به گزارش خبرگزاری حوزه، مرحوم آیت الله مجتهدی تهرانی در یکی از سخنرانی‌های خود به «شرح دعای روز هفتم ماه مبارک رمضان» پرداختند که تقدیم شما فرهیختگان می‌شود.

«اللَّهُمَّ أَعِنِّی فِیْهِ عَلی صِیامِهِ وَقِیامِهِ، وَجَنِّبْنِی فِیْهِ مِنْ هَفَواتِهِ وَآثامِهِ، وَارْزُقْنِی فِیْهِ ذِکْرَکَ بِدَوامِهِ، بِتَوْفِیقِکَ یا هادِیَ المُضِلِّینَ؛ خدایا یاری کن مرا در این روز بر روزه گرفتن و عبادت، و برکنارم دار در آن از بیهودگی و گناهان، و روزیم کن در آن یادت را برای همیشه، به توفیق خودت‌ ای راهنمای گمراهان.»

* شرح فراز اول دعا؛ اللَّهُمَّ أَعِنِّی فِیْهِ عَلی صِیامِهِ وَقِیامِهِ

بسم الله الرحمن الرحیم؛ دعای روز هفتم ماه مبارک رمضان با عبارت «اللَّهُمَّ أَعِنِّی فِیْهِ عَلی صِیامِهِ وَقِیامِهِ» آغاز می‌شود که به معنای «خدایا مرا در این ماه بر روزه‌داری و شب‌زنده‌داری یاری فرما» است.

این جمله بیانگر درخواستی صادقانه از پروردگار است تا ما را در انجام دو عبادت مهم ماه رمضان - روزه‌داری در روز و عبادت در شب - یاری کند. وقتی خداوند به انسان کمک می‌کند، گرسنگی و تشنگی روزه برایش دشوار نمی‌شود و شب‌زنده‌داری و خواندن دعاهای سحر مانند دعای ابوحمزه ثمالی و دعای افتتاح برایش لذت‌بخش می‌گردد.

نکته مهم اینجاست که برخی افراد نگران توانایی خود برای روزه‌داری هستند، به‌ویژه کسانی که عادت به پرخوری دارند، اما باید بدانیم که با توکل بر خداوند و طلب یاری از او، این نگرانی‌ها برطرف می‌شود.

در واقع، «أَعِنِّی» فعل امر از باب إفعال است که از ریشه «عون» به معنای کمک و یاری گرفته شده است.

در این زمینه، خاطره‌ای قابل توجه از یکی از واعظان برجسته قم نقل شده است.

* روایت پدرِ واعظ قمی از عبادت‌های مردم در ماه رمضان

در منطقه اشراقی قم، واعظی بود که بدون استفاده از بلندگو در صحن حرم سخنرانی می‌کرد و صدایش به گوش همه حاضران می‌رسید. آرامگاه او در بالای قبرستان قم، نزدیک مقبره آیت‌الله گلپایگانی قرار دارد.

این واعظ از قول پدرش - که به «ارباب» معروف بود - نقل می‌کرد که پدرش در یکی از سفرهایش به نجف اشرف، در سحرگاه ماه رمضان به حرم مشرف شده بود.

در آنجا گروهی از مؤمنان مشغول خواندن دعای ابوحمزه ثمالی بودند.

این دعا که از نظر طول، سه تا چهار برابر دعای کمیل است، با مضامین عمیقی همراه است که انسان را به گریه وامی‌دارد؛ مضامینی چون: «خدایا در تنگنای قبر چه کنم؟ و از تاریکی قبر چگونه رهایی یابم؟»

آن مرد بزرگوار می‌گفت شمارش کردم و دیدم حدود هفتاد نفر در حال خواندن این دعا بودند. این روایت مربوط به حدود صد سال پیش است، زمانی که پدر آن واعظ در نجف حضور داشته است.

چه تفاوت عظیمی میان آن نسل و نسل کنونی وجود دارد! آن‌ها در نماز و در قنوت با حال و هوای معنوی خاصی دعای ابوحمزه می‌خواندند، اما امروزه بسیاری از ما حتی در نماز چرت می‌زنیم و هنگام دعا کردن، تنها منتظریم که دعا به پایان برسد.

شنیدن این قصه‌ها و مطالب ارزشمند است تا بدانیم مردمان گذشته چه روزگاری داشتند، چه برکت‌ها و امنیتی در زندگی‌شان جاری بود. این خاطرات را باید ثبت کرد تا نسل‌های آینده، سی یا چهل سال بعد، بدانند که چه روزگارانی وجود داشته است.

در پایان، دوباره به فراز ابتدایی دعای روز هفتم برمی‌گردیم: «خدایا، مرا در این ماه بر روزه‌داری و شب‌زنده‌داری یاری فرما» و از خداوند می‌خواهیم که توفیق بهره‌مندی کامل از برکات این ماه عظیم را به ما عطا فرماید.

* شرح فراز دوم دعا؛ وَجَنِّبْنِی فِیْهِ مِنْ هَفَواتِهِ وَآثامِهِ

در فراز دوم دعای روز هفتم ماه مبارک رمضان آمده است: «وَجَنِّبْنِی فِیْهِ مِنْ هَفَواتِهِ وَآثامِهِ» که معنای آن چنین است: «خدایا مرا در این ماه از لغزش‌ها و گناهان دور نگه دار».

کلمه «آثام» جمع «اثم» به معنای گناه است.

* روزه عامه، روزه خاص و روزه خاص الاخاص

در این عبارت، از خداوند متعال درخواست می‌کنیم تا ما را در این ماه مبارک از ارتکاب هرگونه لغزش و گناه محفوظ بدارد.

باور کنیم که ارتکاب گناه در ماه رمضان، بدبختی بزرگی برای انسان است. همان‌طور که در تعالیم دینی آمده، روزه باید توسط تمام اعضا و جوارح انسان رعایت شود.

اگر زبان ما به غیبت آلوده شود، گوش ما به شنیدن غیبت عادت کند یا چشم ما به نامحرم نگاه کند، در واقع روزه‌ی کاملی نگرفته‌ایم. این همان مفهومی است که در روایات از آن به «روزه‌ی عامه» یاد شده است.

بزرگان دین به ما توصیه می‌کنند که «روزه‌ی خاص» بگیریم، یعنی نیت کنیم که تمام اعضا و جوارح ما نیز روزه‌دار باشند.

طبق احادیث، وقتی روزه می‌گیریم، باید گوش، چشم، و سایر اعضای بدن نیز از محرمات پرهیز کنند. گوش باید از شنیدن سخنان ناشایست روزه بگیرد، چشم باید از دیدن ناشایست‌ها روزه بگیرد، و پوست بدن نیز باید در حفظ حریم و حدود الهی کوشا باشد.

ما اکنون روزه می‌گیریم، اما اگر می‌خواهیم این روزه در وجودمان تأثیر عمیق بگذارد، باید تمام اعضا و جوارح ما روزه‌دار باشند. حتی مرتبه‌ای بالاتر از این وجود دارد که «روزه‌ی خاص الخاص» نامیده می‌شود، و آن زمانی است که قلب ما فقط متوجه خداوند باشد و به غیر او توجهی نداشته باشد.

در ماه رمضان، باید تلاش کنیم که قلب‌مان نیز فقط با یاد خدا انس بگیرد.

اگر انسان چنین روزه‌ای بگیرد، در پایان ماه رمضان، روح او «چاق و چله» می‌شود، یعنی از لحاظ معنوی غنی و نورانی می‌گردد.

خداوند به ما توفیق دهد که در ماه رمضان چنین روزه‌ای بگیریم و از هرگونه لغزش و گناه در این ماه مبارک دوری کنیم.

* شرح فراز سوم دعا؛ وَارْزُقْنِی فِیْهِ ذِکْرَکَ بِدَوامِهِ

فراز سوم دعای روز هفتم ماه رمضان چنین است: «وَارْزُقْنِی فِیْهِ ذِکْرَکَ بِدَوامِهِ» که معنای آن: «خدایا در این ماه، ذکر و یاد دائمی خودت را روزی من گردان».

* باید زبان و دل، هر دو به یاد خدا باشد

در این عبارت، از خداوند متعال درخواست می‌کنیم که در طول ماه مبارک رمضان، توفیق یاد دائمی او را به ما عطا فرماید.

کلمه «ذکر» هم به معنای یاد قلبی است و هم به معنای ذکر زبانی. ذکر زبانی نیز ارزشمند است؛ اینکه زبان ما به یاد خداوند باشد و اذکار الهی را جاری سازد.

اگر زبان ذکر بگوید ولی دل از یاد خدا غافل باشد، این نوعی نقصان و کاستی است. آنچه کمال مطلوب است، این است که هم زبان و هم دل ما به یاد خداوند باشد.

ذکر زبانی نیز فضیلت‌های بسیاری دارد. توصیه شده است که روزانه اذکاری را به زبان جاری سازیم؛ مثلاً روزی صد مرتبه «لا حول و لا قوة الا بالله العظیم» بگوییم یا صلوات بفرستیم.

برنامه هفتگی خوبی که می‌توان برای ارسال صلوات در نظر گرفت، چنین است:

چهارشنبه: چهارصد صلوات برای امام هفتم

پنجشنبه: صد صلوات برای امام یازدهم

جمعه: صد صلوات برای امام زمان (عج)

شنبه: صد صلوات برای حضرت رسول (ص)

یکشنبه: دویست صلوات برای حضرت امیر (ع) و حضرت فاطمه زهرا (س)

دوشنبه: دویست صلوات برای امام حسین (ع)

سه‌شنبه: سیصد صلوات برای امام چهارم، پنجم و ششم (ع)

آنچه در این فراز از دعا درخواست می‌کنیم، «ذکرک بدوامه» است، یعنی ذکر دائمی و همیشگی خداوند. این بدان معناست که در تمام لحظات زندگی، خواه در کوچه و خیابان باشیم، خواه در رختخواب، خواه در حال مطالعه یا در مسجد، همواره به یاد خداوند باشیم.

روایت شده است که حتی حیوانات نیز ذکر می‌گویند و اگر از ذکر خدا غافل شوند، در دام صیاد گرفتار می‌آیند.

پرندگان، خروس، مرغ، قورباغه و دیگر جانداران، همگی به نوعی ذکر خدا می‌گویند.

مولانا در همین مورد می‌گوید:

جمله ذرّات در علم نهان

با تو می گویند روزان و شبان

ما سمیعیم و بصیر و باهُشیم

با شما نامحرمان ما خامُشیم

حتی گفته شده که در و دیوار، درخت، کوه و دشت نیز ذاکر خداوند هستند.

از این رو توصیه شده است که به خروس دشنام ندهیم، زیرا او با بانگ خود ما را برای نماز بیدار می‌کند و مشغول ذکر پروردگار است.

به قول شاعر: «کم ز خروسی مباش، مشت پری بیش نیست، از سر شب تا سحر، ذکر خدا می‌کند»

خداوندا، توفیق ده تا در ماه مبارک رمضان، همواره به یاد تو باشیم و ذکر دائمی تو را بر زبان و در دل جاری سازیم.

* شرح فراز پایانی دعا؛ بِتَوْفِیقِکَ یا هادِیَ المُضِلِّینَ

فراز پایانی دعای روز هفتم ماه رمضان چنین است: «بِتَوْفِیقِکَ یا هادِیَ المُضِلِّینَ» که معنای آن: «به توفیق خودت، ای هدایت‌کننده گمراهان».

* توفیق رفیقی است که به هر کس ندهند

در این عبارت، از خداوند متعال که هدایت‌کننده گمراهان است، می‌خواهیم که به توفیق خودش، ما را در مسیر درست قرار دهد.

این فراز پایانی، در واقع درخواستی است برای استجابت دعاهایی که در فرازهای قبلی بیان کردیم.

ما از خداوند خواستیم که:

۱. به ما کمک کند تا روزه واقعی بگیریم، نه فقط روزه عام، بلکه روزه خاص‌الخاص که در آن تمام اعضا و جوارح و حتی قلب ما روزه‌دار باشد.

۲. شب‌زنده‌داری و قیام‌اللیل داشته باشیم؛ یعنی بدون کسالت و با نشاط، نماز شب بخوانیم و یک یا دو ساعت پیش از اذان صبح برخیزیم.

متأسفانه برخی افراد ارزش سحرهای ماه رمضان را درک نمی‌کنند و پس از افطار، نیت روزه می‌کنند و می‌خوابند و صبح دیر از خواب برمی‌خیزند.

این در حالی است که سحرهای ماه رمضان بسیار پربرکت است و حتی کسانی که به دلیل بیماری نمی‌توانند روزه بگیرند، می‌توانند از فیض سحرخیزی و خواندن دعاهایی مانند دعای افتتاح بهره‌مند شوند.

۳. از گناهان و لغزش‌ها دور شویم.

۴. همیشه به یاد خدا باشیم.

اکنون در این فراز پایانی، اذعان می‌کنیم که تحقق تمام این خواسته‌ها، تنها به توفیق الهی امکان‌پذیر است.

اگر خداوند توفیق ندهد، این دعاها درباره ما مستجاب نمی‌شود. همان‌طور که گفته‌اند: «توفیق رفیقی است که به هر کس ندهند.»

از خداوند متعال درخواست می‌کنیم که توفیق روزه گرفتن خاص‌الخاص را به همه ما مرحمت فرماید، گرفتاری‌های مسلمین را اصلاح کند و عاقبت همه ما را ختم به خیر گرداند.

و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین.

برای دانلود صوت اینجا را کلیک کنید