به گزارش خبرگزاری حوزه، آیت الله العظمی میرزا هاشم آملی (۱۲۷۸ - ۱۳۷۱ ش)، فقیه مجاهد و مرجع تقلید شیعه در عصر معاصر و از شاگردان آیت الله شاه آبادی و آقا ضیاءالدین عراقی بود که در ۷ اسفند ۱۳۷۱ در سن ۹۱ سالگی دار فانی را وداع کرد و پس از اقامه نماز توسط آیت اللّه وحید خراسانی، در حرم حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها به خاک سپرده شد.

میرزا هاشم آملی فرزند میرزا محمد، در سال ۱۳۲۲ قمری (۱۲۷۸ ش) در لاریجان به دنیا آمد. او پس از فراگیری قرآن و تحصیلات ابتدایی، با استعداد سرشاری که داشت به فراگیری ادبیات عرب و مقدمات علوم نزد مرحوم آقا سید تاج و آقا شیخ احمد آملی پرداخت و تا مرحله سطوح را در همان شهر فراگرفت.

او سیزده ساله بود (۱۳۳۴ ق) که برای ادامه تحصیل به حوزه پر رونق تهران عزیمت کرد و به مدرسه علمیه سپهسالار - که زیر نظر مرحوم آیت الله شهید سید حسن مدرس اداره می شد - شتافت و مورد توجه و عنایت ویژه آن بزرگوار قرار گرفت و این همه ۱۲ سال به طول انجامید.

کیفیت آشنایی و بذل توجه مرحوم شهید مدرس به ایشان را از زبان خودشان بشنویم: «...تا سیزده سالگی در آمل بودم و بعد به تهران آمدم، جوان غریبی در شهر بودم.

نزد مرحوم استاد شیخ حسین نوائی برخی علوم عربی را فراگرفتم و در مدرسه سپهسالار سکونت داشتم. این مدرسه بسیار نامنظم بود، پس از مدتی مرحوم مدرس عهده دار مدیریت آن جا شد و تمام آقازاده هایی را که اهل کار و تدریس نبودند از مدرسه اخراج کرد و امتحانات سختی را برای ورود به مدرسه قرار داد.

وقتی به من برخورد، فرمود: چه می خوانی؟ گفتم: اسفار می خوانم. تعجب کرد و پرسید: تو با این سن اسفار می خوانی؟ گفتم: بلی، وقت امتحان روشن می شود.

او از من امتحان گرفت و من خیلی خوب از عهده برآمدم. از آن به بعد مورد توجه مرحوم مدرس قرار گرفتم و حجره مناسبی به من داد که به تنهایی از آن استفاده می کردم و ماهی پنج تومان هم برایم مقرری تعیین کرد و به خادم مدرسه هم گفته بود تا در شستن لباس ها و تهیه خوراک به من کمک کند. آن قدر خوشحال شده بودم که شاید آن شب از خوشحالی خوابم نبرد، مجدّانه مشغول تحصیل شدم، درس فلسفه، رسائل، مکاسب و مقداری از درس خارج را در تهران فراگرفتم...».

برخی از اساتید ایشان در تهران عبارتند از:

میرزا محمدرضا فقیه لاریجانی
حاج سید محمد تنکابنی
میرزا یدالله نظرپاک
آقا شیخ محمدعلی لواسانی
میرزا محمدطاهر تنکابنی
میرزا ابوالحسن شعرانی
آیت الله محمدعلی شاه آبادی

وی کتاب های شوارق، منظومه، اشارات و اسفار را از مرحوم نظرپاک و مرحوم میرزا طاهر تنکابنی، و شرح لمعه و قوانین را از نزد میرزا عبدالله غروی آملی و سطوح عالی را از فقیه لاریجانی و سید محمد تنکابنی آموخت.

آیت الله آملی پس از پشت سر نهادن سطوح عالیه، در سال ۱۳۴۵ ق (۱۳۰۵ ش) برای بهره وری از خرمن فیض آیت الله العظمی حایری به قم آمد و در درس های فقه و اصول آیت الله مؤسس و در کنار آن به درس آیات عظام: حجت کوه‌کمری، شاه آبادی و حاج شیخ محمدعلی حایری قمی حاضر شد و در مدت شش سال از محضر آنان بهره ها برد و مبانی علمی خویش را استوار ساخت. او در این مدت فقه، اصول، رجال، حدیث، فلسفه و عرفان را نیک آموخت و این درس ها را با حضرات آیات: سید محمد محقق داماد، سید یحیی یزدی و حاج میرزا حسن یزدی به مباحثه نشست.

عزیمت به حوزه علمیه نجف:

مرجع فقید در سال ۱۳۵۱ ق، پس از اخذ اجازه اجتهاد از دو استاد بزرگوارش آیت الله حایری و آیت الله حجت، برای بهره وری از محفل پررونق درسی بزرگان حوزه نجف و جستجو از آراء و مبانی اصول رهسپار آن دیار شد و پس از زیارت مرقد مطهر باب علم نبوی امیرالمؤمنین امام علی علیه السلام و طلب توفیق از آن حضرت، در مدرسه بزرگ آخوند سکنی گزید و در درس فقه و اصول آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی حاضر شد و ابواب طهارت، حج و بیع را از ایشان فراگرفت. و همزمان در درس های آیات عظام: نائینی و آقا ضیاءالدین عراقی نیز شرکت جست و علاوه بر درس اصول، ابواب فقهی صلاة، اجاره، غصب، بیع و قضا را از آقا ضیاء عراقی و معاملات را از میرزای نائینی فراگرفت.

ایشان پس از مدتی مورد توجه بسیار مرحوم آیت الله آقا ضیاء عراقی قرار گرفت تا بدان جا که از نزدیکان و اصحاب استفتاء ایشان گردید و در تدوین حاشیه دوم محقق عراقی بر «عروةالوثقی» نقش بسزایی داشت. معظم له خود می فرمود: «...ارتباط مرحوم آقا ضیاء عراقی با من بیش از ارتباط استاد با شاگردش بود. بسیاری از اوقات پس از درس همراه ایشان بودم و اشکالات خود را تصحیح می کردم. حتی برخی از شب ها در منزل آقا ضیاء می خوابیدم، ایشان نیمه شبی مرا بیدار کردند و فرمودند: فکری به ذهنم رسیده است، آن را بنویسید...». و نیز می فرمودند: «علاقه مرحوم آقا ضیاء به ما به حدی بود که تا زمانی که ما در درس ایشان حاضر نمی شدیم، درس را شروع نمی کردند.

آیت الله میرزا هاشم آملی یکی از روحانیون مبارز با حکومت پهلوی و اقدامات آنان بود. برخی از فعالیت‌های وی در زمان مبارزات مردم ایران عبارتند از:

نامه به آیت الله سید محمد رضا گلپایگانی در آبان ۱۳۴۳ش، جهت هماهنگی برای آزادی امام خمینی؛
سخنرانی و اعتراض به توهین روزنامه اطلاعات به امام خمینی در ۱۷ دی ۱۳۵۶ش؛
انتشار اعلامیه‌ای همراه با شیخ مرتضی حائری در اعتراض به کشتار مردم توسط حکومت پهلوی؛
انتشار اعلامیه‌ای در اعتراض به سرکوب مبارزات مردم در آغاز انقلاب؛
وی از اولین کسانی بود که دولت منتخب امام خمینی را تأیید کرد؛
پشتیبانی و تأیید انتخاب آیت الله خامنه‌ای به رهبری.

تجلیل از مراجع معاصر:

مرحوم آیت الله آملی در تجلیل از مراجع تقلید زمانش و علمای معاصرش از هیچ اقدامی فروگذار نمی کرد. ایشان در مواقع مختلف از مبانی علمی آیات عظام: حکیم و خویی و از مراتب زهد و تقوای آیت الله العظمی حاج سید احمد خوانساری تجلیل می فرمود و به مراتب علمی و عملی و مقامات معنوی آیت الله العظمی میلانی عقیده محکمی داشتند. برای بزرگداشت آیت الله العظمی گلپایگانی در مجالس سوگواری و روضه ایشان شرکت می کرد و ارتباط بین ایشان و حضرات آیات: نجفی مرعشی و علامه طباطبایی از استحکام دیرینه ای برخوردار بود و دوستی و صمیمیت آنان نیز وصف ناشدنی. و هم به مرحوم آیت الله حاج میرزا ابوالحسن شعرانی بسیار احترام می نهاد و از او بانهایت تجلیل یاد می کرد.

پیام تسلیت رهبر معظم انقلاب گویای عظمت آن فقیه اهلبیت عصمت و طهارت بود

در پی رحلت آیت‌الله العظمی میرزا هاشم آملی، پیام تسلیتی از سوی رهبر معظم انقلاب حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به این شرح انتشار یافت:

بسم الله الرحمن الرحیم انالله و اناالیه راجعون

با تأسف و تأثر اطلاع یافتم که عالم جلیل‌القدر و فقیه و اصولی برجسته و بزرگوار آیت‌الله العظمی میرزاهاشم آملی رضوان‌الله تعالی علیه دار فانی را وداع کرد و به رحمت ایزدی پیوست.
ایشان از علمایی بودند که پس از طی مدارج عالیه و استفاده از محضر اکابر در حوزه علمیه نجف اشرف و سالها تدریس و تربیت شاگردان در آن حوزه به قم هجرت کرده و در این حوزه مقدسه بساط تدریس را گسترد و منشأ افاضات فقهی و اصولی و تربیت تلامذه بسیار شدند و بزرگانی از حوزه درس ایشان بهره بردند.
وجود با برکت این فقیه عالی‌مقام که یکی از برکات الهی بر حوزه علمیه قم بود و اکنون فقدان آن بزرگوار ضایعه‌ای بزرگ محسوب می‌گردد.
اینجانب این حادثه‌ی مصیبت‌بار را به پیشگاه مقدس حضرت ولی‌عصر ارواحنافداه و به مراجع معظم و علما و فضلاء حوزه‌های علمیه و مقلدین ایشان و نیز به خانواده محترم به خصوص به فرزندان برومند ایشان تسلیت عرض می‌کنم و رحمت و مغفرت الهی را برای آن مرحوم مسئلت می‌نمایم.
سیدعلی خامنه‌ای ۸/۱۲/۱۳۷۱

برخی از نصایح ایشان در جلسات درس:

ایشان در زمان های مختلف، از جمله در آستانه تعطیلات حوزه، طلاب را به پرهیزکاری و ورع و تقوا فرامی خواندند و از آن جا که خود، شهد شیرین تقوا را چشیده بود سخنش از حلاوت خاصی برخوردار بود و تا عمق جان آدمی تأثیر می کرد. از جمله می فرمود:

- همیشه به یاد خدا باشید.

- همواره به یاد امام زمان علیه السلام باشید که او ناظر بر رفتار و کردار شماست.

- همیشه با وضو و طهارت باشید.

- نماز شب را از یاد نبرید که تمام پیامبران بدان سفارش کرده اند.

- هرگز به نامحرمان نظر مکنید.

- فقه پاک است و در ظرف ناپاک جای نمی گیرد، کسی که می خواهد فقیه اهل بیت شود باید نفسش را پاک کند و خودش را اصلاح نماید.

دنیا قمارخانه نفس ناطقه است، مواظب باشید که نفستان را نبازید.

آیت‌الله میرزا هاشم آملی از خصایص والای انسانی برخوردار و متخلق به اخلاق الهی بود. ایشان در رفتار و گفتار به انبیاء و ائمه اطهار (ع) اقتدا می‌کرد. او خوش بیان، خوش برخورد و خوش اخلاق بود. از تجمل پرستی و مظاهر بزرگ نمایی سخت بیزار و متنفر بود و با طلاب جوان همان گونه برخورد می‌کرد که با بزرگان بود و به همین دلیل در دل مؤمنان جای گرفته بود. در خانه اش همیشه به روی همگان باز بود. آیت‌الله میرزا هاشم آملی به اهل بیت عصمت و طهارت (ع) بسیار علاقه مند بود و به آنها عشق می‌ورزید. کمتر مواقعی بود که نام مقدس آنان را بشنوند و اشکشان جاری نشود به خصوص هر وقت نام مقدس حضرت علی علیه‌السّلام را می‌آوردند اشک در دیدگانش حلقه می‌زد. شور و عشق معظم له به سرور شهیدان امام حسین (ع) غیر قابل توصیف بود. مجلس عزایی که ایشان در ده شب اول ماه محرم در مسجد اعظم بر پا می‌کردند زبانزد همگان بود.

منابع:

ستارگان حرم، نوشته ناصرالدین انصاری ج ۵

ویکی شیعه

دانشنامه اسلامی

بنیاد نخبگان استان مازندران