به گزارش خبرگزاری حوزه، در ماه مبارک رمضان، هر روز با «راهنمای رمضان» همراه شما هستیم؛ این مجموعه با بیان احکام شرعی مربوط به ماه مبارک رمضان به همراه نظرات مراجع عظام تقدیم شما فرهیختگان می شود.

حجت‌الاسلام والمسلمین سید محمدتقی محمدی شیخ :

* احکام پرداخت زکات فطره برای سادات و غیرسادات: ملاک‌ها و توضیحات

یکی از مباحث مهم در زکات فطره، تفاوت احکام مربوط به سادات و غیرسادات است. این موضوع غالباً موجب پرسش‌های متعددی می‌شود که نیازمند تبیین دقیق است.

در خصوص زکات فطره، قاعده کلی این است که زکات فطره سادات را می‌توان هم به سادات و هم به غیرسادات پرداخت کرد؛ اما زکات فطره غیرسادات را فقط می‌توان به افراد غیرسادات داد و پرداخت آن به سادات جایز نیست.

در تعیین اینکه زکات فطره به چه کسی تعلق می‌گیرد (سادات یا غیرسادات)، ملاک اصلی شخص نان‌آور خانواده است، نه افراد تحت تکفل او. به عبارت دقیق‌تر:

الف: اگر نان‌آور خانواده از سادات باشد، می‌تواند زکات فطره خود و تمام افراد تحت تکفلش را (صرف نظر از سادات یا غیرسادات بودن آنها) به هر دو گروه سادات و غیرسادات پرداخت کند.

ب: اگر نان‌آور خانواده از غیرسادات باشد، می‌تواند زکات فطره خود و تمام افراد تحت تکفلش را فقط به غیرسادات بدهد، حتی اگر برخی از افراد تحت تکفل او (مانند همسر یا مادر) از سادات باشند.

این یک اشتباه رایج است که برخی تصور می‌کنند اگر همسرشان از سادات باشد، باید زکات فطره او را به سادات پرداخت کنند. در حالی که ملاک اصلی، وضعیت نان‌آور خانواده (پرداخت‌کننده زکات فطره) است، نه وضعیت افراد تحت تکفل او.

نکته دیگر این است که وقتی زکات فطره به فرد مستحق (غیرسادات) پرداخت می‌شود، آن فرد مالک آن مال می‌شود و می‌تواند آن را در هر امر حلالی مصرف کند.

برای مثال، اگر یک غیرسید زکات فطره خود را به یک فرد غیرسید مستحق بدهد، و آن فرد مستحق دارای همسری از سادات باشد، می‌تواند آن مال را برای تأمین نیازهای همسر سیده خود استفاده کند.

این امر اشکالی ندارد، زیرا پس از پرداخت زکات فطره، فرد گیرنده مالک آن می‌شود و در چگونگی مصرف حلال آن اختیار دارد.

به طور خلاصه، در تعیین اینکه زکات فطره به چه کسی تعلق می‌گیرد (سادات یا غیرسادات)، ملاک اصلی وضعیت نان‌آور خانواده است، نه افراد تحت تکفل او یا افرادی که قرار است از آن مال بهره‌مند شوند.

* جنس و نحوه پرداخت زکات فطره: احکام و ظرایف

یکی از پرسش‌های مهم در زمینه زکات فطره، مربوط به جنس و نحوه پرداخت آن است.

در فقه اسلامی، گزینه‌های متعددی برای پرداخت زکات فطره وجود دارد که مکلفین می‌توانند با رعایت ضوابط خاصی، از میان آن‌ها انتخاب نمایند.

زکات فطره را می‌توان به صورت‌های مختلفی پرداخت کرد. مواد غذایی اصلی که به عنوان زکات فطره شناخته می‌شوند عبارتند از:

گندم

آرد

نان

خرما

برنج

علاوه بر این، پرداخت معادل پولی هر یک از این اقلام نیز مجاز است. این انعطاف در نحوه پرداخت، امکان اقدام متناسب با شرایط مکلف و نیازهای فقرا را فراهم می‌سازد.

از نظر تنوع در پرداخت، مکلف می‌تواند برای افراد مختلف تحت تکفل خود، اقلام متفاوتی را انتخاب کند.

به عنوان مثال، فرد می‌تواند برای خودش گندم، برای همسرش پول معادل گندم، برای یکی از فرزندانش برنج و برای فرزند دیگر پول معادل برنج بپردازد. این تنوع در انتخاب جنس زکات فطره برای افراد مختلف، هیچ اشکال شرعی ندارد.

نکته مهمی که باید به آن توجه داشت این است که زکات فطره هر فرد باید به صورت کامل از یک جنس پرداخت شود و نمی‌توان آن را به صورت ترکیبی از چند جنس مختلف ادا کرد.

به عبارت دیگر، اگر فردی قصد دارد زکات فطره خود را به میزان سه کیلوگرم بپردازد، نمی‌تواند آن را به صورت یک کیلوگرم گندم، یک کیلوگرم برنج و یک کیلوگرم خرما تقسیم کند.

زکات فطره هر شخص باید از یک جنس واحد باشد، اگرچه می‌تواند برای افراد مختلف تحت تکفل خود، اجناس متفاوتی را انتخاب نماید.

این نکته، تفاوت مهمی بین زکات فطره و کفاره را نشان می‌دهد. در حالی که در زکات فطره، پرداخت معادل پولی مواد غذایی مجاز است، در کفاره (مانند کفاره روزه) پرداخت پول کافی نیست و باید عین مواد غذایی یا طعام به مستحقین داده شود.