خبرگزاری حوزه - حوزه‌های علمیه همواره نقش مهمی در نشر معارف اسلامی و تقویت ارتباطات علمی و فرهنگی ایفا کرده‌اند. در این میان، حضور فعالان حوزوی در عرصه‌های بین‌المللی، یکی از الزامات مهم در تحقق رسالت جهانی حوزه‌های علمیه است. بر همین اساس جشنواره «رسول» با هدف تقدیر از این فعالان و شناسایی ظرفیت‌های بین‌المللی حوزه طراحی شده است.
دکتر امیرحسن شیعی قائم‌مقام مجتمع آموزشی پژوهشی بین‌الملل حوزه‌های علمیه و دبیر علمی جشنواره رسول در مصاحبه با خبرنگار حوزه، به بیان اهداف، محورهای اصلی و اهمیت این جشنواره در مسیر گسترش فعالیت‌های بین‌المللی حوزه پرداخت که متن کامل گفتگو را در ادامه مطالعه می‌کنید.
ایده برگزاری جشنواره «رسول» از کجا شکل گرفت و چه اهدافی را دنبال می‌کند؟
با سلام. ایده برگزاری جشنواره «رسول» با هدف تقدیر از فعالان حوزوی عرصه بین‌الملل حدود یک سال قبل در مجتمع آموزشی پژوهشی بین‌الملل حوزه‌های علمیه مطرح و در دستور کار قرار گرفت. لازم به ذکر است که توجه به عرصه بین‌الملل و فعالیت‌های بین‌المللی یک ضرورت است. رهبر معظم انقلاب اسلامی در آذر ماه سال ۱۳۷۴ در جمع طلاب، فضلا و علمای حوزه‌های علمیه، به این نکته اشاره و نسبتی از ظرفیت‌های حوزه را ترسیم کردند. ایشان فرمودند: اگر به عنوان مثال ۱۵ هزار نفر طلبه در حوزه‌های علمیه مشغول به تحصیل هستند، ۳۰۰۰ نفر از آنان باید در عرصه بین‌الملل فعال شوند؛ یعنی در چشم‌انداز رهبر معظم انقلاب اسلامی، یک پنجم طلاب باید در فعالیت‌های بین‌المللی به انجام رسالت بپردازند.
همچنین، در سند چشم‌انداز حوزه‌های علمیه که در سال ۱۳۹۵ به تصویب رسید، بندی وجود دارد که حضور و فعالیت جریان‌ساز و تاثیرگذار در عرصه بین‌الملل را به عنوان یکی از ماموریت‌های مرکز مدیریت ابلاغ کرده و حرکت به این سمت را ضروری دانسته است. از سوی دیگر، آیت‌الله اعرافی، مدیر محترم حوزه‌های علمیه نیز در جلسات متعددی با توجه به رسالت جهان‌شمول حوزه علمیه، به دفعات بر فعالیت‌های بین‌المللی حوزه تاکید کرده‌اند.
بر این اساس، مجتمع آموزشی پژوهشی حوزه‌های علمیه در راستای انجام این ماموریت‌ها که هم در اسناد بالادستی و هم در فرموده‌ها و منویات رهبر معظم انقلاب اسلامی مطرح شده، برنامه‌های متعددی را در حوزه‌های آموزش و توانمندسازی طلاب، فضلا و فعالان حوزوی در عرصه بین‌الملل، تولید علم در عرصه بین‌الملل در دستور کار خود قرار داده است.
از جمله این برنامه‌ها، جشنواره «رسول» بود. جشنواره‌ها محلی برای شناسایی، جهت‌دهی، برنامه‌ریزی و انگیزه‌بخشی برای فعالیت‌ها هستند؛ لذا در حوزه بین‌الملل نیز، برگزاری جشنواره جزو دغدغه‌های مدیریت محترم حوزه بود. طرح این جشنواره در مجتمع پیگیری شد و با تلاش یک گروه خوب، پس از حدود ۶ ماه بررسی، مباحث اولیه نهایی و طرح به مدیریت محترم ارائه شد. در نهایت، در تاریخ ۱۳ بهمن ۱۴۰۳ حضرت آیت‌الله اعرافی این طرح و این جشنواره را ابلاغ فرمودند.
چه اهدافی برای جشنواره «رسول» در نظر گرفته شده است؟
جشنواره «رسول» که عنوانش مصوب شورای دبیران این جشنواره است، قصد دارد از فعالان حوزوی عرصه‌های بین‌الملل تقدیر کند. اهدافی که برای این جشنواره در نظر گرفته‌ایم، شامل ارتقاء نظام‌مند حضور فعال و موثر حوزه‌های علمیه در عرصه‌های بین‌المللی، شناسایی و معرفی فعالان برتر حوزه در این عرصه‌ها، کشف استعداد و انگیزه، گسترش تجربه‌های فعالان و همچنین معرفی دستاوردهای بین‌المللی حوزه است. متاسفانه ما در معرفی دستاوردهای خود در این بخش ضعیف بوده‌ایم و نتوانسته‌ایم آن‌طور که باید، جامعه، نظام و حتی بخش فرامرزی را از دستاوردهای حوزه‌های علمیه در عرصه بین‌الملل آگاه کنیم.
سال‌هاست که طلاب، فضلا و علما در عرصه بین‌الملل مشغول فعالیت‌های ارزشمندی هستند، اما شاید از منظر بین‌المللی تاکنون به آنها توجه نشده است. بله، حتماً برخی از آثار، برخی از تألیفات و برخی از اقدامات از جنبه‌های دیگری بررسی شده‌اند و همه هم بحمدالله جزو مخلصین هستند و فعالیت‌هایشان در درگاه الهی ثبت و ضبط شده است؛ اما ما در مرکز مدیریت حوزه، با رویکرد بین‌المللی به این فعالیت‌ها تاکنون نگاه نکرده‌ایم. این جشنواره آمده است تا نگاه‌ها را به این سمت سوق دهد و نشان دهد که مرکز مدیریت و مدیریت حوزه‌های علمیه، اراده‌ای جدی در خصوص نگاه ویژه به فعالیت‌های بین‌المللی حوزویان دارد و به دنبال توسعه این برنامه‌ها است.
سالیانه شاهد جشنواره‌ها و همایش‌های مختلفی در حوزه هستیم، مانند همایش کتاب سال حوزه، جشنواره علامه حلی، جشنواره هنرهای آسمانی و غیره. جشنواره «رسول» چه تفاوتی با آنها دارد؟
یکی از دغدغه‌های ما این بود که جشنواره‌های متعددی در حوزه علمیه طراحی، برنامه‌ریزی و در حال پیگیری و اجرا هستند. چه ظرفیت خالی وجود داشت که با این اقدامات همپوشانی نداشته باشد؟ اولاً، برای طراحی این جشنواره، ما با دبیران و مسئولان جشنواره‌های دیگر در حوزه مشورت کردیم و نقاطی که ممکن است شباهت داشته باشند را رصد کردیم. مهم‌ترین تفاوتی که می‌توانیم برای جشنواره «رسول» در نظر بگیریم با سایر جشنواره‌های حوزوی این است که ما در جشنواره رسول، به فعالان بین‌المللی می‌پردازیم و نه به فعالیت‌های بین‌المللی. در کتاب سال حوزه شاهدیم که یک اثر یا یک کتاب می‌تواند به تنهایی رتبه اول را به دست بیاورد و ممکن است نویسنده این کتاب، همین یک کتاب را در طول سال نوشته باشد یا در دو سال اخیر در دست داشته باشد و آن کتاب، اثر سال حوزه شود؛ اما در جشنواره «رسول» ما به برآیند فعالیت‌های فرد، در حوزه پژوهش در بازه زمانی همایش و جشنواره خودمان نگاه می‌کنیم و آن فعال برتر را شناسایی می‌کنیم.
ممکن است یک نفر با سه اثر رسانه‌ای یا پژوهشی رتبه‌ای را برای این جشنواره کسب کند که نسبت به یک اثر متفاوت است. این یکی از تفاوت‌هاست. مطلب بعدی برمی‌گردد به رویکرد خود جشنواره. تمام جشنواره‌هایی که الان وجود دارند، حتی اگر با عنوان رویکردهای بین‌المللی ثبت شده باشند، شاید نگاه مسئله‌محور به عرصه بین‌الملل نداشته باشند.
ما در جشنواره تعریفی داریم که وقتی می‌گوییم جشنواره «رسول» یک جشنواره فرامرزی و بین‌المللی است، به این معناست که: اولاً، مخاطب بین‌المللی را مورد خطاب قرار داده و پاسخگوی نیازهای بین‌الملل است. دوم اینکه، کار به زبان‌های غیر فارسی انجام شده و مناسب جامعه بین‌الملل است. و یا حتی اگر آن کار به زبان فارسی انجام شده، مسئله و موضوع و رویکرد آن بین‌المللی باشد. این‌ها ویژگی‌هایی است که در جشنواره رسول شاهد خواهیم بود.
امیدواریم جشنواره رسول کمک کند به اینکه ظرفیت‌های سایر جشنواره‌های حوزوی هم نگاهی به بخش بین‌الملل داشته باشند و آن را توسعه دهند. این به این معنا نیست که تاکنون نداشته‌اند، بلکه باید توسعه دهند و آن چشم‌اندازی که مقام معظم رهبری ترسیم کردند، با فعالیت یک‌پنجم طلاب، همه با هم باید دست به دست هم دهیم تا محقق شود.
آیا جشنواره «رسول» به صورت مستمر برگزار خواهد شد؟
این موضوع در طرح‌نامه جشنواره دیده شده است. در جلسه‌ای که خدمت آیت‌الله اعرافی بودیم، طرح‌نامه تقدیم ایشان شد و ایشان پس از بررسی و مطالعه، آن را ابلاغ کردند. این جشنواره حتماً به صورت دوره‌ای برگزار خواهد شد. با توجه به اینکه اولین دوره آن را داریم، احتمالاً بازه‌ای که ما آثار و فعالیت‌ها را دریافت می‌کنیم، یک بازه پنج‌ساله خواهد بود؛ ولی در دوره‌های بعدی، بازه زمانی بین دو دوره فاصله‌ای است که آثار و محصولات را دریافت می‌کنیم. این هنوز در شورای سیاست‌گذاری مورد بحث است که آیا جشنواره را دوسالانه برگزار کنیم یا سالانه. در هر صورت، دبیرخانه حتماً به صورت دوسالانه یا سالانه جشنواره را برگزار خواهد کرد. این تصمیم بستگی به کمیت فعالیت‌های بین‌المللی دارد، زیرا شاید نتوان فعالیت‌های بین‌المللی حوزه را به صورت سالانه برنامه‌ریزی کرد، چون حجم آن متفاوت است. با این حال، تصمیم با شورای سیاست‌گذاری جشنواره است که جشنواره سالانه باشد یا دوسال یک‌بار. اولین جشنواره در سال آتی برگزار خواهد شد. حدس ما این است که در اواخر تابستان یا اوایل پاییز برگزار شود؛ که البته پس از صدور فراخوان در اردیبهشت‌ماه، تاریخ دقیق برگزاری و دریافت آثار مشخص خواهد شد.
دغدغه ما این است که آثاری را دریافت کنیم که بتوانیم آنها را ارزیابی کنیم. لذا، اگر بنا باشد هر نوع فعالیتی در ۴۰ سال گذشته را در نظر بگیریم، ممکن است فرصت بررسی آنها را نداشته باشیم. جدا از این که ما اولین دوره جشنواره رسول را برگزار می‌کنیم، پیشینه حوزه نشان می‌دهد که دو مرتبه تجلیل از فعالان بین‌المللی، ولو به صورت پراکنده، صورت گرفته است. لذا، شورای دبیران و شورای علمی جشنواره بر این باورند که بازه زمانی فعالیت‌های اولین دوره از جشنواره، بازه ۵ ساله باشد.
محورهای اصلی جشنواره «رسول» کدامند؟
حوزه‌های فعالیت جشنواره حتماً باید نگاهی فرامرزی و بین‌المللی داشته باشند. همچنین، فعالیت‌هایی که برای ما ارسال می‌شود، باید فعالیت‌های حوزه‌ی فرهنگ، دین و مباحث مربوط به حوزه و با رویکرد حوزوی باشد؛ زیرا ممکن است بسیاری از طلاب و فضلا فعالیت‌هایی داشته باشند که به رویکردهای ما برنگردد.
با توجه به دو مسئله‌ای که عرض کردم، یعنی جنس فعالیت‌ها و نوع فرامرزی بودن، که شرط ورودی کل آثار است، ما چهار کارگروه را در نظر گرفته‌ایم. البته جشنواره بنا داشت کارگروه‌های بیشتری را طراحی کند، ولی چون دوره اول جشنواره بود، برخی از کمیته‌ها و کارگروه‌های علمی در هم ادغام شدند و در حال حاضر، ما چهار کمیته و کارگروه دسته‌بندی کرده‌ایم که آثار در این چهار کارگروه و کمیته دریافت شود.
کارگروه اول، کارگروه آموزش است. همانطور که از اسمش بر می‌آید، به فعالیت‌هایی در عرصه تدریس و یا تحصیل مربوط می‌شود. تدریس و تحصیل خود انواع و اقسامی را شامل می‌شود؛ مانند زبان‌های خارجی و غیر فارسی، دوره‌ها و رشته‌های آموزشی بین‌المللی، یا حتی معارف دینی و حوزوی به زبان غیر فارسی و سایر بحث‌هایی که می‌توانیم در این بخش در نظر بگیریم. باید توجه داشت که اقلام و ریزفعالیت‌ها در فراخوان به اطلاع علاقه‌مندان خواهد رسید. آنچه که من الان عرض می‌کنم، کلیات مباحث است. در تمام این چهار کارگروه، بخشی را دیدیم به عنوان مدیریت و خدمات مربوط به آن کارگروه؛ یعنی کمیته آموزش و کارگروه آموزش، مدیریت و خدمات آموزشی در طرح‌ها و مراکز مرتبط را در نظر گرفته‌ایم.
کارگروه دوم، کارگروه پژوهش و آثار مکتوب است. طبیعتاً تولید علم بر اساس محتوای ثقلین با رویکرد دینی و حوزوی، بخشی از فعالیت‌ها و رسالت‌های اصیل حوزه‌های علمیه است. همگان می‌دانند تمام آثار تولید شده، پژوهشی به معنای واقعی تعریف کلمه پژوهش شاید نباشد. معمولاً آنها خود را در قالب مقالات و کتاب‌ها و یا حتی تالیفات پژوهشی از جنس درسنامه‌ها نشان می‌دهند. ما آثار زیادی داریم که مکتوبات ترویجی و غیر پژوهشی هستند که باید در عرصه بین‌الملل، به ویژه به دلیل نیازهایی که وجود دارد، به آنها توجه شود. مثلاً، شاید یک کتاب در داخل ایران خیلی فاخر به نظر نیاید و یک فعالیت فاخر نباشد، ولی حسب نیازی که در منطقه‌ای مثل آسیای میانه و جنوب شرق آسیا وجود دارد، یک اثر ساده می‌تواند اثرگذاری بسیار بالایی داشته باشد. لذا، در کمیته پژوهش و آثار مکتوب، نگاهی به این جنس تالیفات و تدوین‌ها داریم که شامل انواع و اقسام آن خواهد بود.
ما در این بخش، از ترجمه هم غافل نشدیم. فعالیت مترجمانی که در این حوزه کار می‌کنند، پایان‌نامه‌های حوزوی، رساله‌های سطح ۳ و ۴ و پایان‌نامه‌های طلاب در مجامع علمی دیگر در نظر گرفته شده است. همانطور که عرض کردم، مدیریت و خدمات پژوهش و سایر طرح‌های پژوهشی که جزئیات آن بعد از تصویب نهایی منتشر خواهد شد نیز در این کارگروه قرار می‌گیرند.
کارگروه سوم که در عرصه بین‌الملل بسیار مهم است، کارگروه تبلیغ است. جشنواره رسول در رسالت اصلی خود، به حوزه اصیل تبلیغ که همان سخنرانی و خطابه است، چه در عرصه مجازی و چه در عرصه حضوری با تمام ابزارش که عنوان سخنرانی و خطابه را در نظر بگیرد، انواع مشاوره‌های دینی و تخصصی، بحث راهنمای گردشگری و زیارتی و سایر بحث‌هایی که ممکن است اضافه شود، توجه دارد.
چهارمین کارگروه که با توجه به ظرفیت‌های فعلی جهان معاصر ما جزو کارگروه‌های مهم محسوب می‌شود، کارگروه رسانه و فناوری است. هرچند واقعاً نمی‌توان گفت کدام کارگروه برای ما اولویت یا رتبه اول دارد، زیرا هر کدام از این‌ها بخشی از رسالت حوزه را به عهده گرفته‌اند. آنچه که امروز در جهان بازنمایی می‌شود، آثاری است که از نظر رسانه‌ای و فناورانه آثار مطلوبی باشند. در این کارگروه، به طراحی نرم‌افزارها، طراحی وب‌سایت‌ها، طراحی نرم‌افزارهای تحت پوشش وب یا برای موبایل، کاربست هوش مصنوعی در فعالیت‌های بین‌المللی، تولید محتوای چندرسانه‌ای در انواع شکل‌هایش و فعالیت در شبکه‌های اجتماعی توجه شده است. همچنین، عرصه مدیریت و خدمات نیز برای هر چهار کارگروه در نظر گرفته شده است. ان‌شاءالله بتوانیم این موارد را زودتر نهایی بکنیم و در پوستر به اطلاع تمام علاقه‌مندان برسانیم.
آیا بخش ویژه‌ای هم در جشنواره در نظر گرفته شده است؟
فعالان بین‌الملل از سطوح مختلفی هستند. در تمامی این سطوح، از طلاب تازه‌وارد به عرصه بین‌الملل که می‌توان ظرفیت‌هایی را دید و در نظر گرفت، تا اساتید، فضلا و علما. اما برخی چهره‌ها هستند که نیازی به بررسی رقابتی در بین سایرین ندارند و به عنوان چهره‌های تراز حوزه علمیه در عرصه بین‌الملل شناخته می‌شوند. در جشنواره «رسول»، در هر یک از کارگروه‌ها، از این چهره‌ها تقدیر ویژه به عمل خواهد آمد.
آیا طلاب غیرایرانی هم می‌توانند در این جشنواره شرکت کنند؟
مخاطبان این جشنواره، بر اساس مصوبات کنونی، به این شرح هستند (تغییر آن بستگی به تصمیم شورای سیاست‌گذاری جشنواره دارد، اما احتمالاً نه در این دوره، بلکه در دوره‌های بعد و با توجه به تعامل ما با سایر نهادها): این جشنواره شامل افراد حقیقی و حقوقی است. در عرصه حقیقی، شامل فعالان حوزوی عرصه‌های بین‌المللی، اعم از طلاب و اساتید خواهر و برادر در سراسر جغرافیای جمهوری اسلامی ایران می‌شود. در بخش حقوقی نیز، شامل نهادها و تشکل‌های حوزوی در همین جغرافیا است. منظور از این نهادها، نهادهایی است که یا مجوز خود را اخذ کرده‌اند، یا فعالیت رسمی حوزوی دارند، یا موسسین آنها حوزوی هستند.
در پاسخ به این سوال که آیا این جشنواره شامل طلاب غیرایرانی نیز می‌شود، باید گفت که در این دوره از جشنواره، این تصمیم گرفته نشده است، زیرا نهاد مبارک جامعه المصطفی گویا جشنواره‌هایی شبیه به این را برگزار می‌کند. ممکن است در جشنواره بعدی بتوانیم با آنان تفاهم و توافقی داشته باشیم تا کار را به صورت متمرکز برگزار کنیم؛ چون هدف، ترویج معارف ثقلین با رویکرد اهل‌بیتی است. در حال حاضر، مخاطبان حقیقی و حقوقی همان طلاب و اساتیدی هستند که عرض کردم. هر طلبه‌ای که از نظر مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه (شامل قم، اصفهان و خراسان) طلبه محسوب شود و هویت حوزوی‌اش اثبات شود، امکان شرکت در جشنواره را دارد.
در این راستا چه انتظاری از طلاب و فضلای حوزه‌های علمیه دارید؟
توقع ما این است که کلیه طلاب، اساتید و فضلای حوزه‌های علمیه که چه در داخل ایران در عرصه‌های بین‌المللی فعالیت دارند و چه در خارج از کشور، در این جشنواره شرکت کنند.
سخن پایانی
اولاً، مجدداً از شما برای این دعوت و مباحث خوبی که مطرح شد تقدیر می‌کنم. این اولین اطلاع‌رسانی رسمی جشنواره رسول است و اولین خبری است که ما به صورت رسمی اعلام می‌کنیم. امیدواریم در این ماه مبارک رمضان و در ایام ولادت امام حسن مجتبی علیه‌السلام است، کریم اهل بیت(ع) دست ما را بگیرند تا بتوانیم جشنواره‌ای فاخر برگزار کنیم.
جشنواره رسول، هم متبرک به نام خود پیامبر اعظم (با عنوان رسول) است و هم متضمن رسالاتی است که در قرآن به عنوان ابلاغ رسالات الله بر عهده فعالان عرصه دین نهاده شده و هم متضمن ماموریت و عملکرد واقعی حوزه‌های علمیه، که همان رسالت آنان ناظر به عرصه‌های بین‌الملل و جهانشمولی‌شان در نظر گرفته شده است. شاید ۱۵ یا ۲۰ عنوان (که برخی از آنها برمی‌گشت به شخصیت‌های تراز و بین‌المللی حوزوی یا عناوینی از همین جنس) مطرح شد. جلسات متعددی با متخصصین گرفته شد و در نهایت، به نام زیبا و خوب رسول رسیدیم که هم متبرک است به نام پیامبر(ص) و هم نکاتی که متبرک است به اصل آیه قرآن و هم رسالت جهان‌شمولی حوزه‌های علمیه.
امیدواریم بتوانیم به مبارکی این ماه عزیز و به مدد اهل بیت و قرآن کریم، این جشنواره را به گونه‌ای پایه‌ریزی کنیم که سال‌های سال بتوانیم از ثمرات پربرکت آن بهره‌مند شویم و سببی برای توسعه خالصانه فعالیت حوزوی در عرصه بین‌الملل بشود.
نظر شما