گناهان چه در مقیاس محدود و چه گسترده در جامعه اثراتی دارد و موجب مفاسد اجتماعی و بلا و سلب برکات می شود، مانند غذای مسموم که در بدن تأثیر نامطلوب می گذارد، مثلا دروغ باعث سلب اعتماد می شود و ... آیه «ظَهَرَ الْفَسَادُ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا کَسَبَتْ أَیْدِی النَّاسِ لِیُذِیقَهُمْ بَعْضَ الَّذِی عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ» هم ناظر به همین رابطه طبیعی بین گناه و فساد است.

طبق روایات اسلامی، بسیاری از گناهان علاوه بر اینها، آثار شومی نیز با خود به همراه می آورند که پیوندشان با آن آثار، لااقل از نظر طبیعی ناشناخته است، مثل رابطه کوتاهی عمر با قطع رحم و...

بدون شک، هر کار خلافی در وضع «جامعه»، و از طریق آن در وضع «افراد» اثر می گذارد، و موجب نوعی فساد در سازمان اجتماعی می شود، گناه و کار خلاف و قانون شکنی، همانند یک غذای ناسالم و مسموم است، که در سازمان بدن انسان، چه بخواهیم و چه نخواهیم، تأثیر نامطلوب خواهد گذارد، و انسان گرفتار واکنش طبیعی آن می شود.

«دروغ» سلب اعتماد می کند.

«خیانت در امانت» روابط اجتماعی را بر هم می زند.

«ظلم» همیشه منشأ ظلم دیگری است.

«سوء استفاده از آزادی» به دیکتاتوری می انجامد، و دیکتاتوری به انفجار.

«ترک حقوق محرومان» کینه و عداوت می آفریند، و تراکم کینه ها و عداوت ها اساس جامعه را متزلزل می سازد.

خلاصه این که: هر کار نادرست، چه در مقیاس محدود و چه گسترده، عکس العمل نامطلوبی دارد، و یکی از تفسیرهای آیه (هم خشکی ها به فساد کشیده می شود، و هم دریا، و این هنگامی است که گناهان فزونی گیرد)؛ «ظَهَرَ الْفَسادُ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما کَسَبَتْ أَیْدِی النّاسِ»، (۱) همین است. (این رابطه طبیعی «گناه» و «فساد» است).

ولی از روایات اسلامی استفاده می شود: بسیاری از گناهان علاوه بر اینها، یک سلسله آثار شوم با خود همراه می آورند، که ارتباط و پیوندشان با آن آثار، لااقل از نظر طبیعی ناشناخته است.

مثلاً در روایات آمده است «قطع رحم» عمر را کوتاه، و «خوردن مال حرام» قلب را تاریک، و «شیوع زنا» سبب فنای انسان ها می شود و روزی را کم می کند و... و. (۲)

حتی در روایتی از امام صادق(علیه السلام) می خوانیم: «مَنْ یَمُوتُ بِالذُّنُوبِ أَکْثَرُ مِمَّنْ یَمُوتُ بِالآجَالِ»؛ (آنها که به وسیله گناه از دنیا می روند بیش از کسانی هستند که به مرگ طبیعی می میرند). (۳)

نظیر همین معنی به تعبیر دیگری در قرآن مجید آمده است، آنجا که می فرماید: «وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُری آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکات مِنَ السَّماءِ وَ الأَرْضِ وَ لکِنْ کَذَّبُوا فَأَخَذْناهُمْ بِما کانُوا یَکْسِبُونَ»؛ (اگر آنها که در شهرها و آبادی ها زندگی می کنند، ایمان بیاورند و تقوا پیشه کنند، برکات آسمان ها و زمین را به روی آنها می گشائیم، ولی آیات ما را تکذیب کردند، ما نیز آنها را به مجازات اعمالشان گرفتیم!). (۴)

به این ترتیب، «فساد» معنای اعمی دارد که شامل مفاسد اجتماعی و بلاها و سلب برکات است. (۵)

پی نوشت ها: