به گزارش خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام علی‌رضا مکتب‌دار، سردبیر نشریه عربی الآفاق در یادداشتی به موضوع سوریه پرداخت و نوشت:

انقلاب‌ها همواره در تاریخ بشر لحظه‌هایی بحرانی و سرنوشت‌ساز بوده‌اند که نه تنها ساختارهای سیاسی و اجتماعی یک ملت را دگرگون کرده‌اند، بلکه مسیر تاریخ و تمدن بشری را نیز تغییر داده‌اند. اما آنچه تعیین‌کننده سرنوشت یک انقلاب است، نه صرفاً انگیزه‌های آغازین آن، بلکه مسیری است که این انگیزه‌ها در میدان عمل و در میان بازیگران مختلف پیدا می‌کنند.

انقلاب فرانسه، به عنوان یکی از برجسته‌ترین نمونه‌های تاریخ، از آرمان‌های روشنگری تغذیه شد؛ آرمان‌هایی که بر آزادی، برابری و ارزش‌های انسانی تأکید داشتند. اما این انقلاب که از دل اندیشه روسو و ولتر و دیدرو و مونتسکیو و سایر اصحاب دایره‌المعارف بیرون آمده بود، در کمتر از یکسال به روبسپیر و دانتون و میدان گیوتین ختم شد.

حال اگر این سرنوشت برای انقلابی رقم خورد که از اندیشه‌های روشنگری و خردگرایی تغذیه می‌کرد، می‌توان تصور کرد که شورشی همچون آنچه در سوریه رخ داده است، با ریشه‌گیری در ایدئولوژی‌های واپس‌گرایانه و متصلبانه‌ای مانند آموزه‌های ابن تیمیه، محمد ابن عبدالوهاب و احمد ابن حنبل، چگونه می‌تواند به سرنوشتی خونین‌تر و ویرانگرتر منتهی شود.

این ایدئولوژی‌ها، برخلاف آرمان‌های روشنگری که بر گفت‌وگو و عقلانیت تأکید داشتند، بر انحصار حقیقت و طرد هرگونه تفاوت فکری، مذهبی و فرهنگی بنا شده‌اند. در نتیجه، انقلابی که از چنین منابعی تغذیه کند، نه تنها به آزادی و برابری منجر نخواهد شد، بلکه خشونت، سرکوب و حمام خون را به عنوان ابزارهای اصلی خود به کار خواهد گرفت.

آینده سوریه در سایه بی‌توجهی جهانی

سوریه در حال حاضر به مثابه یک میدان جنگ تمام‌عیار میان گروه‌های مختلفی است که هر یک، نه تنها برای دستیابی به قدرت سیاسی، بلکه برای تحمیل روایت خاص خود از حقیقت مذهبی و ایدئولوژیک می‌جنگند.

در رأس این گروه‌ها، نیروهای وابسته به ایدئولوژی‌های سلفی-جهادی مانند گروه هیأت تحریر الشام (به رهبری ابومحمد الجولانی) قرار دارند که نه تنها هیچ‌گونه تعهدی به اصول حقوق بشر و ارزش‌های انسانی ندارند، بلکه با خوانشی کاملا ناصواب از دین مبین اسلام، خود را مأمور اجرای ایدئولوژی‌ای می‌دانند که در آن خشونت، حذف و نابودی مخالفان به عنوان یک وظیفه دینی تلقی می‌شود.

چنین ایدئولوژی‌هایی، اگر کنترل و مهار نشوند، نه تنها سوریه، بلکه کل منطقه را به یک حمام خون تبدیل خواهند کرد.

تجربه‌های گذشته در افغانستان، عراق و لیبی نشان داده است که خلأ قدرت و بی‌توجهی جامعه جهانی به گسترش گروه‌های افراطی، می‌تواند منطقه‌ای را برای دهه‌ها درگیر بی‌ثباتی و خشونت کند. اما آنچه وضعیت سوریه را خطرناک‌تر می‌کند، این است که این کشور در قلب منطقه خاورمیانه قرار دارد و هرگونه تشدید بحران در آن، تأثیرات مستقیم و غیرمستقیمی بر کشورهای همسایه و حتی فراتر از آن خواهد داشت.

پیامدهای پیش‌رو در صورت عدم مداخله جهانی

۱. گسترش خشونت فرقه‌ای و مذهبی: ایدئولوژی سلفی- جهادی که اکنون در سوریه میدان‌دار شده است، ذاتاً با هرگونه تفاوت فکری و مذهبی در تضاد است. در صورت عدم مهار این گروه‌ها، خشونت علیه اقلیت‌های مذهبی و قومی مانند علوی‌ها، شیعیان، مسیحیان و کردها افزایش خواهد یافت و احتمالاً نسل‌کشی‌هایی مشابه آنچه در عراق علیه ایزدی‌ها رخ داد، در سوریه تکرار خواهد شد.

۲. تبدیل سوریه به پایگاه جهانی تروریسم: گروه‌هایی مانند هیأت تحریر الشام و داعش، با استفاده از خلأ قدرت در سوریه، این کشور را به محلی برای آموزش، تجهیز و صدور تروریست به سراسر جهان تبدیل خواهند کرد. این موضوع نه تنها امنیت منطقه، بلکه امنیت جهانی را نیز به خطر خواهد انداخت.

۳. فروپاشی اجتماعی و فرهنگی: ادامه جنگ و خشونت، ساختارهای اجتماعی سوریه را به طور کامل از بین خواهد برد. نسلی از کودکان و جوانان سوریه در میان خشونت و نفرت رشد خواهند کرد که خود به بازتولید این چرخه خشونت در آینده کمک خواهد کرد.

۴. بی‌ثباتی منطقه‌ای: بحران سوریه بدون شک بر کشورهای همسایه مانند لبنان، اردن، عراق و ترکیه تأثیرات شدیدی خواهد داشت. فشار پناهجویان، گسترش خشونت فراملی و افزایش درگیری‌های مرزی، تنها بخشی از پیامدهای احتمالی این بحران است.

راه‌حل چیست؟

برای جلوگیری از تکرار سناریوی فاجعه‌بار در سوریه، مداخله جامعه جهانی ضروری است. این مداخله باید به شکلی هماهنگ و با در نظر گرفتن پویایی‌های پیچیده سیاسی، فرهنگی و مذهبی منطقه انجام شود. برخی از اقدامات ضروری عبارتند از:

۱. تقویت دیپلماسی بین‌المللی: کشورهای قدرتمند جهانی و منطقه‌ای باید برای دستیابی به یک راه‌حل سیاسی جامع و پایدار تلاش کنند. این راه‌حل باید شامل همه گروه‌های درگیر، به استثنای گروه‌های تروریستی و افراطی، باشد.

۲. مهار گروه‌های افراطی: مقابله نظامی و اطلاعاتی با گروه‌های تروریستی فعال در سوریه، به ویژه هیأت تحریر الشام، باید در اولویت قرار گیرد. این مقابله باید با همکاری کشورهای منطقه و تحت نظارت سازمان ملل انجام شود.

۳. بازسازی سوریه: جامعه جهانی باید برای بازسازی زیرساخت‌های ویران‌شده سوریه و بازگشت آوارگان به خانه‌های خود تلاش کند. این بازسازی نه تنها به کاهش بحران انسانی کمک می‌کند، بلکه از گسترش خشونت و افراط‌گرایی جلوگیری خواهد کرد.

۴. سرمایه‌گذاری در آموزش و فرهنگ: برای مقابله با ایدئولوژی‌های افراطی، باید بر تقویت آموزش و ترویج فرهنگ گفت‌وگو و مدارا در میان مردم سوریه و منطقه تأکید کرد.