (در قالب‌های مختلف از جمله؛ تهیه کلیپ، موشن‌گرافی و...) بستر مناسبی جهت آگاهی بخشی در این زمینه است.
رسانه‌ی ملی نیز ابزار قدرتمندی برای کمک به اصلاح وضع موجود است. ساخت فیلم و سریال‌های تاتیرگذار دراین زمینه می‌تواند تا حد زیادی وضع موجود را بهبود بخشد. اگرچه اقداماتی در این زمینه هم در فضای مجازی و هم رسانه‌ی ملی انجام‌شده ولی نتایج حاصله نشان‌دهنده‌ی ناکافی بودن آن است.
بنابراین به نظر می‌رسد فعالان فرهنگی نقش مهمی در مهندسی فرهنگی و اصلاح باورهای غلط در جامعه برعهده دارند و تبیین و آگاهی‌بخشی وظیفه‌ی خطیر آنان است.
الهه دهقانی، کارشناس ارشد تبلیغ و ارتباطات فرهنگی
نظر شما